Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρετανός κυβερνήτης της Κύπρου από τις 30 Νοεμβρίου του 1926 μέχρι τις 29 Οκτωβρίου του 1932 οπότε αντικαταστάθηκε από τον κυβερνήτη σερ Ρέτζιναλντ  Έντουαρντ Σταμπς. Ο Στορρς ήταν διάδοχος του κυβερνήτη σερ Μάλκολμ Στήβενσον.

Γιος ιερωμένου, ο Ρόναλντ Στορρς γεννήθηκε στο Bury St. Edmunds το 1881.  Φοίτησε στο Charterhouse and Pembroke College του Cambridge, απ' όπου αποφοίτησε το 1903. Toν επόμενο χρόνο εισήλθε στη δημόσια υπηρεσία κι εργάστηκε αρχικά στην Αίγυπτο (είχε μάλιστα διδαχθεί και την αραβική στο Cambridge). To 1909 διορίστηκε γραμματέας για τις υποθέσεις της Ανατολής, του sir Eldon Gorst, γενικού προξένου της Βρετανίας στο Κάιρο. Στην ίδια θέση υπηρέτησε για αρκετά χρόνια, μέχρι το 1917, και υπό τους διαδόχους του sir Eldon Gorst, μεταξύ των οποίων ήταν κι ο λόρδος Κίτσενερ. Μετά από σύντομη υπηρεσία στο Λονδίνο, ο Στορρς επανήλθε στην ταραγμένη Μέση Ανατολή ως κυβερνήτης της Ιερουσαλήμ και της Ιουδαίας, από το 1920 μέχρι το 1926, οπότε επελέγη και διορίστηκε κυβερνήτης της Κύπρου. Με τον τίτλο του ιππότη είχε τιμηθεί το 1924. Γνωστό έργο του είναι το αυτοβιογραφικό σύγγραμμα του με τίτλο Orientations, που πρωτοεκδόθηκε στο Λονδίνο το 1937 και στο οποίο υπάρχουν και πολλές αναφορές στην Κύπρο, όπως υπάρχουν και στα ογκώδη προσωπικά του έγγραφα (Private Papers), που κληροδότησε στο Pembroke College του Cambridge.

Ο Στορρς είχε κάμει κλασσικές σπουδές στο Καίμπριτζ και εθεωρείτο λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και φιλέλληνας. Ο διορισμός του ως κυβερνήτη της Κύπρου ανακοινώθηκε κατά τα μέσα Αυγούστου του 1926, ο ίδιος όμως έφθασε στο νησί στις 30 του Νοεμβρίου του 1926. Αποβιβάστηκε στην Αμμόχωστο, όπου του επιφυλάχτηκε θερμή υποδοχή (η φήμη του ως φιλέλληνα είχε προτρέξει), κι απ' εκεί έφθασε στη Λευκωσία σιδηροδρομικώς.

Παρά την υποδοχή που του επιφυλάχθηκε, τα πράγματα στο νησί δεν ήταν ρόδινα. Οι Κύπριοι ήσαν ακόμη θυμωμένοι από τον αποκλεισμό της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα μετά το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, κι από την ανακήρυξη της Κύπρου σε αποικία της Μεγάλης Βρετανίας μόλις τον προηγούμενο χρόνο (1η Μαϊου 1925). Θέλοντας μάλιστα να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους και στον Στορρς, οι Ελληνοκύπριοι βουλευτές αντέδρασαν έντονα στο Νομοθετικό και ματαίωσαν δαπάνη 800 λιρών για να έχει αυτοκίνητο ο κυβερνήτης. Τούτο συνέβη τον Αύγουστο του 1926, πριν ακόμη φθάσει ο Στορρς στην Κύπρο. Στα τέλη του Νοεμβρίου εξάλλου, λίγο πριν αναλάβει ο Στορρς τα καθήκοντά του, στο Νομοθετικό είχε καταψηφιστεί ο προϋπολογισμός της αποικίας για το 1927, τόσο από τους  Έλληνες όσο κι από τους Τούρκους βουλευτές. Η καταψήφισή του έγινε διότι σ' αυτόν περιλαμβανόταν και το τεράστιο κονδύλι των 92.800 λιρών του ετήσιου φόρου υποτελείας που η Κύπρος συνέχιζε για πολλά χρόνια να καταβάλλει στην Τουρκία (και που κατακρατείτο στο Λονδίνο για εξόφληση παλαιού τουρκικού δανείου). Το γεγονός της καταψήφισης του προϋπολογισμού, ταυτόχρονα δε το γεγονός της συμφωνίας στο θέμα αυτό των Ελλήνων και των Τούρκων βουλευτών, θορύβησε τους Βρετανούς.

