Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σελίμ Α ' Γιαβούζ (Σκληρός): Οθωμανός σουλτάνος από το 1512 μέχρι τον θάνατό του το 1520. Γεννήθηκε περί το 1470 στην Αμάσεια. Γιος και διάδοχος του σουλτάνου Βαγιαζίντ Β' που συχνά απειλούσε να κατακτήσει την Κύπρο και που είχε, μάλιστα, επιτεθεί κατά της Αμμοχώστου ανεπιτυχώς το 1488. Ο Βαγιαζίντ Β' δοκίμασε αρκετές φορές να επιτύχει χρησιμοποίηση της Κύπρου ως ναυτικής βάσης του, κατά την περίοδο των μακρών πολέμων του εναντίον των Μαμελούκων της Αιγύπτου. Η Κύπρος βρισκόταν τότε υπό την κατοχή των Βενετών και συνέχιζε (από το 1426) να καταβάλλει ετήσιο φόρο στον σουλτάνο του Καΐρου, με τον οποίο οι Βενετοί δεν ήθελαν κατ' ουδένα λόγο να έλθουν σε ρήξη, λόγω των εμπορικών τους συμφερόντων.

Ωστόσο το 1516 ο Οθωμανός σουλτάνος Σελίμ Α' νίκησε και σκότωσε τον Μαμελούκο σουλτάνο Κανσούχ αλ-Κχούρι (24 Αυγούστου1516) και λίγο αργότερα κατέβαλε και τον διάδοχο του αλ-Κχούρι, τον Τουμανμπάι Β’, καταλαμβάνοντας στις 22 Ιανουαρίου 1517 και την Αίγυπτο και θέτοντας τέρμα στη δυναστεία των Μαμελούκων. Μετά την κατάκτηση και της Συρίας και της Αιγύπτου από τους Οθωμανούς, η Κύπρος βρέθηκε τριγυρισμένη μόνο από κτήσεις του Σελίμ Α', κι ήταν πλέον φανερό ότι ο σουλτάνος αυτός θα στρεφόταν τώρα κατά του νησιού.

Αλλά ήδη η Κύπρος είχε προκαλέσει το ζωηρό ενδιαφέρον του Σελίμ Α' όταν αυτός προετοίμαζε ακόμη την επίθεσή του κατά της Αιγύπτου. Στις 12 Οκτωβρίου του 1516 ένας απεσταλμένος του στη Βενετία ζήτησε από τις βενετικές αρχές να επιτρέψουν όπως ο στόλος του Σελίμ Α΄ χρησιμοποιεί το λιμάνι της Αμμοχώστου κι απαίτησε όπως ο φόρος τον οποίο πλήρωνε η Κύπρος μη αποστέλλεται πλέον στο Κάιρο.

Οι Βενετοί αξιωματούχοι της Κύπρου, από τη δική τους πλευρά, ζητούσαν εναγωνίως οδηγίες από τη Βενετία ως προς το τι θα έπρεπε να πράξουν σε περίπτωση που ο στόλος του Σελίμ εμφανιζόταν στην Αμμόχωστο και απαιτούσε λιμενικές διευκολύνσεις. Μάλιστα με έγγραφό τους (12 Νοεμβρίου 1516), ειδοποιούσαν τη Βενετία ότι δεν θα μπορούσαν ν' αντισταθούν επιτυχώς κατά των Οθωμανών με τα μέσα που διέθεταν και με τις ελλείψεις τους. Αλλά κι ο μέγας μάγιστρος των Ιωαννιτών ιπποτών, που κι αυτός είχε τις δικές του πληροφορίες, προειδοποιούσε από την έδρα του (τη Ρόδο) για τον τουρκικό κίνδυνο. Συμβούλευε μάλιστα τους Βενετούς διοικητές της Κύπρου να επαγρυπνούν και να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί γιατί οι φιλικές διαθέσεις των Τούρκων δεν ήταν παρά προσποίηση (μήνυμά του στις 28 Νοεμβρίου του 1516).

Ωστόσο το Μάρτιο του 1517 ο στόλος του Σελίμ Α' πέρασε όχι από την Αμμόχωστο (όπως αναμενόταν), αλλά από τις βόρειες ακτές της Κύπρου, σταθμεύοντας μάλιστα στον κόλπο της Μόρφου. Οι αναφορές από την Πεντάγυια ήταν ότι η όλη συμπεριφορά των πληρωμάτων και των στρατευμάτων υπήρξε φιλική και δεν δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα (σύμφωνα προς όσα γράφει ο Sanudo). Ο στόλος βρισκόταν βέβαια καθ' οδόν προς την Αίγυπτο. Και λίγο αργότερα (Απρίλιος του 1517) η δυναστεία των Μαμελούκων τερματίστηκε.

