Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου ΡΙΚ

Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου είναι ημικρατικός οργανισμός ραδιοφωνίας-τηλεόρασης. Ήταν, μέχρι τη δεκαετία του 1990, ο μοναδικός κυπριακός σταθμός που υφίστατο και λειτουργούσε επίσημα και νόμιμα στο νησί.

Ο αρχικός ραδιοφωνικός σταθμός που εξελίχθηκε στο σημερινό Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, είχε ιδρυθεί από τους Άγγλους κατά την περίοδο της αγγλικής κατοχής.

Τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία ραδιοφωνίας στην Κύπρο έγιναν την άνοιξη του 1951, όταν δημιουργήθηκε από την αγγλική κυβέρνηση, με βάση το Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη και την Ευημερία των Αποικιών, αλλά με απώτερο σκοπό την προβολή και προπαγάνδα των αγγλικών πολιτικών θέσεων, η Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία. Ολόκληρο το 1951 και το μεγαλύτερο μέρος του 1952 διέρρευσαν με την ανέγερση των κτιρίων του ραδιοσταθμού, τις εγκαταστάσεις του τεχνικού εξοπλισμού και την εκπαίδευση του προσωπικού.

Οι πρώτες δοκιμαστικές εκπομπές άρχισαν στις 28 Σεπτεμβρίου 1952, στις 6 το απόγευμα, στην ελληνική, τουρκική και αγγλική γλώσσα. Η εκπομπή και στις τρεις γλώσσες γινόταν αρχικά με ένα προσωρινό μικρής ισχύος πομπό των 10 κιλοβ. σε μήκος κύματος 692 χιλιοκύκλων, που ακουγόταν μόνο στην περιοχή Λευκωσίας.

Η επίσημη έναρξη των ραδιοφωνικών εκπομπών έγινε στην παρουσία του Άγγλου κυβερνήτη σερ Άντριου Ράιτ τη νύχτα της 4 Οκτωβρίου1953 (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείου ΡΙΚ). Πρώτος διευθυντής του σταθμού ήταν ο Άγγλος Ρεξ Κήτιγκ. Ολική διάρκεια εκπομπής 43 ώρες και 10 λεπτά την εβδομάδα: 19.30 ώρες στην ελληνική, 12 στην τουρκική, 11.40 στην αγγλική. Η εκπομπή δεν κάλυπτε τότε όλη την Κύπρο (δεν ακουγόταν στην περιοχή Πάφου).

Οι υπάλληλοι, τέσσερις στην αρχική ομάδα, έπαιρναν μέρος στα προγράμματα και ως εκφωνητές/ηθοποιοί. Όλα τα προγράμματα μεταδίδονταν ζωντανά, εκτός από το θέατρο που καθιερώθηκε από τότε να μεταδίδεται κάθε Δευτέρα στις 8 το βράδυ. Αρκετές από τις σημερινές εκπομπές έχουν τη ρίζα τους στο ξεκίνημα της Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας, όπως για παράδειγμα το κυπριώτικο σκετς, η παιδική γωνιά, η ζωή της υπαίθρου, αθλητικά, λαογραφικά και άλλα προγράμματα.

Η Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία απετέλεσε έναν από τους πρώτους στόχους κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα και οι εγκαταστάσεις της ανατινάχθηκαν την αυγή της 1ης Απριλίου του 1955 από ομάδα αγωνιστών με αρχηγό τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Οι ζημιές που προκλήθηκαν ξεπερνούσαν τις εξήντα χιλιάδες λίρες. Δυο από τα πέντε στούντιο καταστράφηκαν ολοσχερώς . Μετά τις δολιοφθορές της ΕΟΚΑ οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να περιφράξουν ολόκληρη την υπηρεσία στην περιοχή όπου στεγάζεται μέχρι σήμερα το ίδρυμα.

Με την επιδιόρθωση των ζημιών οι ώρες εκπομπής αυξήθηκαν σε 100 την εβδομάδα, αφού εγκαταστάθηκαν δυο νέοι πομποί των 20 κιλοβ., τα δε ελληνικά και τουρκικά προγράμματα άρχισαν να μεταδίδονται ξεχωριστά σε δυο διαφορετικά μήκη κύματος.

Για την καλύτερη μετάδοση των εκπομπών στην Πάφο εγκαταστάθηκε και άρχισε τη λειτουργία του σταθμός αναμετάδοσης από τον Ιούλιο του 1956. Ο σταθμός αυτός έμεινε ιστορικός γιατί το απόγευμα της Δευτέρας, 15 Ιουλίου του 1974, χρησιμοποιήθηκε για να μεταδοθεί το γνωστό διάγγελμα του τότε προέδρου αρχιεπισκόπου Μακαρίου κατά των πραξικοπηματιών, και η είδηση ότι ο πρόεδρος βρισκόταν στη ζωή. Βλέπε Λήμμα: Νικολαϊδης Νίκος

Ο σταθμός της Πάφου εξέπεμπε κατά του πραξικοπήματος με την ονομασία Ελεύθερος Ραδιοφωνικός Σταθμός της Κύπρου.

Τηλέοραση

Η πρώτη εκπομπή της κυπριακής τηλεόρασης βγήκε στον αέρα την 1η Οκτωβρίου 1957. Τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 15 του ίδιου μήνα από τον Κυβερνήτη Harding. Οι ελληνικές εφημερίδες της Κύπρου ειρωνεύτηκαν το γεγονός.

Η τηλεόραση εν ολίγοις δεν ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς στην Κύπρο, καθώς η έλευση της στο νησί έγινε σε μια αρκετά ταραγμένη ιστορικά περίοδο, λόγω της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Οι Κύπριοι θεώρησαν ότι το νέο αυτό μέσο αποτελούσε προπαγανδιστικό όργανο των Βρετανών. Γι αυτό και δεν του έδωσαν καμία σημασία. Δεν δόθηκε καμία προβολή στην έναρξη της λειτουργίας του, ενώ οι εφημερίδες της εποχής δεν του αφιέρωσαν, παρά ελάχιστες γραμμές. Αντίθετα, οι πανηγυρικές εκδηλώσεις που έγιναν από την αποικιοκρατική κυβέρνηση καλύφθηκαν μόνο από τις αγγλόφωνες εφημερίδες.

Οι αγγλόφωνες μιλούσαν για την πρώτη τηλεόραση στη Μέση Ανατολή και για τα 150 άτομα που μαζεύτηκαν στην οδό Λήδρας (Μακρύδρομος) για να παρακολουθήσουν την εκπομπή από τις συσκευές του καταστήματος Δικράν Ουζουνιάν.

1960

Με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, η Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία μετονομάστηκε σε Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ) και μετατράπηκε σε Ημικρατικό Οργανισμό.

» Βλέπε ντοκιμαντέρ Ανεξαρτησία. Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος - Αρχείο ΡΙΚ

Στην μετά την ανεξαρτησία πορεία της, η κυπριακή τηλεόραση προσπαθεί να σταθεί γερά στα πόδια της για να προσφέρει σωστή ενημέρωση, ιδιαίτερα μετά τις δικοινοτικές ταραχές το 1963 και την τουρκική εισβολή το 1974. Το Δεκέμβριο του 1963 οι Τ/κ υπάλληλοι του ΡΙΚ αποχώρησαν. Τότε στη βόρεια Λευκωσία ξεκίνησε τη λειτουργία του ο Τ/κ σταθμός Μπαιράκ εκπέμποντας από ένα γκαράζ.

Τα προγράμματα
Τα τηλεοπτικά προγράμματα που προβάλλονταν αρχικά ήταν ελάχιστα. Μόλις δυο εκπομπές τη βδομάδα, διάρκειας δύο ωρών. Άρχιζαν στις 7:15 και ολοκληρώνονταν στις 9:15 το βράδυ. Όμως, σιγά σιγά οι ώρες και οι ημέρες εκπομπής άρχισαν να αυξάνονται. Από την αρχή της λειτουργίας της, η τηλεόραση μετέδιδε προγράμματα σε τρείς γλώσσες: την Ελληνική, την Αγγλική και την Τουρκική. Μετά την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, καταργήθηκε η παρουσίαση προγραμμάτων στην Αγγλική γλώσσα. Τον Δεκέμβριο του 1963 και μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων υπαλλήλων του Ιδρύματος, καταργήθηκε και η παρουσία προγραμμάτων στην Τουρκική γλώσσα.

Η εκπαιδευτική τηλεόραση
Στα πλαίσια της ενίσχυσης των τοπικών προγραμμάτων, το 1966 αρχίζει η προβολή προγραμμάτων της εκπαιδευτικής τηλεόρασης. Επρόκειτο για εκπομπές διδασκαλίας μαθημάτων για μαθητές γυμνασίου και λυκείου. Η ανταπόκριση που υπήρξε από το κοινό στο συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν αρκετά θετική, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της έναρξης του. Ο θεσμός της εκπαιδευτικής τηλεόρασης ανεστάλη το 1983 και στη συνέχεια εξαφανίστηκε πλήρως από την κυπριακή τηλεόραση.

Διαφημίσεις και δελτία ειδήσεων
Την ίδια χρονιά, εισάγονται οι τηλεοπτικές διαφημίσεις, καθώς τα οικονομικά προβλήματα του ιδρύματος είχαν ήδη ξεκινήσει να διαφαίνονται. Την ίδια, επίσης, περίοδο ξεκινά η επί καθημερινής βάσεως προβολή δελτίων ειδήσεων.

Καθημερινή εκπομπή προγραμμάτων
Από το 1968 το πρόγραμμα της τηλεόρασης γίνεται πλέον καθημερινό. Σιγά σιγά η διάρκεια των προγραμμάτων αυξάνεται και μαζί της αυξάνεται κατακόρυφα και ο συνολικός αριθμός των ωρών εκπομπής.

Η χούντα «χτυπά» στο ΡΙΚ
Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου ήταν από τους πρώτους στόχους του εχθρού κατά την διάρκεια του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου, 1974. Στρατιωτικοί είχαν καταλάβει τα κτίρια του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης του ΡΙΚ και ήλεγχαν πλήρως τα προγράμματα. Ο έλεγχος του ιδρύματος τότε όχι μόνο δεν επανήλθε στα χέρια των λειτουργών του αλλά ο «στρατιωτικός διοικητής» του ΡΙΚ συνέχισε να βρίσκεται συνεχώς μέσα στο στούντιο, επιβάλλοντας αυστηρότατη λογοκρισία στα ανακοινωθέντα αλλά και σε οτιδήποτε άλλο μεταδιδόταν.

Η τηλεόραση στον αγώνα διαφώτισης

Μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή, η κυπριακή τηλεόραση είχε να αντιμετωπίσει μια εντελώς νέα κατάσταση. Μέσα στις συνθήκες πάλης για εθνική επιβίωση, οικονομικής ανάρρωσης και διεθνούς πολιτικής υπόστασης, ο ρόλος που είχε να επιτελέσει το ίδρυμα ήταν πολύ σημαντικός. Από τον πρώτο κιόλας καιρό σημειώνεται αύξηση 80% των πληροφοριακών προγραμμάτων. Η κυπριακή τηλεόραση καλύπτει τις τραγικές εξελίξεις της εισβολής, της προσφυγιάς, της αναζήτησης των αγνοουμένων. Καθιερώνει καινούριες εκπομπές, οι οποίες στοχεύουν αφενός στην εμψύχωση και διατήρηση της μνήμης του κυπριακού λαού και αφετέρου στην διαφώτιση της ομογένειας και της διεθνούς κοινής γνώμης. Γυρίζει ταινίες και ντοκιμαντέρ για το εθνικό πρόβλημα του νησιού, και επιτυγχάνει την προβολή τους από τηλεοπτικά δίκτυα και φεστιβάλ του εξωτερικού. Επίσης, καθιερώνει ξανά, μετά από χρόνια, την προβολή σε καθημερινή βάση, δελτίων ειδήσεων στην Αγγλική και Τουρκική γλώσσα.

1980: Η τηλεόραση σε νέα φάση

Η χρονιά αυτή αποτέλεσε σταθμό για μια νέα εποχή στον τομέα των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Αρχίζει η απευθείας σύνδεση με τον Ευρωπαϊκό Δορυφόρο (Eurovision) με την ευκαιρία του 25^ου Διαγωνισμού Τραγουδιού της Eurovision που έγινε στην Χάγη. Παράλληλα, ξεκινά η μετάδοση, για πρώτη φορά στα χρονικά της κυπριακής τηλεόρασης, έγχρωμων προγραμμάτων. Η πρώτη έγχρωμη εκπομπή που προβλήθηκε από το ΡΙΚ ήταν το Grand Prix της Formula 1, το οποίο μεταδόθηκε το Μάιο της ίδιας χρονιάς, ζωντανά από το Μόντε Κάρλο. Μετά από αυτό, όλες οι συνδέσεις του ΡΙΚ με την Eurovision μεταδίδονταν έγχρωμες. Την ίδια χρονιά, καθιερώθηκε μια νέα δομή στον τρόπο προβολής των προγραμμάτων της τηλεόρασης. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκαν τρείς ζώνες προβολής: η παιδική, η οικογενειακή και η ζώνη μετά τις 9.

1982: Η έλευση της έγχρωμης τηλεόρασης

Από τις 20 Δεκεμβρίου 1982 καθιερώνεται η έγχρωμη τηλεόραση με το σύστημα SECAM, ακολουθώντας τα παγκόσμια πρότυπα τηλεόρασης. Η εξέλιξη αυτή, όπως ήταν φυσικό, θεωρείται σταθμός στην ιστορία της κυπριακής τηλεόρασης. Παράλληλα, η συμφωνία με την Eurovision εξελίσσεται ακόμα περισσότερο. Εγκαινιάζεται η απευθείας, καθημερινή σύνδεση με τον Ευρωπαϊκό δορυφόρο, ενώ η συμφωνία επεκτείνεται και στη λήψη εκπομπών ειδήσεων. Το βήμα αυτό σήμανε την επανάσταση για την αμεσότερη λήψη των επικαίρων του εξωτερικού, ενώ πλούτισε με οπτικό υλικό τα δελτία ειδήσεων.

1990: Το ΡΙΚ στην Ελλάδα

Στις 31 Νοεμβρίου της χρονιάς αυτής υπογράφεται διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου για αμφίδρομη τηλεοπτική σύνδεση. Στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής, το ΡΙΚ διαθέτει τον εξοπλισμό του για την λήψη και διανομή του σήματος της ΕΡΤ σε ολόκληρη την Κύπρο. Παράλληλα, η ΕΡΤ, με τον ίδιο τρόπο προσλαμβάνει το σήμα του ΡΙΚ και το αναμεταδίδει τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη, την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αμερική. Αν και η εκπομπή του ΡΙΚ στην Ελλάδα ξεκίνησε ως τρίωρη, με την πάροδο του χρόνου η διάρκεια της μεγάλωνε, μέχρι και το 2002, χρονιά κατά την οποία έγινε 24ωρη.

1991: Οι πρώτες μετρήσεις της τηλεθέασης
Ιδρύεται μια ανεξάρτητη Κοινή Επιτροπή Ραδιοτηλεοπτικής Ακροαματικότητας (ΚΕΡΤΑ). Σκοπός της ΚΕΡΤΑ ήταν η διεξαγωγή ακροαματικών ερευνών πάνω σε συστηματική βάση (3-4 φορές το χρόνο). Η επιτροπή αυτή ξεκίνησε τη λειτουργία της έχοντας ως συνεταίρους τον Σύνδεσμο Διαφημιστικών Επιχειρήσεων, το ΡΙΚ και αρκετούς ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς παγκύπριας και τοπικής εμβέλειας. Παρόλο που η ιδιωτική τηλεόραση δεν είχε κάνει ακόμα την εμφάνιση της στην Κύπρο, η ΚΕΡΤΑ διεξήγαγε έρευνες και για την τηλεόραση.