Ο Στορρς, ωστόσο, κατόρθωσε σε σύντομο διάστημα να προσελκύσει πολλούς εκ των Κυπρίων ηγετών, περιλαμβανομένου του αρχιεπισκόπου Κυρίλλου Γ', όπως γράφει ο πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο Αλέξης Κύρου (στο έργο του  Ὄνειρα καί Πραγματικότης), προσθέτοντας ότι το πέτυχε αυτό μέ σωρείαν κομπλιμέντων καί μέ εὐθηνάς προσωπικάς κολακείας. Ωστόσο δεν πέτυχε να πείσει τους βουλευτές να εγκρίνουν τον προϋπολογισμό του 1927 κι αναγκάστηκε να υπερπηδήσει το πρόβλημα με ειδικό «διάταγμα ἐν Συμβουλίῳ» εξ ονόματος του βασιλιά της Αγγλίας. Μια άλλη πράξη του, όμως, εκτιμήθηκε από τους Κυπρίους: προχώρησε σε διορισμούς Κυπρίων σε υψηλές θέσεις της κυβερνητικής μηχανής, που ως τότε κατείχαν μόνο Άγγλοι. Ο πρώτος τέτοιος διορισμός έγινε τον Μάρτιο του 1927 κι ήταν του Νεοπτόλεμου Πασχάλη στη θέση του γενικού δημόσιου κατηγόρου (θέση που μόλις είχε ιδρυθεί). Λίγο αργότερα ο Πασχάλης ανέλαβε ως προσωρινός γενικός εισαγγελέας. Εξάλλου ο βουλευτής Στέλιος Παυλίδης διορίστηκε δικηγόρος του στέμματος, ενώ Κύπριοι (Έλληνες και Τούρκοι) κατέλαβαν και άλλες θέσεις, όπως εφετών.

Το 1928 ο Στορρς αποφάσισε να διοργανώσει εορτασμούς για τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την κατάκτηση της Κύπρου από τους Άγγλους (το 1878). Φρόντισε όμως να πληροφορήσει τον αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ' και άλλους παράγοντες, ότι δεν θα υπήρχε πολιτική χροιά στους εορτασμούς. Ωστόσο η αντίδραση των Κυπρίων στους εορτασμούς ήταν ιδιαίτερα έντονη κι αποφασίστηκε το μποϋκοτάρισμά τους με διάφορους τρόπους, ενώ αντίθετα τιμήθηκε ιδιαίτερα η ελληνική εθνική επέτειος της 25ης Μαρτίου. Ο αρχιεπίσκοπος έστειλε ακόμη και τηλεγράφημα στον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο, με το οποίο ζητούσε την απόδοση της Κύπρου στην Ελλάδα.

Σημαντικό γεγονός που συνέβη επί κυβερνητείας του σερ Ρόυαλντ Στορρς ήταν η κατάργηση του δυσβάστακτου λεγόμενου φόρου υποτελείας. Για την κατάργηση του φόρου αυτού είχαν γίνει σκληροί και πολύχρονοι αγώνες μέχρι το 1927, οπότε ο φόρος καταργήθηκε. Η καταβολή ετήσιου υποτελικού φόρου από την Κύπρο στην Τουρκία περιλαμβανόταν στην αγγλοτουρκική συμφωνία του 1878 με την οποία η Κύπρος είχε εκχωρηθεί στη Μεγάλη Βρετανία. Η Κύπρος συνέχισε να καταβάλλει τον φόρο αυτό ακόμη και μετά την προσάρτησή της στην Αγγλία, κατά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, και μετά την ανακήρυξή της σε αποικία της Μεγάλης Βρετανίας το 1925, και φυγάδευε ετησίως τεράστια ποσά από τους πενιχρούς πόρους του νησιού. Το 1927 η Αγγλία δέχθηκε την κατάργηση του ετησίου φόρου, που έφθανε στο ποσόν των 92.800 λιρών, κι αντ' αυτού η Κύπρος θα κατέβαλλε ποσόν περίπου 10.000 λιρών ετησίως, για την αυτοκρατορική άμυνα.

