Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η μικρή καμαροσκέπαστη εκκλησία της Αγίας Σολομωνής βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο λόφο στ' ανατολικά του χωριού Κώμη του Γιαλού.   Έχει εσωτερικές διαστάσεις 6,65X3,75 μ. χωρίς την αψίδα. Η αψίδα είναι ημικυκλική τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Έχει χορδή 2,55 μ. και βέλος 1,27 μ. Η ημικυλινδρική καμάρα της εκκλησίας στηρίζεται σε σφενδόνιο που φέρεται από παραστάδες στον βόρειο και τον νότιο τοίχο και χωρίζουν τόσο τους τοίχους όσο και την καμάρα σε δυο άνισα μέρη. Το νότιο μισό του δυτικού τοίχου, που είχε καταρρεύσει στις αρχές του 20ού αιώνα, ξανακτίστηκε από τους κατοίκους του χωριού που επέφεραν αρκετές αλλαγές στην εκκλησία. Οι τοίχοι της εκκλησίας είναι κτισμένοι με μεγάλους, αδρά πελεκημένους πωρόλιθους. Μεγάλοι πωρόλιθοι χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στο κάτω μέρος των τοίχων και τις γωνιές. Η εκκλησία έχει μια μόνο είσοδο, στο μέσο του δυτικού τοίχου, πλάτους 1,10 μ. Ψηλά στον δυτικό τοίχο υπάρχει μικρό, στενό παράθυρο. Άλλα δυο μικρά παράθυρα υπάρχουν στον ημικυκλικό τοίχο της αψίδας και στον νότιο τοίχο. Η εκκλησία είναι κτισμένη μέσα σε μεγάλο ελληνορωμαϊκό νεκροταφείο. Στο μέσο της εκκλησίας υπάρχει ο δρόμος τάφου, ο θάλαμος του οποίου βρίσκεται στα βόρεια της εκκλησίας. Ο τάφος αυτός φαίνεται συνδέθηκε νωρίς με την εκκλησία, όπως φαίνεται από τεμάχια μεσαιωνικών αγγείων που βρέθηκαν σ' αυτό. Ίσως να χρησίμευσε σαν ασκητήριο   κάποιου άγνωστου ασκητή.

Η εκκλησία αρχικά ήταν ολόκληρη διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Δυστυχώς η μακρά εγκατάλειψη και η ερείπωσή της, που αναφέρει ο G. Jeffery, είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους των τοιχογραφιών της και την ανεπανόρθωτη βλάβη αυτών που σώθηκαν. Η καμάρα και οι μακροί τοίχοι της εκκλησίας χωρίζονταν σε τρεις ζώνες. Η ζώνη που βρισκόταν ψηλά περιελάμβανε σκηνές και όρθιους αγίους, η μέση ζώνη στηθάρια με μορφές αγίων και η κάτω ζώνη σκηνές και όρθιους αγίους. Ο δυτικός τοίχος ήταν διαιρεμένος σε τρεις ζώνες που περιελάμβαναν στηθάρια, σκηνές και όρθιους αγίους. Στην αψίδα και τον ανατολικό τοίχο δεν έχουν σωθεί τοιχογραφίες.

Στον νότιο τοίχο, στην πάνω ζώνη διασώζεται τεμάχιο αδιάγνωστης σκηνής. Στη μέση ζώνη, στο ανατολικό τμήμα του νότιου τοίχου υπήρχαν έξι στηθάρια με μορφές αγίων, από τα οποία μόνο το ένα σώζεται σε ικανοποιητική κατάσταση. Σ' αυτό εικονίζεται νέος γενειοφόρος άγιος με μεγάλα μάτια και ευθεία μύτη και κοντή στρογγυλή κόμη. Στα δυτικά της παραστάδας του νότιου τοίχου σώζονται τα περιγράμματα τριών μορφών σε στηθάρια. Ελάχιστα ίχνη σώθηκαν από τις τοιχογραφίες της κάτω ζώνης.

Στον δυτικό τοίχο, ψηλά στα βόρεια του μικρού παραθύρου διακρίνονται ίχνη τριών στηθαρίων. Πιο κάτω εικονίζονται δυο πρόσωπα να αγκαλιάζονται, ενώ άλλο, μικρότερο σε μέγεθος, παρακολουθεί. Πρόκειται για τον Ασπασμό του Ιωακείμ και της  Άννας.

Στον βόρειο τοίχο, στην πάνω ζώνη διακρίνονται τα περιγράμματα πέντε όρθιων μορφών, από τις δέκα τουλάχιστον που εικονίζονταν αρχικά. Πιο κάτω σώζονται τέσσερα μισοκατεστραμμένα στηθάρια και στην κάτω ζώνη τα περιγράμματα Σταυρωμένου και τριών άλλων μορφών. Στ' ανατολικά του σφενδονίου, στην πάνω ζώνη του βόρειου τοίχου εικονίζονται δυο ευαγγελικές σκηνές. Απ' αυτές η σκηνή που βρίσκεται κοντά στο σφενδόνιο μπορεί να ερμηνευθεί σαν η σκηνή της Ανάστασης του Χριστού, όπως φαίνεται από την εικονογραφία που ακολουθεί την παλαιοχριστιανική εικονογραφία της σκηνής. Η άλλη είναι αρκετά κατεστραμμένη. Στη μέση ζώνη σώζονται τα περιγράμματα πέντε κατεστραμμένων στηθαρίων και στην κάτω ζώνη περιγράμματα τριών μορφών και υπολείμματα άλλων.

Οι τοιχογραφίες αυτές διαφέρουν σημαντικά τόσο από τις παλαιότερες (π.χ. Χριστός στο Αγίασμα του Νικοδήμου) όσο και από τις τοιχογραφίες της Μέσης Βυζαντινής περιόδου και της περιόδου της Φραγκοκρατίας. Η εικονογραφία που ακολουθούν είναι η παλαιοχριστιανική, ενώ η τεχνοτροπία των είναι όμοια με την τεχνοτροπία αρχαϊκών τοιχογραφιών της Καππαδοκίας. Με τις τοιχογραφίες της Καππαδοκίας συνδέονται και με τα θαμπά χρώματα και τα ισχυρά περιγράμματα και την περιορισμένη χρωματική κλίμακα. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας της Αγίας Σολομωνής είναι μοναδικές στην Κύπρο και μπορούν να χρονολογηθούν στον 9ο αιώνα.