Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμμουδιά είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης υλικών στην ακροθαλασσιά, που είναι πιο χοντρά από τα συστατικά μέρη της ιλύος. Αυτά τα υλικά ή ιζήματα αποτελούνται από λεπτόκοκκη ή χοντρόκοκκη άμμο, βότσαλα ή μεγάλες κροκάλες. Έτσι η αμμουδιά μπορεί να είναι καθαρά αμμουδερή, με χαλίκι, με βότσαλα ή ακόμη να είναι μεικτή.

Δημιουργία αμμουδιών: Τα κύματα και τα παράκτια ρεύματα της θάλασσας, οι ποταμοί κι ο άνεμος, εναποθέτουν υλικά αποσαθρωμένα στην ακροθαλασσιά. Τα υλικά αυτά μεταφέρονται από το βυθό της θάλασσας, από άλλο τμήμα της παραλίας, ή από τις κοίτες των ποταμών. Συνήθως οι κροκάλες και τα χαλίκια εναποτίθενται στα ψηλότερα τμήματα της αμμουδιάς και η άμμος στα χαμηλότερα. Η άμμος εναποτίθεται και κάτω από το νερό, σχηματίζοντας την υποθαλάσσια αμμουδιά. Λεπτότερα ιζήματα εναποτίθενται σε πιο βαθιά νερά. Στη μεταφορά τους τα υλικά αποκτούν μια στιλπνή χαρακτηριστική επιφάνεια και οι κροκάλες πλατύνονται κατά μήκος του μεγάλου άξονά τους. Αυτά τα υλικά έχουν την σύνθεση και το χρωματισμό των πετρωμάτων από τα οποία προέρχονται. Οι άμμοι στην Κύπρο είναι συνήθως το αποτέλεσμα της αποσάθρωσης και της μεταφοράς των πετρωμάτων του Τροόδους μέχρι τη θάλασσα. Τέτοια πετρώματα είναι οι περιδοτίτες, οι δουνίτες, οι σερπεντίνες, οι γάββροι, οι διαβάσες, οι λάβες κ.ά. Όμως πετρώματα μεταφέρονται και από την οροσειρά του Πενταδάκτυλου ή τον Ακάμα. Οι άμμοι είναι επίσης το αποτέλεσμα της αποσάθρωσης των πετρωμάτων των παράλιων μορφωμάτων, κατά προτίμηση των κρυσταλλικών. Στις δυο αυτές περιπτώσεις σύνηθες συστατικό στοιχείο των άμμων είναι το πυρίτιο. Αυτό σημαίνει πως ακτές με πετρώματα κρητίδων, αργίλου ή άλλων ασβεστολιθικών δεν δίνουν άμμο, έχουν όμως κροκάλες. Οι περιοχές των κόλπων Αμμοχώστου, Λάρνακας, Μόρφου, Λεμεσού, έχουν αμμουδερά ακρογιάλια που σχηματίστηκαν κατά σημαντικό μέρος από τη μεταφορά ιζημάτων από τα βουνά. Όσο πιο μεγάλο είναι το ταξίδι τους, τόσο πιο πολύ σμικρύνονται τα ιζήματα και σχηματίζουν άμμους λεπτόκοκκους, όπως π.χ. στον κόλπο Αμμοχώστου. Αλλού όταν το ταξίδι είναι πιο σύντομο και δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για σχηματισμό μεγάλων ποσοτήτων άμμου, οι κροκάλες κυριαρχούν, όπως στις νότιες ακτές της επαρχίας Πάφου. Ακόμη υπάρχουν περιπτώσεις όπου η πληθώρα των ιζημάτων που καταλήγουν στη θάλασσα σχηματίζουν τόσο αμμουδιές όσο και κροκαλώδη ακρογιάλια, π.χ. οι κόλποι Λεμεσού και Επισκοπής. Τα κύματα και τα θαλάσσια ρεύματα στον πρώτο κόλπο κάτω από το καθεστώς των πνεόντων δυτικών ανέμων έφτιαξαν ωραίες αμμουδιές στα ανατολικά, ενώ στα δυτικά μεταφέρθηκαν χαλίκια και κροκάλες που δημιούργησαν τις μεικτές αμμουδιές από την πόλη της Λεμεσού μέχρι και πιο πέρα από το ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας.

Μια άλλη περίπτωση, πολύ συχνή στην Κύπρο, είναι ο σχηματισμός αμμουδιάς στο βάθος ορμίσκων. Οι ακτές με βραχώδεις προεξοχές και εσοχές (κολπίσκοι) είναι πολύ συνηθισμένες στο νησί, π.χ. ολόκληρη η βόρεια ακτή. Τα κύματα φθάνοντας στην ακτή διαθλούνται, συγκεντρώνουν την καταστροφική τους ενέργεια πάνω στις προεξοχές, ενώ εισχωρώντας στους όρμους χάνουν σταδιακά την ταχύτητα και δύναμή τους και σβήνουν στην παραλία. Το υλικό που αποσπάται από τις προεξοχές μεταφέρεται κατά μήκος της ακτής και εναποτίθεται στο βάθος του όρμου σχηματίζοντας αμμουδιά.

Αμμουδιές Κύπρου: Σε όλο το μήκος των ακτών της Κύπρου απαντώνται αμμουδιές μεγάλες και μικρές, αμμουδερές ή με κροκάλες. Οι χαμηλές ακτές (ακτές κόλπων όπου καταλήγουν οι παρακείμενες πεδιάδες) φιλοξενούν τις πιο εκτεταμένες αμμουδιές: Λέιτυς Μάιλ (Απλώστρες), Ακτή Μακένζι, Χρυσή Ακτή Βαρωσιού, Ακτή Χρυσοχούς κλπ. Οι ψηλές ακτές (ακτές απότομες ή βραχώδεις) φιλοξενούν ωστόσο τις περισσότερες όσο και τις πιο γραφικές αλλά και λιγότερο μεγάλες αμμουδιές: Αϊρ-κώτισσα, Πέντε Μίλι, Παχύαμμος Κερύνειας, Δαυλός, Πρωταράς, Αγία Νάπα, Γκάβερνορς Μπητς, Πισσούρι, Κόλπος των Κοραλλίων, Λάρα και πολλές άλλες. Στις χαμηλές ακτές βρίσκονται οι πιο γνωστές κροκαλώδεις ή μεικτές αμμουδιές: αμμουδιές Χρυσοχούς, Λεμεσού -Αγίας Βαρβάρας, Λάρνακας (βόρειο τμήμα) και άλλες. Οι περισσότερες όμως αμμουδιές και πάλι βρίσκονται κατά μήκος των ψηλών ακτών. Στις ψηλές ακτές απαντώνται επίσης πιο συχνά οι αμμουδιές από άμμο. Οι περισσότερες απ' αυτές εντοπίζονται σε κολπίσκους με κρημνώδεις ακτές ή γειτνιάζουν με λόφους και έχουν συχνά πλούσια βλάστηση στον περίγυρό τους. Έτσι οι ψηλές ακτές του νησιού, που καλύπτουν περισσότερα από τα 2/3 του συνολικού μήκους των ακτών, φιλοξενούν και τις περισσότερες τοποθεσίες με αμμουδιές (70% του συνόλου, 63% των αμμουδιών με άμμο, 82% των αμμουδιών με κροκάλες). Είναι πολύ δύσκολο να λεχθεί με σιγουριά πόσες αμμουδιές διαθέτει η Κύπρος. Κι αυτό γιατί τα κριτήρια καθορισμού τους ή και εντοπισμού τους ποικίλλουν. Για ορισμένους μερικοί κολπίσκοι (και υπάρχουν πάρα πολλοί στο νησί μας) με αμμουδιές στο βάθος τους, αποτελούν και μια αυτοτελή αμμουδιά, ενώ για άλλους αποτελούν μέρος μόνο μιας μεγαλύτερης αμμουδιάς. Παράδειγμα αποτελεί η ακτή των Κοκκινοχωριών. Η νότια ακτή τους φιλοξενεί πολλές μικρές, σχετικά, αμμουδιές από την Αγία Θέκλα μέχρι ανατολικά της Αγίας Νάπας: Αγία Θέκλα με δυο, Μακρόνησος με τρεις, Νησί Μπητς με δυο, Σάντυ Μπέυ, Γκόλντεν Σαντς, Αγία Νάπα με δυο. Κι όλες αυτές σε 11 - 12 χμ. ακτής, που μπροστά στα αναρίθμητα χιλιόμετρα της Costa Brava ή της Copa Cabana φαντάζουν πολύ μικροσκοπικές. Για άλλους όλες αυτές οι τοποθεσίες αποτελούν τμήμα της αμμουδιάς της Αγίας Νάπας.

Τα κατεχόμενα από το 1974 ακρογιάλια του νησιού φιλοξενούν 72 τοποθεσίες με αμμουδιές. Μια τοποθεσία μπορεί να διαθέτει μια ή περισσότερες αμμουδιές ή ακόμη να αποτελεί μέρος άλλης τοποθεσίας. Αυτό το τελευταίο γίνεται καθαρό στην περίπτωση της τουριστικής πλαζ Κ.Ο.Τ. Λάρνακας, που ανήκει στην ευρύτερη αμμουδιά Β. της Λάρνακας. Στα ελεύθερα ακρογιάλια καταμετρούνται 54 τοποθεσίες. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι αμμουδιές είναι σκορπισμένες σ' ολόκληρο τον περίγυρο του νησιού ˙ η μεγαλύτερη απόσταση που μπορεί να χωρίζει δυο τέτοιες τοποθεσίες, συχνά πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, συνήθως είναι κάτω των 10 χμ. (εκτός στην χερσόνησο του Ακόμα). Αυτό εκτιμάται ιδιαίτερα μπροστά στη μονότονη ομοιομορφία που παρουσιάζουν για δεκάδες χιλιόμετρα ξένες ακτές, π.χ. εκείνες του κόλπου του Λέοντα στη μεσογειακή Γαλλία.

Τελευταία, μα όχι λιγότερο σημαντικά, είναι τα στοιχεία των θερμοκρασιών των επιφανειακών θαλάσσιων νερών και του αέρα, των πνεόντων ανέμων και της ηλιοφάνειας. Το νησί βρίσκεται κάτω από το καθεστώς νοτιοδυτικών ως ανατολικών ανέμων το χειμώνα και βορειοδυτικών το καλοκαίρι. Σε όλες τις εποχές πνέουν και δευτερεύοντες αντίθετοι άνεμοι. Σπάνια όμως δημιουργούνται ανεμοστρόβιλοι επικίνδυνοι για τη ζωή των λουομένων, και αυτοί όχι στη θερινή περίοδο.

Οι ακτές με επικίνδυνα θαλάσσια ρεύματα και σφοδρό κυματισμό είναι πολύ περιορισμένες. Αναφέρονται τα τμήματα των κόλπων Επισκοπής, Μόρφου, της βόρειας ακτής, οι περιοχές Κάβο Γκρέκο και Ακάμα κλπ. Οι μέσες θερμοκρασίες των νερών αρχίζουν από 16°C στα ακρογιάλια της επαρχίας Πάφου τον Φεβρουάριο και φθάνουν στους 27,8°C τον Αύγουστο στους κόλπους Αμμοχώστου και Μόρφου όσο και στις ακτές της Κερύνειας. Αυτό σημαίνει δυνατότητα για τους παραθεριστές για κολύμπι με καλό καιρό ως 9 μήνες ή και περισσότερο γι’ αυτούς που προέρχονται από βόρειες χώρες. Από το Μάιο ως τον Σεπτέμβριο η μέση ανώτατη θερμοκρασία αέρα των παραλίων ανέρχεται στους 29°C περίπου και η ηλιοφάνεια στην ίδια περίοδο ξεπερνά τις 1.700 ώρες, μια διάρκεια που μερικές τουριστικές χώρες δεν διαθέτουν σε ολόκληρο το χρόνο.

Ταξινόμηση αμμουδιών: Το φαινόμενο του τουρισμού στην Κύπρο άρχισε να γίνεται χειροπιαστό με νόημα οικονομικό και κοινωνικό, μόλις τη δεκαετία του 1960, στα χρόνια της ανεξαρτησίας. Ως το 1974 οι κατεξοχήν τουριστικές περιοχές του νησιού ήταν η Αμμόχωστος και ο άξονας Λάπηθος - Κερύνεια, δηλαδή παραλιακές, με πόλους τις δυο κατεχόμενες πόλεις του βορρά. Ο εξωτερικός τουρισμός της χώρας είναι ουσιαστικά παράλιος, κολυμβητικός σε συνδυασμό με θαλάσσια σπορ και ηλιοθεραπεία. Έτσι το τουριστικό ρεύμα μαζικά κατακλύζει τις αμμουδιές με προτίμηση εκείνες που παρέχουν βασικές διευκολύνσεις: καλή πρόσβαση, ευκολίες διαμονής και θαλάσσιων σπορ, εγγύτητα μιας αστικής ή αγροτικής κοινότητας. Υπολογίζεται πως τα 86% και 98% αντιστοίχως των διανυκτερεύσεων των τουριστών σε ξενοδοχεία και άλλα τουριστικά καταλύματα πραγματοποιούνται στις παράλιες περιοχές Πάφου - Λεμεσού -Λάρνακας -Αγίας Νάπας και Παραλιμνίου. Οι ίδιες περιοχές φιλοξενούν τα 73% των ξενοδοχειακών κλινών και τα 98% των κλινών σε τουριστικά διαμερίσματα, μπάγκαλοους και εξοχικά σπίτια, καθώς και τα 75% των τουριστικών εστιατορίων. Οι περιοχές αυτές διαθέτουν τουριστικές πλαζ οργανωμένες από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού, που χρησιμοποιούνται τόσο από ξένους όσο και Κυπρίους. Διαθέτουν μεγάλες λαϊκές πλαζ καθώς και πάμπολλες επί μέρους αμμουδιές διαμορφωμένες από τα παραθαλάσσια τουριστικά καταλύματα. Τέτοιες αμμουδιές είναι πυκνές στους κόλπους Λεμεσού και Λάρνακας και στις ακτές Αγίας Νάπας -Παραλιμνίου.