Η κατάργηση του υποτελικού φόρου χαροποίησε βέβαια τους Κυπρίους που ζητωκραύγασαν υπέρ του Στορρς, με τον οποίο ήλθαν όμως σε οξεία ρήξη κατά τα τέλη του 1928, εξ αιτίας ενός νέου ποινικού κώδικα τον οποίο επέβαλε ο σερ Ρόναλντ χωρίς καμιά συνεννόηση με τους Κυπρίους. Ο νέος ποινικός κώδικας (από 44 κεφάλαια και 366 άρθρα) προέβλεπε σκληρές ποινές για τα διάφορα αδικήματα, επαναφέροντας και ποινές μεσαιωνικές (όπως το μαστίγωμα), ενώ αδικήματα εθεωρούντο και πράξεις όπως οι μαθητικές παρελάσεις για τις οποίες προνοείτο φυλάκιση μέχρι και 7 χρόνια!

Τον Σεπτέμβριο του 1929 αναχώρησε για την Αγγλία, μέσω Ελλάδος, μια κυπριακή πρεσβεία υπό τον επίσκοπο Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά, που ήταν και βουλευτής, για να θέσει το εθνικό κι άλλα προβλήματα της Κύπρου απ' ευθείας στην αγγλική κυβέρνηση. Στο Λονδίνο η πρεσβεία είχε συνάντηση με τον υπουργό των Αποικιών λόρδο Πάσφιλντ κι αρκετές άλλες επαφές. Στην Κύπρο η πρεσβεία επέστρεψε στις 6 Δεκεμβρίου, χωρίς να επιτύχει τίποτα το ουσιαστικό. Ιδίως στο εθνικό θέμα η βρετανική κυβέρνηση είχε κάμει για μια ακόμη φορά σαφή τη θέση της, ότι γι' αυτήν δεν υφίστατο καν θέμα ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα.

Το τέλος του 1929 πέθανε ο επίσκοπος Πάφου Ιάκωβος Αντζουλάτος και μέσα στο 1930 εξελέγη νέος επίσκοπος, ο μετέπειτα τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου για πολλά χρόνια και αρχιεπίσκοπος Λεόντιος. Επίσης, μέσα στο 1930, διαλύθηκε η Πολιτική Οργάνωσις Κύπρου (που είχε ιδρυθεί το 1921) και ιδρύθηκε νέα οργάνωση, η Εθνική* Οργάνωσις Κύπρου (ΕΟΚ), της οποίας σκοπός, σύμφωνα προς το καταστατικό της, ήταν ἡ  ἐπίτευξις τῆς ἐθνικῆς ἀποκαταστάσεως [της Κύπρου] διά τῆς ἐνώσεώς της μετά τῆς μητρός Ἑλλάδος, ἐπιδιωκομένη διά παντός μέσου...

Με την ίδρυση της ΕΟΚ (που διαλύθηκε τον επόμενο χρόνο, εξ αιτίας των δικτατορικών μέτρων που πήραν οι Βρετανοί ύστερα από την εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931), η εθναρχούσα Εκκλησία της Κύπρου ετίθετο για μια ακόμη φορά επικεφαλής του ενωτικού αγώνα. Η ΕΟΚ άρχισε τη δράση της δυναμικά, σε παγκύπρια κλίμακα, με συγκεντρώσεις, ομιλίες κι άλλες δραστηριότητες, ακόμη και με μαχητικά συλλαλητήρια όταν ο κυβερνήτης Στορρς πήρε μέτρα για την εκπαίδευση, κυρίως, που προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις. Ο κυβερνήτης, συγκεκριμένα, θέλησε να θέσει υπό τον κυβερνητικό έλεγχο την στοιχειώδη εκπαίδευση με νόμο περί Παιδείας που, μεταξύ άλλων, μετέτρεπε τους δασκάλους σε δημοσίους υπαλλήλους διοριζόμενους από την κυβέρνηση. Η αντεπίθεση του Στορρς περιελάμβανε κι άλλα σκέλη, ένα από τα οποία αφορούσε καταπιεστικά μέτρα έναντι του Τύπου, πράγμα που επίσης δημιούργησε πολλές αντιδράσεις. Οι  Έλληνες Κύπριοι αντέδρασαν στα μέτρα αυτά με μαζικές κινητοποιήσεις που είχαν τον χαρακτήρα ενωτικών συλλαλητηρίων, ιδίως τον Μάρτιο του 1930 και τον Μάρτιο του 1931, όταν εορτάστηκαν τα εκατόν δέκα χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης.

