Σταυρομούττας ή πιλονοφάς ή λοξίας
Loxia curuirostra. Οικογένεια: Fringillidae. Ενδημικό πουλί της Κύπρου. Απαντάται μόνο στην οροσειρά του Τροόδους και γεννά σε μια μικρή περιοχή, σε ακτίνα λίγων χιλιομέτρων γύρω από τη Χιονίστρα. Ο λοξίας είναι το μόνο πουλί της Κύπρου που παρουσιάζει τέτοιες αποχρώσεις στο φτέρωμά του, ώστε ο καλύτερος τρόπος αναγνώρισής του είναι το αξιοπρόσεκτο σταυρωτό ράμφος του, απ' όπου και η ονομασία σταυρομούττας. Οι σιαγόνες του ράμφους του σταυρώνουν μεταξύ τους, από αριστερά προς δεξιά ή και αντίστροφα, και διακρίνονται πολύ εύκολα σ' αυτό το ήμερο και ήσυχο πουλί.
Η σχετικά μεγάλη κεφαλή, ο χοντρός και κοντός λαιμός και η κοντή ουρά του, του δίνουν μια «στρουμπουλή» εμφάνιση. Ο αρσενικός το καλοκαίρι έχει κοκκινωπό χρώμα, πιο βαθύ στη ράχη, ενώ ο θηλυκός έχει πρασινοκίτρινο χρώμα, με γκρίζο στην κοιλιά. Τα νεαρά πουλιά έχουν γκριζοκαφέ χρώμα με σκούρες ραβδώσεις, ενώ το ράμφος τους δεν είναι, ακόμη, σταυρωτό۠ σταυρώνει αφού περάσει ένας μήνας.
Το πουλί αυτό γεννά πολύ νωρίς, αρχίζοντας κατά τον Φεβρουάριο, οπότε πολλές φορές το Τρόοδος είναι χιονισμένο. Το 1986, στις αρχές Απριλίου, παρατηρήθηκαν μικρά πουλιά να πετούν μαζί με τους γονείς τους, ενώ ολόκληρη η περιοχή ήταν ακόμη καλυμμένη με αρκετό χιόνι.
Ο σταυρομούττας κτίζει τη φωλιά του συνήθως στα πεύκα και γεννά μέχρι 5 αυγά. Τρέφεται σχεδόν μόνο με τους σπόρους των πεύκων, προτού ακόμη ωριμάσουν, τους οποίους ανοίγει εύκολα με το σταυρωτό ράμφος του. Εξ αιτίας της προτίμησής του στους σπόρους των πεύκων, τα λεγόμενα πινόλια, λέγεται και πιλονοφάς.
Τον χειμώνα διαχειμάζει και στις πεδιάδες. Τον Ιανουάριο του 1954 καταμετρήθηκαν περί τα 200 πουλιά στο δάσος της Αγίας Ειρήνης, στην τοποθεσία «Αρκάππαρος», κοντά στο χωριό Κορμακίτης.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
