Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Λέγεται και σπορτίλλα (η), σπορτούλλα (η), σπουρτολίτζ΄ιν (το) κλπ. Πολλοί ονομάζουν το φυτό αυτό και αρκόσσ΄υλλον ή και αβρόσσ΄υλλον.

Ασφόδελος (Asphodelus). Οικογένεια: Λειριωδών (Lilliaceae). Αυτοφυόμενο στην Κύπρο, πολύ κοινό φυτό, που απαντάται στα ακόλουθα είδη:

1. Asphodelus microcarpus (A. aestivus)

2. Asphodelus fistulosus

3. Asphodelus tenuifolius

Συνηθέστατο στην Κύπρο είναι το πρώτο είδος, που αυτοφύεται σε πάρα πολλές άγονες ή ακαλλιέργητες εκτάσεις, κατά μήκος των δρόμων κ.α., από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και σε υψόμετρο    1.850 περίπου μέτρων. Σε ύψος φθάνει μέχρι το ενάμισι μέτρο περίπου. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου. Το δεύτερο είδος αναπτύσσεται σε ύψος μέχρι και 70 εκ. περίπου κι απαντάται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι και σε υψόμετρο 670 μέτρων περίπου. Ανθίζει μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου. Το τρίτο είδος αυτοφύεται σε πετρώδη κι αμμώδη εδάφη, μόνο σε παραθαλάσσιες περιοχές. Ανθίζει μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου και το ύψος του είναι γύρω στο μισό μέτρο. Το δεύτερο είδος έχει ρίζωμα χωρίς βολβούς, σε αντίθεση προς τα άλλα δυο είδη.

Το γνωστότερο από τα τρία είδη, το είδος Asphodelus microcarpus, ήταν γνωστό από τα αρχαία χρόνια, με την ονομασία ασφόλος, ήταν δε σύμβολο πένθους. Φυτευόταν μάλιστα γύρω από τάφους. Πίστευαν, επίσης, ότι με τις κονδυλώδεις ρίζες του τρέφονταν οι ψυχές στον Άδη. Από τα αρχαία χρόνια ήσαν καλώς γνωστές και οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού αυτού, που χαρακτηρίζεται από ένα ευθύ και ψηλό στέλεχος (καυλός), το οποίο αναπτύσσεται ανάμεσα από τα μεγάλα πράσινα σπαθωτά φύλλα του, που ξεπετάγονται από τη γη. Από το στέλεχος αυτό φυτρώνουν μικρότερα στελέχη, επί των οποίων παρουσιάζονται τα ωραία άνθη του, χρώματος άσπρου προς το ελαφρό ροζ με κοκκινοκαφέ γραμμή στο κέντρο κάθε πετάλου.

Από τους κονδύλους του ασφοδέλου κατασκευαζόταν κολλητική ουσία, που λεγόταν τσιρίσ'ιν* (το), την οποία χρησιμοποιούσαν οι υποδηματοποιοί στην Κύπρο (όπως και σε άλλες χώρες της Ανατολής, όπου οι κόνδυλοι ήσαν εδώδιμοι).

Οι υψηλοί ανθοφόροι καυλοί του φυτού ξηραίνονται κατά το καλοκαίρι. Γι’ αυτό πολλοί τους χρησιμοποιούσαν ως καύσιμη ύλη. Οι φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού βρίσκονται στους κονδύλους του.

Όπως προκύπτει από νομίσματα, το άνθος του φυτού αυτού ήταν είδος συμβόλου κατά τη διάρκεια της Πτολεμαιοκρατίας (Ελληνιστικά χρόνια).

Πολύ ωραίο φυτό είναι και το είδος Asphodelus fistulosus. Φθάνει σε ύψος το μισό μέτρο περίπου. Είναι φυτό πολυετές, φαρμακευτικό επίσης, με λογχοειδή φύλλα που βγαίνουν απευθείας από το ρίζωμα, και με πολλά ανθοφόρα στελέχη. Τα άνθη του είναι ωραιότατα, αστεροειδή, με έξι πέταλα, άσπρου χρώματος με έντονη ανοικτού καφέ χρώματος γραμμή το κάθε ένα. Ανθίζει νωρίς, μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου.