Σάθας Κωνσταντίνος
Σημαντικός Έλληνας ερευνητής ιστοριοδίφης. Γεννήθηκε το 1842 και πέθανε το 1914. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (ιατρική σχολή) αλλά δεν ολοκλήρωσε τις ιατρικές του σπουδές που τις εγκατέλειψε για ν' ασχοληθεί με ιστορικές αναζητήσεις, μελέτες και έρευνες. Πιστεύεται ότι ωθήθηκε προς την ιστορική έρευνα όταν τυχαία ανακάλυψε στην ερειπωμένη εκκλησία του Σωτήρος στο Γαλαξείδι τα χειρόγραφα του Χρονικοῦ τοῦ Γαλαξειδίου. Το έργο αυτό εξέδωσε το 1865, κι αμέσως ο Σάθας καθιερώθηκε. Ωστόσο με την ιστορική έρευνα είχε ασχοληθεί και πιο πριν, δημοσιεύοντας μάλιστα ιστορική μεταφραστική εργασία του το 1859.
Για τα επόμενα 50 περίπου χρόνια ο Κωνσταντίνος Σάθας εργάστηκε σκληρά κι ακούραστα στην Ευρώπη, ιδίως στα αρχεία και στις βιβλιοθήκες της Βενετίας, της Γένουας, της Πίζας, της Φλωρεντίας, της Βιέννης, της Πράγας, του Μονάχου, του Βερολίνου κ.α. Εργάστηκε επίσης στα αρχεία διαφόρων ελληνικών περιοχών, όπως της Ζακύνθου και της Λευκάδας, καθώς και στην Κωνσταντινούπολη.
Οι πολύχρονες έρευνές του απέφεραν ιδιαίτερα σημαντικά ευρήματα που ο Σάθας επεξεργάστηκε κι εξέδωσε μαζί με εκτενείς δικές του εισαγωγές που, σε μερικές τουλάχιστον περιπτώσεις, αποτελούν σημαντικές ιστορικές πραγματείες. Βεβαίως οι έρευνες και οι δημοσιεύσεις του αφορούσαν διάφορες ιστορικές περιόδους του Ελληνισμού, περιλαμβανομένης και της Κύπρου.
Πολύτιμα ευρήματά του δημοσίευσε σε 8 τόμους, μεταξύ του 1880 και του 1888, με τον τίτλο Monumenta Historiae. Hellenical Documents inedits velatifs à l’ histoire de la Grece au Moyen Age.
Μνημειώδες είναι επίσης το έργο του Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, που εξέδωσε σε 7 τόμους από το 1872 μέχρι το 1894. Αναφέρουμε επίσης τα έργα του Νεοελληνική φιλολογία (1868), Τουρκοκρατουμένη Ἑλλάς (1869), Ἑλληνικά Ἀνέκδοτα (1867), Κρητικόν Θέατρον, Ἱστορικόν Δοκίμιον περί τῶν πρός ἀποτίναξιν τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ ἐπαναστάσεων τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, κ.α.
Σχέση του με την Κύπρο
Η σχέση του Κωνσταντίνου Σάθα προς την ιστορία της Κύπρου είναι τόσο σημαντική όσο και η προσφορά του. Μεταξύ άλλων, σ' αυτόν οφείλεται η ανακάλυψη, επεξεργασία και πρώτη έκδοση των δυο μεγάλων μνημείων λόγου της μεσαιωνικής Κύπρου, δηλαδή των δυο Χρονικών του Λεοντίου Μαχαιρά και του Γεωργίου Βουστρωνίου.
Βλέπε λήμματα: Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου και Γεώργιος Βουστρώνιος
Και τα δυο αυτά κείμενα περιέλαβε στον δεύτερο τόμο του έργου του Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη. Ο τόμος αυτός εκδόθηκε στη Βενετία το 1873. Στον ίδιο τόμο περιέλαβε επίσης κι άλλα κυπριακά κείμενα όπως το Περί τῶν κατά τήν χώραν Κύπρον σκαιῶν του αγίου Νεοφύτου, διάφορες επιστολές, το Μαρτύριον Κυπρίων (διήγηση για το μαρτύριο των 13 μοναχών της Καντάρας) και μια επίσης σημαντική μελέτη του Π. Λάμπρου με τίτλο Ἀνέκδοτα νομίσματα τοῦ Μεσαιωνικοῦ βασιλείου τῆς Κύπρου. Αξιόλογη πραγματεία για την ιστορία της μεσαιωνικής Κύπρου αποτελεί κι ο μακροσκελής πρόλογός του στον τόμο αυτό.
Βλέπε λήμμα: Φραγκοκρατία
Αναφέρουμε ακόμη ότι στον έκτο τόμο της Μεσαιωνικῆς Βιβλιοθήκης του ο Κωνσταντίνος Σάθας δημοσιεύει τα κείμενα των ασσιζών, δηλαδή της νομοθεσίας που ίσχυε στην Κύπρο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο τόμος αυτός εξεδόθη στο Παρίσι το 1877. Και σ' αυτή την περίπτωση ο εκτενής πρόλογος του Σάθα αποτελεί αξιόλογη μελέτη.
Το γιγάντιο έργο του Κωνσταντίνου Σάθα αποτελεί και σήμερα πηγή και βάση για τους ιστορικούς και τους μελετητές. Τούτο ισχύει γενικά για την όλη εργασία του, αλλά και ειδικά σ' ό,τι αφορά την κυπριακή Ιστορία.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια