Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Από το φοινικικό Άδων (=Κύριος), όνομα- δέηση προς τους φοινικικούς και ασσυριακούς θεούς, ή από τις λέξεις άδειν, ανδάνω (=δίνω ευχαρίστηση).

Στον ελληνικό κόσμο ο Άδωνις ήταν θνητός, νεαρός εραστής της θεάς Αφροδίτης, γνωστός κυρίως στην Κύπρο ως Αώος, Γαύας, Ηοιήν, Κίρις και Πυγμαίων.

Μύθοι για τον Άδωνι υπάρχουν πολλοί. Ο πιο παλαιός απ' αυτούς τον παρουσιάζει σαν γιο του Ασσύριου βασιλιά Θείαντος και της κόρης του Μύρρας ή Σμύρνας. Αλλού αναφέρεται σαν γιος του βασιλιά Φοίνικα από τη Βύβλο και της Αλφεσίβοιας, ή γιος του βασιλιά της Κύπρου Κινύρα και της Μεθάρμης.

Περισσότερο γνωστός ήταν ο μύθος που ήθελε τον Άδωνι γιο του βασιλιά Κινύρα και της κόρης του Σμύρνας. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό η βασίλισσα Κένχερις, μητέρα   της   Σμύρνας  και σύζυγος του Κινύρα, δεν εκτιμούσε και ούτε λάτρευε τη θεά Αφροδίτη, γι' αυτό και η εκδίκηση της θεάς ήταν σκληρή: Τιμώρησε την Κενχέριδα προκαλώντας στην κόρη της Σμύρνα ακατανίκητο πόθο προς τον πατέρα της Κινύρα. Η νέα, για δώδεκα νύχτες μεθούσε τον Κινύρα με τη βοήθεια μιας υπηρέτριας και, μεταμφιεσμένη, τον συναντούσε για να ικανοποιήσει τον πόθο της. Αποτέλεσμα ήταν να μείνει έγκυος. Όταν ο Κινύρας ανακάλυψε ότι είχε διαπράξει αιμομιξία χωρίς να το ξέρει, οργίστηκε και προσπάθησε να σκοτώσει την κόρη του. Τρομαγμένη η Σμύρνα έφυγε τρέχοντας από το παλάτι, παρακαλώντας την Αφροδίτη να τη σώσει. Η θεά τη λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε στο ομώνυμο δέντρο σμύρνα. Όταν έφτασε στο σημείο εκείνο ο Κινύρας χτύπησε με το σπαθί του το δέντρο, από τον κορμό του οποίου γεννήθηκε ο Άδωνις. Η σπάνια ομορφιά του γοήτευσε την Αφροδίτη που θέλησε να τον κρύψει από τους θεούς και τους ανθρώπους. Τον έκλεισε σ' ένα κιβώτιο που το εμπιστεύτηκε στην Περσεφόνη. Αυτή όμως άνοιξε το κιβώτιο και, γοητευμένη από την ομορφιά του Άδωνι, τον πήρε, τον μεγάλωσε και τον θέλησε για εραστή της. Όταν η Αφροδίτη ήλθε να πάρει τον Άδωνι, η Περσεφόνη αρνήθηκε να τον αποχωριστεί.

Προκειμένου να λύσουν τη διαφορά τους οι δυο θεές, αποτάθηκαν στον Δία που κι αυτός κάλεσε τη μούσα Καλλιόπη να βρει λύση. Η τελευταία χώρισε το χρόνο σε τρία ίσα μέρη. Το ένα τρίτο θα το περνούσε ο Άδωνις με την Αφροδίτη, το άλλο με την Περσεφόνη και το τρίτο θα του ανήκε για να το χρησιμοποιεί όπως ο ίδιος θα ήθελε. Ο Άδωνις προτίμησε να χαρίσει στην Αφροδίτη και το δικό του χρονικό διάστημα, γι' αυτό η Περσεφόνη οργίστηκε και θέλησε να εκδικηθεί. Ο Άδωνις απέκτησε το πάθος του κυνηγιού. Μάταια η Αφροδίτη του ζητούσε να το αποβάλει. Κατά τη διάρκεια μιας κυνηγετικής εκδρομής, ο θεός Άρης, υποκινούμενος από την Περσεφόνη, έστειλε ένα αγριόχοιρο που επιτέθηκε και τραυμάτισε θανάσιμα τον Άδωνι. Η Αφροδίτη, που είδε από μακριά τη σκηνή, έτρεξε να βοηθήσει τον εραστή της. Ενώ έτρεχε στο δάσος, τα πόδια της πληγώθηκαν και το θεϊκό της αίμα έδωσε το κόκκινο χρώμα στα τριαντάφυλλα που μέχρι τότε ήσαν μόνο άσπρα. Ακόμα, από τα δάκρυά της που κυλούσαν στη γή, φύτρωσαν οι ανεμώνες. Στην Κύπρο ο μύθος λέει ότι οι ανεμώνες γεννήθηκαν από το αίμα του Άδωνι. Υπάρχει ως εκ τούτου και φυτό αδωνις.

Η Αφροδίτη, μετά το χαμό του Άδωνι, προσέτρεξε πάλι στον Δία και τον παρακάλεσε να της δώσει πίσω τον εραστή της. Ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων αποφάσισε τότε να ζει ο Άδωνις για 6 μήνες στον πάνω κόσμο, μαζί με την Αφροδίτη και τους άλλους 6 στον κάτω κόσμο, μαζί με την Περσεφόνη. Έτσι, όταν ο Άδωνις ξαναγύριζε στη γή για να συναντήσει την Αφροδίτη, η φύση χαιρόταν, τα δέντρα πρασίνιζαν και φύτρωναν τα λουλούδια. Αντίθετα, όταν έφευγε και κατέβαινε στον Άδη, μαζί του πέθαινε και η φύση.

Στον ελληνικό κόσμο λάτρευαν τον Άδωνι ως την προσωποποίηση  της βλάστησης. Σύμβολά του ήταν τα λουλούδια και απεικονιζόταν σε ξύλινα αγαλματάκια. Όπως αναφέρεται, πολύ λίγα  ιερά  υπήρχαν αφιερωμένα  στον Άδωνι και σ'  αυτά οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να βρουν άσυλο.

Στην Κύπρο η λατρεία του (Τα Αδώνια) γινόταν στα ιερά της Αφροδίτης στην Πάφο, στους Γόλγους και στο Ιδάλιον. Στην Αμαθούντα λατρευόταν ως Άδωνις - Όσιρις, όμως αυτή η λατρεία πιστεύεται ότι είναι μεταγενέστερη, ίσως της Ρωμαϊκής εποχής.

Νεότεροι μελετητές αμφισβητούν την ανατολική προέλευση του Άδωνι, ακόμη και της ονομασίας του. Σε σχετική μελέτη του περί την Αφροδίτη, ο Άντρος Παυλίδης επισημαίνει μεταξύ άλλων αρχαία αναφορά (του Κορνούτου) για την ονομασία, ότι: «Άδωνις, από του άδειν...» ( = εκείνος που τραγουδά). Εξάλλου, το επίθετο του θεού, Αώος, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην «Ανατολίτης», αλλά το εξ’ Ανατολής Φως. Αώος ονομαζόταν και ο πρώτος μυθικός βασιλιάς της Κύπρου, γιος της Ηούς (=Αυγής) και του Κεφάλου (=Ήλιου). Ο Άδωνις αναφέρεται ως γιός του Κινύρα, άρα εγγονός του Ήλιου / Απόλλωνος. Κατά τον ίδιο μελετητή, ο Άδωνις ήταν μία άλλη, εφήμερη, έκφραση του Απόλλωνος. Η δε σχέση του Άδωνι με την Αφροδίτη συμβόλιζε την κάθε χρόνο αναγέννηση της φύσης και την καρποφορία.  Ιδιαίτερα γι’ αυτή τη σχέση, δες σχετικό κεφάλαιο στο λήμμα Αφροδίτη.