Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Παρά το ότι η Κύπρος δέχεται σχετικά χαμηλή βροχόπτωση και χιονόπτωση, κατά δε τη σύγχρονη εποχή αντιμετωπίζει οξύτατο πρόβλημα υδατοπρομήθειας, ωστόσο μαρτυρούνται όχι μόνο διάφορες περίοδοι ανομβρίας αλλά και αρκετές περιπτώσεις καταστροφών από πλημμύρες, ύστερα από μεγάλες βροχοπτώσεις. Η μεγαλύτερη και καταστροφικότερη από όλες συνέβη κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και συγκεκριμένα στις 10 Νοεμβρίου του έτους 1330. Η πλημμύρα εκείνη, επί βασιλείας Ούγου Δ΄ (1324 –1359) επηρέασε ολόκληρη την Κύπρο και προκάλεσε πολλές χιλιάδες νεκρούς. Ύστερα από αδιάκοπη βροχή 28 συνεχών ημερονυκτίων, πλημμύρισε η πρωτεύουσα Λευκωσία, ύστερα από μία τρομερή θύελλα στις 10 Νοεμβρίου. Ο ποταμός Πηδκιάς, που τότε περνούσε μέσα από την πόλη, μετέφερε ξύλα και άλλα αντικείμενα που έφραξαν την έξοδό του. Η πόλη, κλεισμένη μέσα στα τείχη, πλημμύρισε. Γράφει χαρακτηριστικά ο χρονικογράφος Λεόντιος Μαχαιράς ότι ο ποταμός «ἐκατέβην τόσον μέγας... καί ἐξηρίζωσεν πολλά δεντρά καί ἐκατέβασέν τα καί ἐφέρεν τα εἰς τήν Χώραν καί ἐστούππωσεν τό γιοφύριν τοῦ σινεσκάρδου. Καί ὀ ποταμός ἐπήγεν τριγύρου τῆς Χώρας καί ἐχάλασεν πολλά σπιτία καί ἒπνιξεν πολλύν λαόν...»

Ο Μαχαιράς δεν αναφέρει αριθμό θυμάτων. Ωστόσο σε ένα παλαιό αρμενικό χρονικό αναφέρονται 6.000 νεκροί. Ο Giovanni Villani, πάλι, αναφέρει 8.000 νεκρούς, πράγμα που συμφωνεί με την αρμενική πηγή διότι περιλαμβάνει και 2.000 νεκρούς στη Λεμεσό τότε. Ο Loredano κάνει λόγο για περισσότερους από 3.000 νεκρούς στη Λευκωσία και για 2.000 στη Λεμεσό. Ο Στέφανος Λουζινιανός δίνει τον μεγαλύτερο αριθμό, ανεβάζοντας τα θύματα σε 11.000 περίπου. Ο δε Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει θάνατο από πνιγμό 3.000 ανθρώπων, αντρών, γυναικών και παιδιών, καθώς και σχεδόν πλήρη καταστροφή της Λεμεσού, με 2.000 νεκρούς. Η στάθμη του νερού στη Λευκωσία είχε ανέλθει σε ύψος 10 μπράτσων κατά τον Φλώριο. Η πλημμύρα σημειώθηκε τη νύκτα και έτσι τα θύματα ήσαν πολύ περισσότερα. Σε ανάμνηση δε της μεγάλης εκείνης τραγωδίας καθιερώθηκε και γινόταν κάθε χρόνο, στις 11 Νοεμβρίου, ειδική εκκλησιαστική τελετή και μεγάλη λιτανεία.

Άλλη μεγάλη πλημμύρα συνέβη στη Λευκωσία στις 30 Νοεμβρίου του 1859. Ο ποταμός Πηδκιάς πλημμύρισε την πόλη, προκάλεσε το θάνατο 16 ανθρώπων και πολλές υλικές καταστροφές.

