Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρετανός συνταγματολόγος που το 1956, ενώ στην Κύπρο διεξαγόταν ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας, ενετάλη από τη βρετανική κυβέρνηση να μελετήσει το Κυπριακό ζήτημα και να υποβάλει συνταγματικές προτάσεις προς ρύθμιση του.

Η αποστολή Ράντκλιφ ακολούθησε το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ του αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του κυβερνήτη της Κύπρου στρατάρχη Χάρτιγκ* (τέλη του 1955 - αρχές του 1956) και την εξορία του Μακαρίου στις Σεϋχέλλες. Μετά την εξέλιξη αυτή, και ύστερα από στασιμότητα λίγων μηνών, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Άντονυ Ήντεν δήλωσε ξεκάθαρα (1.6.1956) ότι η χώρα του δεν θα εγκατέλειπε με κανένα τρόπο την Κύπρο γιατί το νησί τής ήταν απαραίτητο για τη διασφάλιση των συμφερόντων της στην περιοχή των πετρελαίων (Μέση Ανατολή). Λίγο αργότερα (12.7.1956) ο Άντονυ Ήντεν εξήγγειλε στη Βουλή των Κοινοτήτων την περί της Κύπρου πολιτική της κυβέρνησής του. Δήλωσε ότι αποδεχόταν μεν την αρχή της αυτοδιαθέσεως αλλά δεν θεωρούσε δυνατή την εφαρμογή της στην Κύπρο. Γι' αυτό εισηγείτο, ως άμεσο μέτρο, την εισαγωγή ενός συντάγματος αυτοκυβερνήσεως, του οποίου την επεξεργασία είχε αναθέσει στον συνταγματολόγο λόρδο Ράντκλιφ.

Η άμεση αντίδραση των Ελλήνων Κυπρίων, μέσω της Εθναρχίας, ήταν η απόρριψη των θέσεων του Ήντεν και η υπογράμμιση ότι στην Κύπρο υφίστατο πρόβλημα πολιτικό κι όχι συνταγματικό, κι ότι το πρόβλημα θα ελύετο με την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιαθέσεως και για τον λαό της Κύπρου. Αλλά και η ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή αντέδρασε στην προσπάθεια του Ήντεν να προωθήσει σύνταγμα αυτοκυβερνήσεως στην Κύπρο, δηλώνοντας ότι θα προσέφευγε στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών αξιώνοντας αυτοδιάθεση.

Ωστόσο λίγες μόλις μέρες μετά την ανακοίνωση από τον Ήντεν του διορισμού και της αποστολής Ράντκλιφ, ο τελευταίος έφθασε στην Κύπρο για επαφές τόσο με την αποικιακή κυβέρνηση του νησιού και τον κυβερνήτη Χάρτιγκ, όσο και με εκπροσώπους και παράγοντες των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Η άφιξή του συνέπεσε με τη ν εκτέλεση των θανατοποινιτών αγωνιστών Ζάκου, Μιχαήλ και Πατάτσου, γι’ αυτό και, από πλευράς Ελληνοκυπρίων, συνάντησε μια ιδιαίτερα εχθρική ατμόσφαιρα.

Έφυγε, για να επανέλθει λίγο αργότερα και να συμπληρώσει τις επαφές του. Από πλευράς Ελλήνων Κυπρίων εκείνο που του τονίστηκε ήταν πως έπρεπε ν' απελευθερωθεί ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που εκρατείτο στις μακρινές Σεϋχέλλες, για να διαπραγματευθεί μαζί του.

Παρά ταύτα ο λόρδος Ράντκλιφ προχώρησε στην ταχεία ολοκλήρωση της μελέτης του και την υποβολή των συνταγματικών προτάσεών του, που υιοθετήθηκαν από την αγγλική κυβέρνηση κι ανακοινώθηκαν τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου (1956).