Σανμικέλι Sanmicheli
Επώνυμο δυο φημισμένων και ιδιαίτερα γνωστών Ιταλών στρατιωτικών μηχανικών του 16ου αιώνα, όταν η Κύπρος βρισκόταν υπό την κατοχή της Βενετίας. Ήταν συγγενείς (θείος κι ανιψιός), κι αναφέρονται σχέσεις τους με την Κύπρο.
Ιωάννης Ιερώνυμος Σανμικέλι: Ανιψιός και μαθητής του Μιχαήλ Σανμικέλι. Το 1558, όταν στη Βενετία κατέφθαναν έντονες φήμες για επικείμενη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, οι βενετικές αρχές έστειλαν εσπευσμένα στο νησί στρατεύματα κι εφόδια. Εστάλη επίσης ο Ιωάννης Ιερώνυμος Σανμικέλι, με εντολή να επιθεωρήσει τις υπάρχουσες στην Κύπρο οχυρώσεις και να υποβάλει έκθεση για τις αμυντικές ικανότητες της Κύπρου αλλά και προτάσεις για βελτιώσεις.
Η επίσκεψη του Ιωάννη Ιερώνυμου Σανμικέλι στην Κύπρο το 1558 ήταν η τελευταία, αλλά όχι και η πρώτη. Αναφέρεται ότι αυτός βρισκόταν μάλλον στην Κύπρο και το 1544, οπότε πιθανότατα αυτός σχεδίασε ή και επέβλεψε την κατασκευή κάποιων οχυρώσεων, ιδίως στην Αμμόχωστο και στην Κερύνεια. Ο ισχυρότατος προμαχώνας της πύλης της Ξηράς των οχυρώσεων της Αμμοχώστου, για παράδειγμα, φέρει χρονολογία κατασκευής το 1544 κι είναι πολύ πιθανό να σχεδιάστηκε από τον Σανμικέλι (G. Hill, History of Cyprus, vol. Ill, pp. 856, 858. Πρβλ. και G. Jeffery, A Description ol the Historic Monuments ol Cyprus, 1918, pp. 112-116).
Μια άλλη πληροφορία αναφέρει ότι ο διάσημος αυτός στρατιωτικός μηχανικός και αρχιτέκτων βρισκόταν στην Κύπρο και το 1548, ως ειδικός απεσταλμένος της Βενετίας. Φαίνεται ότι είχε παραμείνει στην Κύπρο για 6 μήνες περίπου, με σκοπό να μελετήσει και σχεδιάσει βελτιώσεις κι ενισχύσεις, ιδίως στις οχυρώσεις της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου, αλλά και στα κάστρα άλλων πόλεων (όπως της Πάφου). Όμως τελικά, όπως είναι γνωστό, οι Βενετοί περιόρισαν την άμυνά τους στον άξονα Αμμοχώστου-Λευκωσίας-Κερύνειας και κατέστρεψαν τα άλλα φρούρια της Κύπρου.
Δεν είναι, πάντως, απόλυτα ξεκαθαρισμένο ποια ακριβώς έργα έκαμε ο Σανμικέλι στην Κύπρο κατά τις αναφερόμενες τρεις επισκέψεις του.
Μιχαήλ Σανμικέλι: Ο διασημότερος Ιταλός στρατιωτικός μηχανικός και αρχιτέκτων της εποχής του (τέλη του 15ου και πρώτο μισό του 16ου αιώνα), θείος του επίσης διάσημου στρατιωτικού μηχανικού Ιωάννη Ιερώνυμου Σανμικέλι. Γεννήθηκε το 1484 και πέθανε το 1559.
Δεν είναι απόλυτα βέβαιο εάν ο Μιχαήλ Σανμικέλι επισκέφθηκε την Κύπρο, κι εάν εργάστηκε στο νησί. Μια αναφορά βρίσκουμε στον βιογράφο του Βαζάρι (Vasari), που λέγει ότι ο Μιχαήλ Σανμικέλι, όταν επιδιόρθωσε τις οχυρώσεις στην Κέρκυρα, στη συνέχεια «έπραξε το ίδιο σ' όλα τα μέρη στην Κύπρο και στην Κρήτη».
Γνωρίζουμε ότι ο Σανμικέλι εργαζόταν στην Κέρκυρα μέχρι τον Οκτώβριο του 1537, οπότε διετάχθη να μεταβεί απ’ εκεί στην Κρήτη. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι στην Κέρκυρα επέστρεψε μέσα στο 1539. Συνεπώς ήταν δυνατό να βρισκόταν και στην Κύπρο κατά το 1538, μάλλον για σύντομο διάστημα λίγων μηνών. Πάντως στις σωζόμενες επιστολές του, στις οποίες δίνει πολλές πληροφορίες για τις εργασίες του σε διάφορες αποικίες της Βενετίας, δεν υπάρχει καμιά αναφορά σχετική με την πιθανή εργασία του και στην Κύπρο.