Τα τελευταία χρόνια πολλές είναι η πλημμύρες που σημειώνονται λόγω των καταρρακτωδών βροχών. Συγκεκριμένα, η κοινότητα Καλαβασού χωρίστηκε στα δύο, καθώς τα ορμητικά νερά του Βασιλοπόταμου περνούσαν μέσα από σπίτια και υποστατικά και έχουν προκαλέσει σοβαρές ζημιές στους δρόμους από τις καταρρακτώδεις βροχές που άρχισαν στις 7 Ιανουαρίου 2020. Τα ορμητικά νερά που διέρχονταν ολόκληρες γειτονιές του χωριού προκάλεσαν υποχωρήσεις δρόμων, πλημμυρισμένα γεφύρια και καταστροφές σε οικίες και περιουσίες. Οι σφοδρές βροχοπτώσεις δημιούργησαν εικόνες βιβλικής καταστροφής στην κοινότητα και χρειάστηκε η επέμβαση μελών της ΕΜΑΚ για απεγκλωβισμό πολιτών από τα σπίτια τους καθώς οι δρόμοι μετατράπηκαν σε ποτάμια. Στην είσοδο του χωριού, ο δρόμος έκλεισε με οδηγίες της Επαρχιακής Διοίκησης Λάρνακας, της Αστυνομίας και των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς το οδόστρωμα παρασύρθηκε από μεγάλους όγκους νερού, ενώ ο τοίχος αντιστήριξης κατέρρευσε. 

Μεταξύ άλλων μαρτυρουμένων πλημμυρών, αναφέρουμε:

23 Νοεμβρίου 1838: Πλημμύρα του ποταμού Γιαλιά, θάνατος μητέρας με τα δύο παιδιά της, πνιγμός πολλών ζώων και χαλασμός σπιτιών σε Πυρόι, Άσσια και άλλα χωριά.

20 Μαΐου 1856: Πλημμύρα με υλικές μόνο ζημιές στο χωριό Λύση.

Ιούνιος, 1866: Καλοκαιρινές πλημμύρες στα πεδινά και καταστροφή βαμβακοφυτειών και άλλων καλλιεργειών.

12 Απριλίου 1871: Πλημμύρα του ποταμού Γιαλιά και ζημιές σε σπίτια και φυτείες.

Δεκέμβριος, 1873: Πλημμύρα και καταστροφές στην περιοχή Κυθρέας.

23 Οκτωβρίου 1875: Πλημμύρα στην Πάφο με νεκρούς (ακαθόριστος ο αριθμός) και μεγάλες ζημιές σε σπίτια, υποστατικά και καλλιέργειες.

Νοέμβριος 1880: Πλημμύρες στην πόλη της Λεμεσού, την οποία έπνιξε ο ποταμός Γαρύλλης. Προκλήθηκαν μεγάλες ζημιές, κατέρρευσαν σπίτια και υποστατικά. Ακαθόριστος αριθμός θυμάτων.

Νοέμβριος 1894: Ο ποταμός Γαρύλλης πλημμύρισε λόγω πολλών βροχών και προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στη Λεμεσό. Περισσότερα από εκατόν σπίτια κατέρρευσαν, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και το παρακείμενο τζαμί. Οι νεκροί ξεπέρασαν τους είκοσι δύο, μεταξύ αυτών και αρκετά παιδιά, ενώ πνίγηκαν και περισσότερα από διακόσια πενήντα ζώα.

15 Μαρτίου 1895: Πλημμύρες στη Λεμεσό. Χάλασαν σπίτια αλλά δεν υπήρξαν νεκροί.

Χειμώνας, 1912: Συνεχείς βροχές για 20 ημέρες. Προκλήθηκαν καταστροφές σπιτιών και υποστατικών, καθώς και στη γεωργία. Δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα.

21 Δεκεμβρίου, 1949: Πλημμύρα του ποταμού Γιαλιά. Παρασύρθηκαν δύο αυτοκίνητα, το ένα λεωφορείο. Πνίγηκαν 14 άτομα (5 από την Άσσια, 8 από τον Στρογγυλό και 1 από την Αφάνεια). Το άλλο αυτοκίνητο ήταν στρατιωτικό και πνίγηκαν 3 Άγγλοι στρατιώτες.

Οκτώβριος, 1962: Πλημμύρα στην περιοχή της κοιλάδας Χρυσοχούς. Ζημιές σε καλλιέργειες και υποστατικά.

22 Δεκεμβρίου 1969: Η φύση ξέσπασε και ισοπέδωσε τα πάντα στη Λεμεσό. Ισχυρές καταιγίδες και ανεμοστρόβιλοι αναποδογύρισαν αμάξια και κατέστρεψαν σπίτια, ενώ οι δρόμοι μετατράπηκαν σε χείμαρρους. Γκρεμίστηκαν στέγες και τοίχοι σπιτιών, ενώ οι πέτρες από τα διαλυμένα κτίσματα έπεσαν σε σταθμευμένα οχήματα και τα συνέτριψαν. Μεγάλο τμήμα της πόλης πλημμύρισε και μετατράπηκε σε λασπότοπο, ενώ προκλήθηκαν εκτεταμένες ζημιές σε πολλές επιχειρήσεις. Πρόχειρες κατασκευές διαλύθηκαν και τα φερτά υλικά παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά.

