Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η λεγόμενη κατακόμβη της Αγίας Σολομωνής στην Κάτω Πάφο είναι αρχαίος ελληνιστικός τάφος με ύπαιθρο αυλή γύρω από την οποία ανοίγονται οι νεκρικοί θάλαμοι. Ο τάφος αυτός ήδη από τη Μέση Βυζαντινή περίοδο διασκευάσθηκε για λατρευτικούς σκοπούς. Κατά τα τελευταία χρόνια της Φραγκοκρατίας και την περίοδο της Βενετοκρατίας όπως και την περίοδο της Τουρκοκρατίας (17ο - 18ο αιώνα) συγκέντρωσε την προσοχή των ξένων περιηγητών που χάρασσαν και τα ονόματά τους στις σωζόμενες τοιχογραφίες.   Άλλοι συνέδεσαν την «κατακόμβη» με τους ἑπτά  παῖδας  ἐν  Ἐφέσῳ κι άλλοι με τους επτά Μακκαβαίους και τη μητέρα τους Σολομωνή. Τελικά επικράτησε η αφιέρωση στην αγία Σολομωνή.

Στην «κατακόμβη» οδηγεί κτιστή σκάλα σχήματος κεφαλαίου Γ που αρχίζει από το νότιο άκρο της δυτικής πλευράς και καταλήγει στο δυτικό άκρο της νότιας πλευράς του τάφου. Στ' ανατολικά της σκάλας αυτής, στη νότια πλευρά της υπαίθρου αυλής υπάρχει θάλαμος, η βόρεια πλευρά του οποίου είναι κτισμένη με λιθοδομή. Στη δυτική πλευρά της ορθογώνιας αυλής υπάρχει άλλος θάλαμος. Στη βόρεια πλευρά της αυλής υπάρχει στα δυτικά επιμήκης φιαλόσχημος θάλαμος διαιρεμένος στα δυο από κτίσμα, στο μέσο του οποίου υπάρχει θύρα. Στον εσώτερο θάλαμο υπάρχει ξέβαθο πηγάδι, το αγίασμα, ενώ στον εξωτερικό στενό διάδρομο υπάρχουν λαξευτά σκαλιά που οδηγούν κάτω στο αγίασμα. Ανατολικά του αγιάσματος υπάρχει άλλος ορθογώνιος θάλαμος, ο οποίος επικοινωνεί τόσο με την αυλή όσο και με τον μεγάλο θάλαμο που βρίσκεται στ' ανατολικά της αυλής και έχει μετατραπεί σε εκκλησία. Ο θάλαμος αυτός έχει εσωτερικές διαστάσεις 6,10X4,90 μ. χωρίς την ακανόνιστη ημικυκλική αψίδα που έχει χορδή 2,40 μ. και βέλος 1,80 μ. Στην ανατολική πλευρά στα βόρεια της αψίδας υπάρχει κόγχη που χρησιμεύει σαν Αγία Πρόθεση, ενώ στη βόρεια και τη νότια πλευρά υπάρχουν από τρεις μικρές ορθογώνιες κόγχες. Ο θάλαμος αυτός, που έχει μετατραπεί σε εκκλησία, διασώζει τοιχογραφίες στην αψίδα και την ανατολική πλευρά. Άλλες δυο πολύ κατεστραμμένες τοιχογραφίες όρθιων αγίων υπάρχουν στη βόρεια και τη νότια πλευρά του θαλάμου. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Θεοτόκος με τον Χριστό ανάμεσα στους αρχαγγέλους. Λόγω διείσδυσης της υγρασίας διαμέσου του πωρόλιθου, στον οποίο είναι λαξευμένος ο θάλαμος, σχηματίσθηκαν κρυσταλλικά άλατα, που κατέστρεψαν σχεδόν τελείως την τοιχογραφία αυτή. Τον 14ο ή 15ο αιώνα ξαναζωγραφίστηκε το «τεταρτοσφαίριο» της αψίδας αλλά και από το μεταγενέστερο αυτό στρώμα ελάχιστα κομμάτια σώθηκαν. Πιο κάτω στο κέντρο εικονίζεται η παράσταση του Αμνού -Μελισμού, δηλαδή του Χριστού μέσα στο Άγιον Ποτήριον, που εδώ είναι οκτάπλευρο, και του Χριστού ξαπλωμένου στο  Άγιον Δισκάριον. Το θέμα αυτό αναπτύχθηκε το τελευταίο τέταρτο του 12ου αιώνα μετά την καταδίκη του Σωτήριχου Παντεύγενου το 1156 από σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη που αποφάνθηκε ότι ο άρτος και ο οίνος κατά τη Θεία Ευχαριστία μετατρέπονται σε σώμα και αίμα του Χριστού. Το Ποτήριον και το Δισκάριον περιβάλλουν δυο εξαπτέρυγα και δυο άγγελοι ντυμένοι σαν διάκονοι ενώ άλλοι δυο ιπτάμενοι άγγελοι κρατούν πάνω από το Ποτήριον και το Δισκάριον τον «αέρα», λειτουργικό άμφιο που χρησιμοποιείται κατά τη Θεία Ευχαριστία.

Έξι όρθιοι ιεράρχες στραμμένοι στο κέντρο της αψίδας ανά τρεις ιερουργούν. Σε καλύτερη κατάσταση σώθηκαν οι τρεις ιεράρχες στη νότια πλευρά της αψίδας. Αυτοί είναι οι Βασίλειος, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Σπυρίδων. Τα κεφάλια των άλλων τριών ιεραρχών, επικεφαλής των οποίων είναι ο Χρυσόστομος, έχουν πάθει πολλή φθορά. Στα βόρεια και τα νότια της αψίδας υπάρχουν δυο άγιοι διάκονοι πολύ κατεστραμμένοι. Οι τοιχογραφίες της αψίδας όπως φαίνεται από την τεχνοτροπία τους, μπορούν να χρονολογηθούν στα τέλη του 12ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες της βόρειας και νότιας πλευράς του θαλάμου είναι μεταγενέστερες και μπορούν να χρονολογηθούν στον 14ο αιώνα.