Σόλων
Σημαντικός Αθηναίος πολιτικός, νομοθέτης και ποιητής του 6ου π.Χ. αιώνα, ένας από τους «επτά σοφούς» της αρχαίας Ελλάδος. Γεννήθηκε περί το 630 και πέθανε περί το 560 π.Χ. Κυριότερη πηγή για τη ζωή του είναι ο Πλούταρχος, που έγραψε τον βίο του. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός στην Αθήνα περί το 600 π.Χ., όταν ενθουσίασε τους συμπατριώτες του με ένα του ποίημα τόσο πολύ, ώστε με τον ίδιο επί κεφαλής, και παρά την απαγορευτική διάταξη που υπήρχε, ανέλαβαν ένα νέο πόλεμο γι’ ανακατάληψη του νησιού της Σαλαμίνος, πράγμα που πέτυχαν νικώντας τους Μεγαρείς, και παρά τις προηγούμενες αποτυχίες τους για τον ίδιο σκοπό. Νέος, είχε ασχοληθεί και με το εμπόριο και ταξιδέψει πολύ, με κύριο όμως σκοπό να μορφωθεί από τα ταξίδια του κι όχι ν' αποκτήσει πλούτη. Περί το 594 π.Χ. ανέλαβε για πρώτη φορά αξίωμα άρχοντος στην Αθήνα, αλλά μετά από 20 περίπου χρόνια εκλήθη από τους συμπολίτες του κι ανέλαβε πλήρεις εξουσίες. Τότε προέβη σε μεταρρυθμίσεις (πολιτικές, οικονομικές και άλλες) και σε νομοθετικό έργο. Στη συνέχεια έφυγε από την Αθήνα (ιδίως επειδή οι νόμοι του δυσαρέστησαν τους ισχυρούς και πλούσιους) και για 10 περίπου χρόνια ταξίδεψε σε διάφορες χώρες προς απόκτηση νέων εμπειριών και περισσότερης μόρφωσης. Είναι γνωστότατο το σχετικό γνωμικό του: γηράσκω ἀεί διδασκόμενος.
Η αρχαία παράδοση και οι υπάρχουσες φιλολογικές πηγές συνδέουν στενά τον Σόλωνα και με την Κύπρο, ιδιαίτερα δε με την αρχαία πόλη των Σόλων. Όπως και οι Σόλοι της Κιλικίας, έτσι και οι Σόλοι της Κύπρου θεωρήθηκε ότι είχαν πάρει την ονομασία τους από το όνομα του Σόλωνος. Ιδιαίτερα για τους Σόλους της Κύπρου αναφέρεται ότι ο Σόλων ευθύνεται για τη μεγάλη ακμή που γνώρισαν. Συγκεκριμένα, όταν ο Σόλων επεσκέφθη στην Κύπρο τον φίλο του βασιλιά της Αίπειας Φιλόκυπρο* τον συμβούλευσε να μετακινήσει την πόλη του σε καταλληλότερη θέση χαμηλότερα. Έτσι κι έγινε۠ μάλιστα κατά την παράδοση ο Σόλων υπέδειξε και την πολεοδομική διαρρύθμιση και γενικά τη λειτουργικότητα της νέας πόλης. Ο βασιλιάς Φιλόκυπρος, τιμώντας τον, μετονόμασε την πόλη του σε Σόλους.
Βέβαια η συγκινητική αυτή παράδοση αμφισβητείται, ιδίως επειδή υπάρχουν αρκετές ασάφειες στις σωζόμενες αρχαίες γραπτές πηγές. Τέτοιες ασάφειες είναι ο ακριβής χρόνος επίσκεψης του Σόλωνος στην Κύπρο, το γεγονός ότι ο Πλούταρχος σε άλλο σημείο του έργου του (Βίος Ἀράτου) αναφέρει άλλο Κύπριο βασιλιά (τον Κυπράνορα) ότι φιλοξένησε τον Σόλωνα (αντί του Φιλοκύπρου), κλπ. Επίσης, είναι σημαντικό ότι η πόλη των Σόλων απαντάται με την αυτή ονομασία σε επιγραφές πολύ πριν από την επίσκεψη του Σόλωνος στην Κύπρο, ακόμη και πολύ πριν από τη γέννησή του. Υπάρχει επίσης η άποψη πως ο Σόλων είχε ίσως επισκεφθεί δυο φορές την Κύπρο, οπότε φιλοξενήθηκε τόσο από τον Κυπράνορα όσο κι από τον Φιλόκυπρο. Αλλά αναφέρεται στις αρχαίες πηγές ότι ο Σόλων πέθανε στην Κύπρο, οπότε ίσως επεσκέφθη το νησί και τρίτη φορά.
Σχετικά με τις υποθέσεις αυτές και τις αμφισβητήσεις, βλέπε στο κεφάλαιο για την ιστορία της πόλης, στο λήμμα Σόλοι.
