Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εκτός από τους αρχαιολογικούς χώρους στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Πύλα της επαρχίας Λάρνακας, για τους οποίους γίνονται αναφορές σε σχετικό λήμμα, ανασκαφική έρευνα που έγινε το 1993 προσέθεσε και άλλους, και ιδίως προσέφερε αρκετές πληροφορίες για μεγάλο οικισμό των Πρωτο-Χριστιανικών Χρόνων.

Ο οικισμός αυτός, που είχε εντοπιστεί από το 1961, ευρίσκεται στην τοποθεσία «Κουτσοπέτρια», σε μία έκταση προς τα βόρεια του παραλιακού δρόμου Λάρνακας-Δεκέλειας, στην «είσοδο» της αγγλικής βάσης. Τα τελευταία χρόνια, στην τοποθεσία αυτή, βαθιές καλλιέργειες προσέκρουσαν πάνω σε σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα: αψίδες, κίονες, υπέρθυρα κλπ. Η αρχαιολογική έρευνα, που έγινε το 1993, έφερε στο φως μεγάλο μέρος εκτενούς και σημαντικού κτιριακού συγκροτήματος της Πρωτο-Χριστιανικής Εποχής (4ος-7ος μ.Χ. αιώνες). Ανεσκάφησαν ένα μεγάλο ορθογώνιο δωμάτιο (Δωμάτιο 1, διαστάσεων 5,80X6,80 μέτρα), ένας στενός διάδρομος (1,60X6,10 μέτρα) και μέρος άλλων δύο μεγάλων δωματίων, με το δάπεδό τους σε διαφορετικά επίπεδα.

Οι τοίχοι των δωματίων βρίσκονται στο βάθος των 20 έως 50 εκ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, έχουν πλάτος 57 εκ. και σώζονται στο ύψος του 1 περίπου μέτρου. Είναι κτισμένοι με μεγάλες πελεκητές πέτρες από πωρόλιθο, μικρές ακατέργαστες πέτρες από ασβεστόλιθο και μεγάλες ποσότητες γύψου, που χρησιμοποιήθηκε σαν συνδετικό υλικό, αλλά και για το επίχρισμα των τοίχων. Το κάτω μέρος των τοίχων κοντά στο δάπεδο, τουλάχιστον σε μερικά σημεία, ήταν επενδυμένο με πλάκες από εισαγμένο μάρμαρο. Το ξύλο χρησιμοποιήθηκε επίσης πλατιά στην κατασκευή, όπως μαρτυρούν τα σημάδια του στον γύψο και ο μεγάλος αριθμός σιδερένιων καρφιών, που βρέθηκαν σκορπισμένα στα χαλάσματα.

Το Δωμάτιο 1 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι ορθογώνιου σχήματος με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά και με την είσοδο, πλάτους 80 εκ., στο μέσο της δυτικής πλευράς. Για τη στήριξη της στέγης χρησιμοποιήθηκε διπλό τόξο, που στηριζόταν σε ορθογώνια βάση στο κέντρο του δωματίου και στο μέσο του βόρειου και του νότιου τοίχου, καθώς και μεγάλες ξύλινες δοκοί με διάμετρο 21 εκ., σημάδια των οποίων βρέθηκαν στο δάπεδο. Τεμάχια της βάσης και του τόξου βρέθηκαν σκορπισμένα στο κέντρο του δωματίου μαζί με μεγάλα τεμάχια δαπέδου από υδραυλικό ασβεστοκονίαμα, που φαίνεται να προέρχονται από δεύτερο όροφο.

