Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μικρό αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 16 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Πόλης Χρυσοχούς. Από την πόλη της Πάφου, που βρίσκεται νοτιοδυτικά του, απέχει 35 περίπου χιλιόμετρα. Γειτονεύει με μερικά άλλα επίσης αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά όπως η Αναδιού, η Ευρέτου, η Τριμιθούσα, η Μελάδεια, η Μελάνδρα, ο Ζαχαριάς  και το Ιστιντζιόν.

Η Σαραμά είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 290 μέτριων. Στο ανατολικό τμήμα της, που καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος της Πάφου, το υψόμετρο φθάνει τα 450 περίπου μέτρα. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του Σταυρού της Ψώκας ή Ποταμού της Χρυσοχούς όπως είναι διαφορετικά γνωστός.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους, οι αποθέσεις του σχηματισμού Κανναβιού (μπεντονίτες και ψαμμίτες) και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκάρων (κρητίδες, μάργες και κερατόλιθοι). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και ασβεστούχα εδάφη.

Η Σαραμά δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 640 χιλιοστόμετρα. Στο χωριό, προτού εγκαταλειφθεί από τους Τουρκοκυπρίους κατοίκους του, καλλιεργούνταν κυρίως τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά.

Από κτηνοτροφικής απόψεως, το 1973 εκτρέφονταν από 16 Τουρκοκυπρίους κτηνοτρόφους 236 πρόβατα, 240 κατσίκες, 12 βόδια και 190 πουλερικά.

Η οδική σύνδεση της Σαραμά με τα γύρω χωριά γίνεται με σκυρόστρωτους δρόμους. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Ιστιντζιόν (περί τα 2 χμ.), στα δυτικά με το χωριό Ευρέτου (περί τα 5 χμ.) και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Αναδιού (περί τα 4 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού εξαναγκάστηκαν από την ηγεσία τους να το εγκαταλείψουν και να μεταφερθούν, μαζί με όλους τους άλλους Τουρκοκυπρίους των ελεύθερων περιοχών, για εγκατάσταση στις κατεχόμενες περιοχές. Η μεταφορά τους έγινε το 1975. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ελληνοκύπριοι εκτοπισμένοι. Στην απογραφή πληθυσμού του 1982 η Σαραμά εμφανίζεται εγκαταλειμμένη.

Περί το 1,5 χιλιόμετρο δυτικά του χωριού βρίσκεται το γνωστό γεφύρι του Σκάρφου, το οποίο όμως διοικητικά περιλαμβάνεται στην περιοχή του γειτονικού χωριού Σίμου.

Σύμφωνα προς μια άποψη, η αρχική ονομασία του χωριού ήταν Σαμαράς (=αυτός που κατασκευάζει σαμάρια για τα γαϊδούρια). Η ονομασία αυτή είτε προήλθε από το επίθετο του πρώτου οικιστή, είτε επειδή οι αρχικοί κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με την κατασκευή σαμαριών. Με αναγραμματισμό, ο Σαμαράς έγινε αργότερα Σαραμάς.

Το χωριό υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Μάλιστα ο ντε Μας Λατρί το περιλαμβάνει μεταξύ των βασιλικών κτημάτων, αναφέροντάς το ως Sarama.

Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) γράφει Sarama και Saramia την ονομασία του χωριού και δίνει την πληροφορία ότι: κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, το χωριό αυτό, μαζί και τα χωριά Απλάντα και Κρυόν Νερόν είχαν δοθεί σε ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας, τον Πέτρο ντε Λουζινιάν.