Σπηλιώτης Μανώλης
Αλβανός στρατιωτικός που υπηρέτησε υπό τους Βενετούς στην Κύπρο το 1570-71, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής και κατάληψης της Κύπρου, με τον βαθμό του στρατηγού.
Ο στρατηγός Άγγελος Γάττος, στην Διήγησιν τῆς τρομερᾶς πολιορκίας καί ἁλώσεως τῆς Ἀμμοχώστου, τον μνημονεύει ως ένα των αρχηγών του σώματος των Αλβανών που υπηρέτησαν στην Αμμόχωστο και υπεράσπισαν την πόλη. Μάλιστα ο στρατηγός Μανώλης Σπηλιώτης ήταν μεταξύ εκείνων που, στις 5 Αυγούστου του 1571, συνόδευσαν τους αρχηγούς της αντίστασης της Αμμοχώστου Μαρκαντώνιο Βραγαδίνο* και Αστόρρε Βαγλιόνε* στη σκηνή του Μουσταφά πασά, αρχηγού των τουρκικών δυνάμεων, προκειμένου να του παραδώσουν τα κλειδιά της πόλης, όπως είχε συμφωνηθεί ύστερα από 11μηνη σκληρή πολιορκία κι επική αντίσταση.
Όπως είναι γνωστό ο αιμοδιψής Λαλά Μουσταφά πασάς όχι μόνο δεν τήρησε τους όρους της συμφωνίας του με τους Βενετούς, αλλά και διέταξε τη σφαγή τους, μάλιστα μετά από φρικτά βασανιστήρια.
Την επομένη, 6 Αυγούστου του 1571, ο Μουσταφά πασάς διέταξε να οδηγήσουν εντός της κουρσεμένης ήδη πόλης της Αμμοχώστου τον στρατηγό Μανώλη Σπηλιώτη, μαζί με τον στρατηγό (διοικητή της Πάφου πιο πριν) Λαυρέντιο Τιέπολι, για να «δικαστούν». Όπως λέγει ο Άγγελος Γάττος, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας της αλώσεως της Αμμοχώστου, οι δυο αυτοί στρατηγοί δέθηκαν (πίσω από άλογα) και σύρθηκαν μέσα στην πόλη, ενώ ταυτόχρονα εδείροντο κι εμαστιγώνοντο. Ετσι οδηγήθηκαν στο «δικαστήριο» που τους καταδίκασε σε θάνατο. Και τον μεν Λαυρέντιο Τιέπολι απαγχόνισαν στον προμαχώνα της Λεμεσού, τον δε Μανώλη Σπηλιώτη απαγχόνισαν στον προμαχώνα Διαμάντι. Στη συνέχεια κατακρεούργησαν τα σώματά τους και πέταξαν τις σάρκες τους στους σκύλους.
Παρά το ότι τόσο ο Μανώλης Σπηλιώτης όσο και άλλοι πολεμιστές αναφέρονται από τον Άγγελο Γάττο ως Αλβανοί, ήταν πάντως Έλληνες. Ο Μανώλης Σπηλιώτης καταγόταν από το Ναύπλιο. Νεαρός, όταν η πατρίδα του αλώθηκε από τους Τούρκους, το 1540, διέφυγε σε άλλες περιοχές που αποτελούσαν κτήσεις της Βενετίας (όπως και το Ναύπλιο έως τότε) και τον επόμενο χρόνο, το 1541, κατετάγη σε λόχο «Αλβανών» που υπηρετούσαν στο στρατό της Βενετίας, υπό το λοχαγό Νικόλαο Βλάμη. Με το λόχο αυτό ήλθε για υπηρεσία στην Κύπρο και αργότερα υπηρέτησε για ένα διάστημα και στην Κρήτη.
Το 1554 ο Μανώλης Σπηλιώτης ήλθε πάλι στην Κύπρο, μαζί με την οικογένειά του, για μόνιμη εγκατάσταση. Αργότερα, περί το 1560, διορίστηκε διοικητής σώματος 27 ιππέων που καθήκον είχαν την προστασία των ανατολικών ακτών της Καρπασίας. Οι Βενετοί είχαν δημιουργήσει αρκετά τέτοια έφιππα σώματα, που το κάθε ένα είχε την ευθύνη φρούρησης ενός τμήματος των ακτών της Κύπρου. Τα σώματα αυτά αποτελούνταν από ικανούς ιππείς πολεμιστές που διέτρεχαν τις ακτές, το κάθε ένα στην έκταση της ευθύνης του. Το σώμα του Μανώλη Σπηλιώτη είχε έδρα του το χωριό Γαληνόπωρνη.
Τέτοια μικρά και ευέλικτα σώματα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πειρατές, επιδρομείς, αλλά όχι και τεράστιο όγκο στρατού. Το 1570, με την εκστρατεία των Τούρκων κατά της Κύπρου, το σώμα του Μανώλη Σπηλιώτη απεσύρθη στην Αμμόχωστο για ενίσχυση της άμυνας της πόλης. Ο Σπηλιώτης πολέμησε στην Αμμόχωστο, επέζησε κατά τους 11 σκληρούς μήνες πολιορκίας, για να βρει τραγικό τέλος μετά την παράδοση της πόλης.