Στο μεταξύ, τον Αύγουστο του 1930, είχε επισκεφθεί την Κύπρο ο υφυπουργός των Αποικιών Ντράμοντ Σιηλς, πράγμα που έδωσε στους  Έλληνες της Κύπρου την ευκαιρία να εκφράσουν για μια ακόμη φορά την προσήλωσή τους στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Οι εκδηλώσεις των επισήμων και του λαού ήταν τέτοιες, ώστε ο υφυπουργός να μη μπορέσει να κρύψει τη δυσφορία του.

Μέσα στον ίδιο χρόνο (1930) έγιναν βουλευτικές εκλογές κατά τις οποίες υπερίσχυσαν οι ενωτικοί υποψήφιοι.

Νέα κρίση στις σχέσεις του Στορρς με τους Κυπρίους σημειώθηκε μέσα στο 1931, εξ αιτίας ενός νέου κυβερνητικού νομοσχεδίου για το δασμολόγιο. Ο κυβερνήτης προσπάθησε με το νομοσχέδιο αυτό να αυξήσει τους τελωνειακούς δασμούς και, κατ' επέκταση, τα έσοδα της κυβέρνησης.  Όταν το νομοσχέδιο καταψηφίστηκε στο Νομοθετικό, ο κυβερνήτης επενέβη και, με ειδικό διάταγμα, το επέβαλε. Η κρίση αυτή τελικά θα κορυφωνόταν γρήγορα και θα κατέληγε στο αυθόρμητο κίνημα του Οκτωβρίου του 1931. Στο μεταξύ μέσα στο 1931 ιδρύθηκε μια ακόμη ελληνοκυπριακή οργάνωση, η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις Κύπρου (ΕΡΕΚ), που επίσης διαλύθηκε μέσα στον ίδιο χρόνο (1931) μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου.

Ωστόσο θα πρέπει να λεχθεί ότι ο Στορρς, κατά το διάστημα της κυβερνητείας του, πήρε κι αρκετά άλλα μέτρα υπέρ της καλυτέρευσης της κυπριακής οικονομίας. Προχώρησε επίσης στην κατασκευή σημαντικών έργων υποδομής, τη βελτίωση του οδικού δικτύου, τη βελτίωση του λιμανιού της Αμμοχώστου, την αεροπορική σύνδεση της Κύπρου με το εξωτερικό κ.α. Εξασφάλισε μάλιστα και μεγάλο δάνειο, ύψους 600.000 λιρών, για την κατασκευή των διαφόρων έργων. Σημαντικά επίσης έργα του ήσαν η Ίδρυση του Γεωργικού Κολλεγίου Μόρφου, η ίδρυση Σχολής Τυφλών, η ίδρυση Εμπορικού Επιμελητηρίου, τα μέτρα που πήρε για διαφύλαξη των κυπριακών αρχαιοτήτων κ.α. Μάλιστα επί κυβερνητείας του Στορρς, και συγκεκριμένα μεταξύ του 1927 και του 1931, έγιναν και οι ιδιαίτερα σημαντικές ανασκαφές της Σουηδικής Αρχαιολογικής Αποστολής υπό τον Ε. Gjerstad.

Επί κυβερνητείας του Στορρς ανέπτυξε επίσης δραστηριότητα το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, που είχε ιδρυθεί λίγο πιο πριν, το 1926.

Σημαντικότερο, ωστόσο, γεγονός της περιόδου της κυβερνητείας του σερ Ρόναλντ Στορρς ήταν η ελληνοκυπριακή εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931, τα γνωστά Οκτωβριανά. Η εξέγερση άρχισε από τη Λευκωσία, όπου οι διαδηλωτές πυρπόλησαν και κατέστρεψαν το κυβερνείο, κι επεκτάθηκε σ' ολόκληρη την Κύπρο. Όταν η εξέγερση κατεστάλη, ο Στορρς κατήργησε το Νομοθετικό κι άλλους θεσμούς, κι επέβαλε στην Κύπρο σκληρά δικτατορικά μέτρα. Επίσης διάφορες πολιτικές και εκκλησιαστικές προσωπικότητες εστάλησαν στην εξορία, πολλοί άλλοι εντοπίστηκαν σε απομονωμένα χωριά, ενώ γέμισαν και οι φυλακές. Για τα γεγονότα αυτά δεν γίνεται αναφορά εδώ αλλά παραπέμπεται ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης στο λήμμα Οκτωβριανά.

Το κίνημα αυτό και τα συνεπακόλουθά του σφράγισαν την περίοδο της κυβερνητείας του σερ Ρόναλντ Στορρς, του οποίου η θητεία έληξε τον Ιούνιο του 1932 κι ο ίδιος αναχώρησε από την Κύπρο στις 9 του μήνα αυτού.