Η θεομηνία με τους 3 ανεμοστρόβιλους που έπληξαν εκείνο τον Δεκέμβρη την πόλη, πέρασε στην ιστορία ως μια από τις πιο σοβαρές φυσικές καταστροφές που συνέβησαν στη Λεμεσό, μετά την ανεξαρτησία του νησιού.

Τη μέρα εκείνη, οι 3 μεγάλοι ανεμοστρόβιλοι φάνηκαν να ξεπροβάλλουν από τη θάλασσα, στην περιοχή Ακρωτηρίου. Από εκεί, ξεκίνησαν με μανία να χτυπούν ανελέητα τη Λεμεσό, σαρώνοντας στο πέρασμα τους ό,τι βρισκόταν μπροστά τους. Ο ένας από τους 3 φάνηκε πιο δυνατός, προκαλώντας τη μεγαλύτερη ζημιά και σκορπώντας τον τρόμο απ’ όπου περνούσε.

Τσίγκοι και στέγες σπιτιών πετούσαν στον αέρα, σπίτια γκρεμίζονταν και δέντρα τσακίζονταν. Στο πέρασμά του ο ανεμοστρόβιλος κατάφερε να σηκώσει και να αναποδογυρίσει πολλά οχήματα, μεταξύ των οποίων και ένα μεγάλο φορτηγό. Ωστόσο, η μεγαλύτερη απώλεια ήταν οι ανθρώπινες ζωές. Από τον ανεμοστρόβιλο χάθηκαν 2 Λεμεσιανοί (ο ένας εκ των οποίων ήταν ο Γιαννάκης Βιλάνος, πατέρας του Μητροπολίτη Λεμεσού), ρίχνοντας την πόλη σε πένθος, μόλις λίγες ώρες πριν τη μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων.

Ο ανεμοστρόβιλος συνοδευόταν από πολύ δυνατό αέρα και ραγδαία βροχή, ενώ η όψη του και μόνο προκαλούσε δέος. Μέσα σε 15 λεπτά κατάφερε να σαρώσει την καρδιά της Λεμεσού, το Λιμάνι, την οδό Ελευθερίας και την οδό Ναυαρίνου, τη Λεωφόρο Μακαρίου, τη Μέσα Γειτονιά και τον Άγιο Αθανάσιο. Τα μόνα άτομα που φάνηκαν ατρόμητα μπροστά του, ήταν ορισμένα παιδιά, που, όπως λέγεται, έτρεχαν ξοπίσω του με το ποδήλατο, προσπαθώντας να τον φτάσουν και να ανακαλύψουν το σημείο τερματισμού του. Ο ανεμοστρόβιλος εξασθένησε κατευθυνόμενος βόρεια, προς τα ορεινά, όπου εξαφανίστηκε (Παττίχειο Δημοτικό Μουσείο, Ιστορικό Αρχείο, Κέντρο Μελετών Λεμεσού).

Τον Ιανουάριο του 2019 μεγάλες βροχοπτώσεις προκάλεσαν υπερχείλιση του Ποταμού Γιαλιά με αποτέλεσμα να προκληθούν πλημμύρες στις περιοχές Ιδαλίου και Αγίας Βαρβάρας. (Βλέπε Βίντεο)

Στις 20-25 Νοεμβρίου 2019 τεράστιες πλημμύρες έπληξαν τη Λεμεσό με αποτέλεσμα να μετατραπούν σε ποτάμια κεντρικοί δρόμοι της Πόλης και να πλημμυρίσουν τα παρκιγκ που βρίσκονται δίπλα από την περιοχή της Επίχωσης.  

Εξάλλου, κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 συχνά κατέβαινε ιδιαίτερα ορμητικός ο ποταμός Πηδκιάς, πλημμύριζε διάφορες περιοχές (λ.χ. Στρόβολος) και προκαλούσε ζημιές σε καλλιέργειες.

Στην Κύπρο οι περιοχές που κινδυνεύουν από πλημμύρες έχουν πλέον χαρτογραφηθεί:

Πλημμυρικοί Χάρτες του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων