Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πρώην υπουργός Παιδείας της Κυπριακής Δημοκρατίας, που πολιτεύθηκε επίσης για ένα μικρό διάστημα ως αρχηγός κόμματος. Αμφισβητήθηκε για τις απόψεις και εξανάγκάστηκε σε παραίτηση το 1980.

Ο Χρυσόστομος Σοφιανός γεννήθηκε στο Στρουμπί της Πάφου το 1939. Πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 2023. Αποφοίτησε από το Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου και το Διδασκαλικό Κολλέγιο. Υπηρέτησε για δυο χρόνια ως δάσκαλος και στη συνέχεια έκαμε κλασσικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1966 άρχισε να υπηρετεί ως καθηγητής σε σχολές μέσης παιδείας. Το 1969 διορίστηκε καθηγητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία Κύπρου, όπου δίδαξε για τρία χρόνια.

Το 1972-73, με υποτροφία της ΟΥΝΕΣΚΟ, έκαμε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών, και πήρε τους τίτλους Μ.Α. στην εκπαίδευση και Ph. D. στην εκπαιδευτική ανάπτυξη και προγραμματισμό. Κατά την περίοδο 1973-1975 εργάστηκε στο Κέντρο Ερευνών του Πανεπιστημίου του Οχάιο σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Το 1975 διορίστηκε βοηθός καθηγητής εκπαιδεύσεως στο Κολλέγιο Elmira της πολιτείας Νέας Υόρκης. Το 1976 επέστρεψε στην Κύπρο και ανέλαβε ειδικά καθήκοντα στο Τμήμα Ανωτέρας και Μέσης Εκπαιδεύσεως του υπουργείου Παιδείας. Τον ίδιο χρόνο άρχισε να υπηρετεί και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Στις 5 Οκτωβρίου 1976 διορίστηκε υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Μακαρίου. Στη θέση αυτή διατηρήθηκε από τον νέο πρόεδρο της Δημοκρατίας Σπύρο Κυπριανού και υπηρέτησε μέχρι τις 9 Μαρτίου 1980. Τον διαδέχθηκε ο Νικόλαος Κονομής.

Ο πόλεμος εναντίον του

Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε λόγω κυρίως αντιδράσεων σε καινοτομίες που προσπάθησε να επιφέρει κατά κύριο λόγο στη δηµοτική εκπαίδευση. Τότε έγινε λόγος για κυπριακή εκπαιδευτική µεταρρύθµιση και εισήχθησαν καινούργια αναλυτικά και ωρολόγια προγράµµατα ελληνοκυπριακής εµπνεύσεως. Οι πολέμιοι του σε υψηλούς εθνικιστικούς τόνους, υποστήριξαν ότι επιχειρεί να απομακρύνει την εκπαίδευση στην Κύπρο μακρυά από την ελληνική εκπαιδευση.

Ο ίδιος ο Σοφιανός υποστήριξε ότι ο πρόεδρος  Μακάριος τον διόρισε Υπουργό Παιδείας (5 Οκτωβρίου, 1976) με κύριο στόχο να εκδημοκρατικοποιηθούν τα σχολεία και κατά το δυνατό «να καθαρίσουν» από «τα φιλο-πραξικοπηματικά στοιχεία», τα οποία πριν την εισβολή είχαν αποκτήσει ρίζες. Μετά το θάνατο Μακαρίου ο πρέσβης της Ελλάδας στην Κύπρο πίεζε  τον τότε Πρόεδρο Σπύρο Κυπριανού, να ζητήσει την παραίτηση  του. Ο Χρυσόστομος Σοφιανός παραιτήθηκε στις 9 Μαρτίου του 1980.    

Ο Χρυσόστομος Σοφιανός ήταν ο Υπουργός Παιδείας που έδωσε οδηγίες να τοποθετηθεί η Κυπριακή σημαία στα Σχολεία. Ήταν ο Υπουργός Παιδείας που σε όλες τις ομιλίες και εγκυκλίους του υπενθύμιζε την προδοσία που διαπράχθηκε σε βάρος της Κύπρου και την ανάγκη για δημοκρατική αγωγή  και παιδεία. Ήταν υποστηριχτής της συνεννόησης και συνεργασίας με τους Τουρκοκύπριους για να εξευρεθεί λύση. Υποστήριξε τις συμφωνίες Κορυφής Μακαρίου-Ντενκτάς. 

 Στη διάρκεια της Υπουργίας του, ο Χρυσόστομος Σοφιανός,  με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που εφάρμοσε, στο διάστημα 1976-1980 επέφερε μια σειρά από εκπαιδευτικές αλλαγές, όπως: 

Επέκταση της δωρεάν παιδείας,  κατάργηση  οριστικά των εξετάσεων  μεταξύ Γυμνασίου και Λυκείου, καθιέρωση της Προδημοτικής Εκπαίδευσης ως χωριστής βαθμίδας εκπαίδευσης, ανάπτυξη νέων αναλυτικών προγραμμάτων κι άλλων  καινοτομιών  στη Δημοτική εκπαίδευση, καθιέρωσε το Λύκειο επιλογής μαθημάτων (ΛΕΜ) και άλλες καινοτομίες στη Μέση και Γενική Εκπαίδευση, καθιέρωση ειδικής βοήθειας σε πρόσφυγες μαθητές, ψήφιση νόμου  για την ειδική εκπαίδευση και για νέες ειδικές σχολές, προωθήθηκε νέα διάρθρωση στην Τεχνική Εκπαίδευση, ενίσχυση υπηρεσιών καθοδήγησης και επαγγελματικού προσανατολισμού, ανέγερση νέων σχολικών κτηρίων, εισαγωγή του θεσμού των κρατικών υποτροφιών και δανείων, καάθεση σχεδίου για  ίδρυση Πανεπιστήμιου στην Κύπρο-το οποίο υποστήριζε να είναι δικοινοτικό-για να αποκατασταθεί και η συνεννόηση  ανάμεσα στις δύο κοινότητες.

 Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι προσπάθειες του για Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση είχαν χαιρετιστεί και αγκαλιαστεί θετικά και υποστηρικτικά, από τους δημοκρατικούς εκπαιδευτικούς και πολιτικούς κύκλους. Ωστόσο πολλοί στάθηκαν με εχθρότητα και πολέμησαν τις προσπάθειες του για αλλαγές, υποσκάπτοντας τις, με στόχο την αναίρεση και ακύρωσή τους, ακόμα και μέσα στο ίδιο το Υπουργείο Παιδείας. Πολεμική και υπόσκαψη δεχόταν όταν ήταν Υπουργός από «τους εντός» του Υπουργείου Παιδείας, όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Περσιάνης. Στο βιβλίο του  «Τα πολιτικά της εκπαίδευσης  στην Κύπρο» ο Περσιάνης αναφέρεται στη «διαμάχη» για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, μεταξύ του Υπουργού Παιδείας Σοφιανού και του τότε υφυπουργού Κώστα Χατζηστεφάνου, σημειώνοντας ότι «ο πρώτος υποστήριξε την Κυπροκεντρική και ο δεύτερος την ελληνοκεντρική εκπαίδευση».

 Ο ίδιος ο Χρυσόστομος Σοφιανός  για τη διαδικασία προώθησης της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, το 1976-1980, αναφέρει ότι υποστηρίχτηκε «με πρωτοφανή ενθουσιασμό από τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού», από εκπαιδευτικές Οργανώσεις, οργανώσεις γονιών και άλλων οργανωμένων συνόλων και από τον τύπο, και από όλα τα κόμματα, αλλά δεν υποστηρίχτηκε από την αντιδραστική δεξιά. Επίσης αναφέρει ότι την προσπάθεια του αυτή «υποστήριζαν» και οι «προοδευτικές δυνάμεις της Ελλάδας», που την «έβλεπαν με ενθουσιασμό» για εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης  «που ονειρεύονταν και στην Ελλάδα».

Ο Χρυσόστομος Σοφιανός, σύμφωνα πάντα με τον Περσιάνη,  την πολεμική που δέχτηκε από διάφορους συντηρητικούς κύκλους τη χαρακτηρίζει «οργανωμένη, παθιασμένη, συστηματική, πολυπλόκαμη, με διασυνδέσεις πολύ πέραν των ορίων της Κύπρου». Τη χαρακτηρίζει  «αδίσταχτη», και ότι ήταν «μια αντίδραση που έφτανε μέχρι το σημείο να κινητοποιεί και να χρησιμοποιεί ακόμα και ανώτατους αξιωματούχους του Ελληνικού κράτους…»

Κατηγορίες

Οι κατηγορίες που εκτοξεύονταν,  ενάντια στην Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση του Χρυσόστομου Σοφιανού και τις προσπάθειες του για εκδημοκρατισμό της Παιδείας αφορούσαν τα εξής: Τον κατηγορούσαν για « προσπάθεια αφελληνισμού και αποπροσανατολισμού της νεολαίας» , για «κομματικοποίηση της νεολαίας και των σχολείων» για «αντιθρησκευτική και αθεϊστική προπαγάνδα», για «αποκοπή από τις εθνικές ρίζες και δημιουργία Κυπριακής συνείδησης», για «κομμουνιστικοποίηση των σχολείων», για «προσφορά «δωρεάν αμάθειας» στα σχολεία», για «υπόσκαψη των ψυχικών δεσμών Κύπρου-Ελλάδας», για «συνεργασία με τους αριστερούς της Ελλάδας», για «κατάργηση των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών».

Ιδιαίτερη πολεμική δέχθηκε με τις προτάσεις και προσπάθειες του για ίδρυση του Κρατικού Πανεπιστημίου Κύπρου, προσπάθεια που εξ αρχής οι συντηρητικές δυνάμεις χαρακτήρισαν ως «προσπάθεια αφελληνισμού».

Κόμμα

Ο Χρυσόστομος Σοφιανός ίδρυσε πολιτικό κόμμα, με την επωνυμία Παγκύπριο Ανανεωτικό Μέτωπο (ΠΑΜΕ), το οποίο κατήλθε αυτοτελώς στις βουλευτικές εκλογές της 24 Μαίου 1981, αλλά δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει έδρα και λίγο αργότερα διαλύθηκε.

Αργότερα ο Χρ. Σοφιανός διετέλεσε διευθυντής του Κυβερνητικού Τυπογραφείου και υπηρέτησε ως γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου (1995-2003).

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Περσιάνης, Κ.Π., Τα πολιτικά της εκπαίδευσης  στην Κύπρο-σελ. 48
3. Σελ. 144-150, Η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση στην Κύπρο,  1976- 1980,  Προσπάθειες –Εξαρτήσεις- Αντιδράσεις, Χρυσόστομος Α. Σοφιανός, από το Βιβλίο «Οι Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα (Προσπάθειες, αδιέξοδα, προοπτικές», Πανελλήνιο Παιδαγωγικό Συνέδριο, Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης, 11-13Ιουλίου 1982, Ρέθυμνο 1986, Πανεπιστήμιο Κρήτης