Όμως έστω κι αν δεχθούμε ότι οι Σόλοι της Κύπρου δεν πήραν την ονομασία τους από τον Σόλωνα κι ότι ο συσχετισμός έγινε αργότερα λόγω της ομοιότητας των δυο ονομάτων, εν τούτοις δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε εντελώς τις πηγές και την αρχαία παράδοση. Και δεν μπορούμε παρά να αποδεχθούμε ότι ο Σόλων είχε επισκεφθεί την Κύπρο πράγματι, κάτι φυσικό άλλωστε, αφού γνωρίζουμε ότι ήταν πολυταξιδεμένος, ότι επεσκέφθη τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο κι αρκετά άλλα μέρη (κι όταν η Κύπρος ευρίσκεται μεταξύ Μικράς Ασίας και Αιγύπτου, δηλαδή στη μέση των ταξιδιών του). Είναι, μάλιστα, πάρα πολύ πιθανό να επεσκέφθη την Κύπρο και σε νεαρή ηλικία οπότε είχε κάμει αρκετά ταξίδια, δηλαδή γύρω στο 600 π.Χ., κι αργότερα όταν ξαναταξίδεψε για άλλα 10 χρόνια, δηλαδή γύρω στο 570-560 π.Χ.
Ο Διογένης Λαέρτιος (Βίοι καί Γνῶμαι... 1.50), γράφει ότι ο Σόλων έφυγε από την Αθήνα όταν την εξουσία πήρε ο Πεισίστρατος, και ἀπέπλευσεν εἰς Αἴγυπτον καί εἰς Κύπρον κι αργότερα στον Κροίσο, βασιλιά της Λυδίας (του οποίου γνωστό είναι το τέλος, που επαλήθευσε την απάντηση που του είχε δώσει ο Σόλων όταν τον ρώτησε αν είχε δει ευτυχέστερο άνθρωπο: μηδένα πρό τοῦ τέλους μακάριζε).
Ο Πεισίστρατος επέβαλε την τυραννία του στην Αθήνα το 561/560 π.Χ., συνεπώς, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ο Σόλων τότε ήλθε στην Κύπρο. Τα Σχόλια στον Δημοσθένη αναφέρουν επίσης ότι ο Σόλων έφυγε από την Αθήνα επειδή κινδύνευε από τον Πεισίστρατο, πήγε στην Κιλικία όπου έκτισε την πόλη που πήρε τ' όνομά του, και στη συνέχεια ήλθε στην Κύπρο όπου και πέθανε:... καί τελευτῆσαι αὐτόν ἐν Κύπρῳ.
Ο Διογένης Λαέρτιος (1.62-63), λέγει ότι ο Σόλων έζησε 80 χρόνια και πέθανε στην Κύπρο (άρα βρισκόταν εδώ περί το 560 ή 550 π.Χ.). Είχε ζητήσει όμως να μεταφέρουν τα οστά του στο νησί της Σαλαμίνος, να τα κάψουν και τη στάκτη να τη σκορπίσουν στους αγρούς. Ο Διογένης Λαέρτιος στην Πάμμετρόν του, έγραψε και σχετικό επίγραμμα:
Σῶμα μέν ἦρε Σόλωνος ἐν ἀλλοδαπῇ Κύπριον πῦρ۠
ὁστέ ۠ ἔχει Σαλαμίς, ὧν κόνις ἀστάλυες...
Σε μετάφραση:
Του Σόλωνος το σώμα σε ξένη γη πήρε
η κυπριακή φωτιά
κι η Σαλαμίνα πήρε τα οστά, τη σκόνη
τους τα στάχυα...
Του Σόλωνος σώθηκαν 300 περίπου στίχοι από ποιήματά του. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι με ποιήματά του ο Σόλων είχε επαινέσει τον φίλο του Φιλόκυπρο, βασιλιά των Σόλων της Κύπρου. Ο Πλούταρχος (Βίος Σόλωνος, 26.4) διασώζει στίχους του Σόλωνος, αφιερωμένους στον Φιλόκυπρο, τους οποίους και παραθέτουμε σε διπλανή στήλη. Απ' αυτούς προκύπτει ότι ο Σόλων έγραψε το σχετικό ποίημα με την ευκαιρία της αναχώρησής του από την Κύπρο. Αφού όμως τελικά πέθανε στο νησί, σημαίνει πως αργότερα είχε επανέλθει. Εάν θεωρήσουμε ως ορθή και την άλλη αναφορά του Πλουτάρχου, ότι ο Σόλων είχε φιλοξενηθεί κι από τον Κυπράνορα (Βίος Ἀράτου, όπου παρατίθενται παρόμοιοι στίχοι του Σόλωνος), τότε θα πρέπει να είχε επισκεφθεί την Κύπρο συνολικά τρεις φορές. Εκτός βέβαια κι αν ο Κυπράνωρ ήταν βασιλιάς άλλης κυπριακής πόλης κι όχι των Σόλων, οπότε ο σοφός Αθηναίος θα πρέπει να είχε φιλοξενηθεί σ' ένα του ταξίδι από δυο βασιλιάδες δυο διαφορετικών πόλεων του νησιού. Στην περίπτωση αυτή οι επισκέψεις του στην Κύπρο ίσως ήταν μόνο δύο.