Σερομύλιν ή σερόμυλος ή σιορόμυλος
Χειρόμυλος, από τις λέξεις χέρι και μύλος, δηλαδή χειροκίνητος μύλος. Πρόκειται για επιτόπιας κατασκευής μικρό οικιακό πέτρινο εργαλείο, απαραίτητο στην οικοκυρά σε παλαιότερες εποχές. Ουσιαστικά επρόκειτο για μικρογραφία ενός μύλου, με δυο μυλόπετρες, που εχρησιμοποιείτο από τις γυναίκες στα σπίτια για το άλεσμα διαφόρων καρπών (σιτάρι, πουργούρι, λουβάνα, ρόβιν κλπ.).
Το σ'ερομύλιν αποτελείται από δυο πολύ σκληρές πέτρινες κυκλικές πλάκες που τοποθετούνται η μια επί της άλλης. Έχουν και οι δυο διάμετρο 40-45 εκατοστόμετρα και πάχος 5-7 εκατοστόμετρα. Η κάτω πλάκα φέρει μια τρύπα στο κέντρο της στην οποία τοποθετείται κυκλικός μικρός στύλος (που λέγεται και συτζ'ιά) ως άξονας. Η επάνω πλάκα είναι τρύπια στο κέντρο, κι όταν τοποθετείται επί της κάτω ο άξονας περνά μέσα απ' αυτή την τρύπα. Η επάνω πλάκα φέρει επίσης στην άκρη άλλη τρύπα στην οποία εφαρμόζεται κυκλικό ξύλο, το χέρι ή χερούλλιν.
Η οικοκυρά χρησιμοποιούσε το σ΄ερομύλιν ως εξής: Άπλωνε στο έδαφος ένα μεγάλο ύφασμα και πάνω σ' αυτό τοποθετούσε το σ΄ερομύλιν. Έριχνε τον καρπό που ήθελε ν' αλέσει στην τρύπα του κέντρου της πάνω πλάκας, και με το χερούλλιν άρχιζε να περιστρέφει την πάνω πλάκα που γύριζε επί της κάτω η οποία παρέμενε ακίνητη. Άλεθε έτσι τον καρπό, τροφοδοτώντας συνεχώς από την τρύπα του κέντρου, το δε αλεσμένο υλικό έπεφτε από τα ανοίγματα μεταξύ των δυο πλακών στο απλωμένο ύφασμα. Μερικά σ΄ερομύλια, κατασκευασμένα από καλούς τεχνίτες, είχαν υπερυψωμένα «χείλη» γύρω από την κεντρική τρύπα της πάνω πλάκας, σχηματίζοντας έτσι ένα μικρό χωνί για καλύτερη διοχέτευση των καρπών που θ' αλέθονταν.
Αξίζει να σημειωθεί πως, όταν η οικοκυρά δεν ήθελε ν' αλέσει σπόρους αλλά να τους ξεφλουδίσει απλώς (λ.χ. το σιτάρι για τα κόλλυβα ή το ρέσιν*), επιτύγχανε τούτο περνώντας τους και πάλι από το σ΄ερομύλιν, το οποίο όμως γύριζε ανάποδα.
Τα σ'ερομύλια ούτε χρησιμοποιούνται ούτε και κατασκευάζονται σήμερα. Υπάρχουν όμως παλαιά, που είναι περιζήτητα από τους συλλέκτες ειδών λαϊκής τέχνης.
Φώτο Γκάλερι