Το δάπεδο του Δωματίου 1 βρίσκεται στη θέση του, εμφανίζεται στο ύψος των 8 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αποτελείται από το ίδιο υδραυλικό ασβεστοκονίαμα στερεωμένο πάνω σε μικρές στρογγυλές ασβεστολιθικές πέτρες και χαλίκια και είναι χαραγμένο σε ορθογώνιες πλάκες. Πάνω στο δάπεδο, αλλά και μέσα στα χαλάσματα πάχους 1,5 περίπου μέτρου, εκτός από τα τεμάχια του τόξου, βρέθηκαν και τα τεμάχια μιας κατασκευής, ίσως πεζούλας κατά μήκος του βόρειου τοίχου, από μάρμαρο και γύψο με εγχάρακτα σύμβολα. Υπάρχουν επίσης τεμάχια γύψου με σημάδια ξύλου, τεμάχια γύψου με εγχάρακτο και γραπτό διάκοσμο καθώς και με εγχάρακτα σύμβολα και επιγραφές στην επίπεδη επιφάνεια, μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, μία ορθογώνια ασβεστολιθική πέτρα (52X46X16 εκ.) στη θέση της στο μέσο του ανατολικού τοίχου και τέσσερα μοναδικά διαφράγματα παραθύρων σφραγισμένα με γύψο. Τα ορθογώνια τεμάχια της βάσης του τόξου, που φέρουν στις δύο πλευρές πρωτοχριστιανικά εγχάρακτα σύμβολα, όπως ζώα και πουλιά σε πλοίο και σταυρούς, μαρτυρούν την κύρια θέση των συμβόλων. Σε ένα τεμάχιο της βάσης υπάρχει και κόκκινος σταυρός ζωγραφισμένος πάνω από τα εγχάρακτα σύμβολα. Επίσης τεμάχιο του τόξου με φυτικά μοτίβα μαρτυρεί ότι ο πλούσιος γραπτός διάκοσμος με ζωντανά χρώματα, όπως κόκκινο, κίτρινο και πράσινο, ήταν τοποθετημένος στην πλευρά του τόξου απέναντι από την είσοδο του δωματίου. Τα γύψινα διαφράγματα των παραθύρων είναι διακοσμημένα με ρόδακες, φολιδωτό κόσμημα, ανάγλυφες πλάκες και κόκκινο χρώμα στις κορνίζες και τρία απ' αυτά διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Το σφράγισμά τους με γύψο φανερώνει επιδιορθώσεις ή και αλλαγή στη λειτουργία του δωματίου. Στην επίπεδη εσωτερική πλευρά του σφραγίσματος  υπάρχουν κι εδώ εγχάρακτα σύμβολα.

Μεταξύ των κινητών ευρημάτων υπάρχει ένα ακέραιο αγγείο, ένα πιάτο, μία μαρμάρινη λεκάνη, τεμάχια γυάλινων δοχείων, ένα πτολεμαϊκό νόμισμα και άλλα νομίσματα του 5ου, 6ου και του πρώτου μισού του 7ου μ.Χ. αιώνα.

Συμπερασματικά το κτιριακό συγκρότημα που αποκαλύφθηκε αποτελεί ίσως μέρος ιδιωτικής κατοικίας μιας εύπορης χριστιανικής οικογένειας, χωρίς να αποκλείεται και το ενδεχόμενο να αποτελεί και μέρος εκκλησιαστικού συγκροτήματος.

Μία αψίδα, μαρμάρινες πλάκες καλής ποιότητας, κίονες και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη στα βορειοανατολικά, ίσως ανήκουν σε παλαιοχριστιανική βασιλική.

Παρόμοια κτίσματα, που εφάπτονται τετράγωνου οχυρωματικού πύργου, εντοπίστηκαν και στο ανατολικότερο σημείο του οικισμού, κοντά στον δρόμο, 100 περίπου μέτρα από τη θάλασσα. Στο σημείο αυτό ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί στο μέλλον και η θέση του λιμανιού του οικισμού και της περιοχής.

Με τα έως τώρα δεδομένα, βασικό συμπέρασμα της πρώτης ανασκαφικής περιόδου είναι ότι πρόκειται για μεγάλο και πλούσιο εμπορικό παραλιακό συνοικισμό, που άκμασε κατά την Πρωτο-Χριστιανική εποχή και καταστράφηκε βίαια γύρω στα μέσα του 7ου αι. μ.Χ., κατά τις πρώτες αραβικές επιδρομές. Η τοποθεσία, στο βόρειο τμήμα του κόλπου της Λάρνακας, ήταν ιδανική για την άνθηση οικισμών, αλλά και ευπρόσβλητη, λόγω και της όλης μορφολογίας, από εχθρούς όταν οι συνθήκες δεν ήταν ειρηνικές.

Αποδεικνύεται, πάντως, ότι η ευρύτερη περιοχή της Πύλας, που ήταν κατοικημένη από τα Προϊστορικά Χρόνια αλλά και που είχε επίσης ακμάσει κατά τα Μεσαιωνικά Χρόνια, ήταν σημαντική οικιστική περιοχή και κατά τη Βυζαντινή Εποχή, ή τουλάχιστον την Πρωτο-Βυζαντινή.