Η κατάκτηση της Αιγύπτου από τους Οθωμανούς προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στις αρχές στη Βενετία και στην Κύπρο οι οποίες, ακόμη κι αν αποφευγόταν τουρκική επίθεση κατά του νησιού, ανέμεναν τώρα να διατυπωθούν οι απαιτήσεις του Σελίμ, που πιστευόταν ότι θα περιελάμβαναν απόδοση σ' αυτόν της Αμμοχώστου. Εθεωρείτο ακόμη πιθανό ότι τα 150 περίπου καράβια του Σελίμ θα επετίθεντο στην Κύπρο ενώ θα επέστρεφαν από την Αλεξάνδρεια.

Οι βενετικές αρχές δραστηριοποιήθηκαν αμέσως προκειμένου ν' αντιμετωπίσουν διπλωματικά τη νέα κατάσταση που δημιουργήθηκε. Στα τέλη Μαΐου (του 1517) εστάλη διμελής πρεσβεία, από τους Βαρθολομαίο Κονταρίνι και Αλβίς Μοτσένιγκο για να συγχαρεί τον σουλτάνο Σελίμ και να του ανακοινώσει ότι είχαν ήδη δοθεί οδηγίες στην Κύπρο να πληρώνει σ' αυτόν τον ετήσιο φόρο. Ταυτόχρονα ζητήθηκε από τον σουλτάνο να επαναβεβαιώσει τα προνόμια των Βενετών εμπόρων στην Αίγυπτο. Στις 30 Ιουνίου απεσταλμένος του σουλτάνου, με 4 καράβια, έφθασε στην Αμμόχωστο και ζήτησε την καταβολή στον Σελίμ των φόρων για τα πέντε τελευταία χρόνια (σύνολο 40.000 δουκάτα, αφού ο ετήσιος φόρος ήταν 8.000), επειδή είχε διαπιστωθεί (όπως ελέχθη) από τα έγγραφα που είχαν εξεταστεί στο Κάιρο, ότι οι φόροι των ετών αυτών δεν είχαν καταβληθεί στους Μαμελούκους. Ωστόσο η αξίωση αυτή του Σελίμ δεν ήταν τελεσιγραφική. Αντίθετα, παρουσιάστηκε ελαστικός και διαλλακτικός, προσφέροντας ευκολίες πληρωμής και δηλώνοντας ότι επιζητούσε τη φιλία των Βενετών.

Απεσταλμένος του Σελίμ εστάλη και στη Βενετία, για ν' ανακοινώσει ότι αυτός ήταν τώρα ο νέος ηγεμόνας της Αιγύπτου. Στο φιρμάνι που έστειλε στη Βενετία ο Σελίμ Α' έγραφε ότι ήταν ικανοποιημένος από τη συμπεριφορά των Βενετών έναντί του, ότι επικύρωσε τη συνθήκη ειρήνης μ' αυτούς κι άλλα παρόμοια. Ένα από τα άρθρα του σουλτανικού εγγράφου πρόβλεπε ότι ο ετήσιος φόρος (χαράτσι) που κατέβαλλε η Κύπρος στο Κάιρο, θα έπρεπε στο εξής να κατατίθεται τοις μετρητοίς στο θησαυροφυλάκιο της Κωνσταντινουπόλεως.  Αργότερα αναφέρονται διάφορες απαιτήσεις του Σελίμ Α' σχετικές με τον κυπριακό αυτό φόρο: όπως λ.χ. η καταβολή του άλλοτε σε χρυσά βενετικά νομίσματα, άλλοτε σε ράβδους χρυσού κι άλλοτε εις είδος (για παράδειγμα σε καλής ποιότητος κυπριακό μετάξι χρώματος χρυσού).

Μέχρι τον θάνατό του, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1520, ο σουλτάνος Σελίμ Α' δεν απείλησε πλέον την Κύπρο, ικανοποιημένος προφανώς με τις διευθετήσεις που έγιναν μεταξύ αυτού και της Δημοκρατίας της Βενετίας.

Διάδοχος του Σελίμ Α' ήταν ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής.