Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σκυλλούρα- Skylloura. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη δυτική κεντρική πεδιάδα, περί τα 20 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Σκυλλούρα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 160 μέτρων, με τα βόρειά της σύνορα να αποτελούν μέρος των διοικητικών ορίων των επαρχιών Λευκωσίας-Κερύνειας. Ολόκληρη η διοικητική έκταση του χωριού παρουσιάζει μια κλίση προς τα νότια. Το υψόμετρο, από τα 230 μέτρα κοντά στα βόρειά του σύνορα, μειώνεται στα 160 μέτρα κοντά στον οικισμό και στα 135 μέτρα κοντά στα νότιά του σύνορα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από το ρυάκι Σκυλλούρα, παραπόταμο του Οβγού, που ρέει στην περιοχή του.

Από γεωλογικής απόψεως, γύρω από την κοίτη του ρυακιού Σκυλλούρα απαντώνται οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, ενώ στην υπόλοιπη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, ο φλύσχης της Κυθρέας, οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κρητίδων, μαργών και ψαμμιτών) και οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες.

Η Σκυλλούρα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 360 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της κυριαρχούσε, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, η μονοκαλλιέργεια των σιτηρών.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Σκυλλούρα βρίσκεται δίπλα στον δρόμο Λευκωσίας-Μύρτου-Κερύνειας. Μέσω του δρόμου αυτού συνδέεται στα βορειοδυτικά με το χωριό Κοντεμένος (περί τα 6,5 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Άγιος Βασίλειος (περί τα 2 χμ.) και μέσω του με την πρωτεύουσα. Συνδέεται επίσης στα βόρεια με το χωριό  Άγιος Ερμόλαος (περί τα 6 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά το 1964, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών που ακολούθησαν την τουρκοκυπριακή ανταρσία, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της Σκυλλούρας εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετακινήθηκαν σε γειτονικά αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, στο πλαίσιο οδηγιών της  Άγκυρας για δημιουργία στην Κύπρο ισχυρών τουρκοκυπριακών θυλάκων.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, μάλιστα με την ίδια ονομασία. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Scilura και Sciulura. Ο Στέφανος Λουζινιανός αναφέρει την Σκυλλούρα (Squilur) ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, μνημονεύοντας ιδιαίτερα την ύπαρξη τρίκλιτου λατινικού ναού αφιερωμένου στην Παναγία. Πρόκειται προφανώς για την εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας που υφίσταται και σήμερα ως ναός Ορθοδόξων. Η εκκλησία ανακαινίστηκε στο παρελθόν, αλλά αντί τρίκλιτη απέμεινε μονόκλιτη. Διασώζει όμως διάφορα στοιχεία της γοτθικής αρχιτεκτονικής.

Η οικοδόμηση του ναού της Παναγίας κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας φανερώνει ότι η περιοχή της Σκυλλούρας υπήρξε σημαντικό φέουδο. Δεν γνωρίζουμε σε ποιους ανήκε, πιθανόν στη (λατινική) αρχιεπισκοπή της Λευκωσίας ή σε λατινικό θρησκευτικό τάγμα ή ίσως στα κτήματα βασιλικής ιδιοκτησίας. Η κατοπινή εγκατάσταση Τούρκων στη Σκυλλούρα αποτελεί μια επί πλέον ένδειξη ότι το χωριό δεν ήταν ιδιωτικό φέουδο αλλά μάλλον βασιλικό ή εκκλησιαστικό που κατεσχέθη μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους (1570-71).

Βλέπε λήμμα: Λατινική εκκλησία της Κύπρου

Στο χωριό υπάρχει και νέα εκκλησία, αφιερωμένη στον αρχάγγελο Μιχαήλ.

Η ονομασία του χωριού πιστεύεται ότι είναι φυτώνυμη, από το φυτό αβρόσσιλλα (Scilla maritima – σκίλλα η παράλιος) ή το φυτό αρκόσσ'υλλος (Urginea maritima), που εφύοντο στην περιοχή. Για τον λόγο αυτό μερικοί θεωρούν ως ορθή γραφή της ονομασίας του χωριού στον τύπο Σκιλλούρα αντί Σκυλλούρα. Τοπική παράδοση, πάλι, δίνει την εκδοχή ότι το χωριό ονομάστηκε Σκυλλούρα από τον σκύλλο ενός ευγενούς που υπέφερε από ψώρα και θεραπεύτηκε αφού λούστηκε στη βρύση της αυλής της εκκλησίας (που φαίνεται ότι περιείχε θειάφι). Παραλλαγή της ιστορίας αυτής αναφέρει σκύλο που ανήκε στην περίφημη ρήγαινα της Κύπρου, που έπασχε τόσο αυτός όσο και η κυρία του۠ κάποτε ο σκύλος βρήκε στην περιοχή μια πηγή με ιαματικό νερό που θεράπευσε και τον ίδιο και την κυρία του. Είναι όμως παρατραβηγμένη, για να την δεχθούμε, η εκδοχή με τον σκύλο. Πιθανότερο θεωρούμε η ονομασία του χωριού να είναι φυτώνυμη, και μάλιστα ν' αποτελούσε και τοπικό επίθετο της Παναγίας, που και σήμερα αναφέρεται με το επίθετο Σκυλλουρκώτισσα.

Κατά τα λίγα πρόσφατα και τραγικά χρόνια υπήρξαν συχνές οι μετακινήσεις πληθυσμού της Σκυλλούρας. Αρχικά το 1958 μετακινήθηκαν στη Σκυλλούρα αρκετοί Τουρκοκύπριοι από άλλα μικρά χωριά, εξ αιτίας των διακοινοτικών ταραχών. Το 1964 οι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν τη Σκυλλούρα (αρκετοί απ' αυτούς τελικά ενίσχυσαν τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας). Το 1972 η κυπριακή κυβέρνηση κατέβαλε προσπάθειες να τους πείσει να επιστρέψουν, μάλιστα προχώρησε και σε επιδιορθώσεις των σπιτιών τους, όμως η τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν επέτρεψε τη συνεργασία αυτή (Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ). Το 1974 η τουρκική στρατιωτική εισβολή εξεδίωξε και προσφυγοποίησε τους Ελληνοκυπρίους κατοίκους του χωριού. Λίγο αργότερα επέστρεψαν σ' αυτό οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του, μαζί με άλλους από τις ελεύθερες περιοχές του νησιού, που είχαν μεταφερθεί το 1975 στις κατεχόμενες.

Οι Τούρκοι σε μια προσπάθεια παραποίησης των ελληνικών ονομάτων των χωριών το ονομάζουν Yilmazköy, που μπορεί να ερμηνευθεί ως γενναίο (ή ατρόμητο) χωριό. Την ονομασία αυτή χρησιμοποιούσαν και πριν από το 1974 και χρησιμοποιούν και σήμερα. Το 1975 κ. ε. οι Τούρκοι κατασκεύασαν νέο δρόμο Λευκωσίας-Μόρφου που περνά νοτιοδυτικά και δυτικά της Σκυλλούρας, μέσω Φιλίας και Κυράς.

Στην περιοχή της Σκυλλούρας υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια