Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η εκκλησία του Αγίου Προκοπίου στη Σύγκραση ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο. Είναι κτισμένη στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα. Από τη βασιλική αυτή σώζονται τμήματα του δαπέδου από μαρμαροθέτημα, μαρμάρινα κιονόκρανα κορινθιακού τύπου και τμήμα πεσσίσκου τέμπλου. Τμήμα του μαρμαροθετήματος της βασιλικής έχει ενσωματωθεί στο νεώτερο δάπεδο του βήματος κατά τις επισκευές της εκκλησίας το 1954-1955.

Όπως και οι άλλες εκκλησίες του τύπου αυτού στην πεδιάδα, έτσι και η εκκλησία του Αγίου Προκοπίου στη Σύγκραση είναι κτισμένη με αδρά πελεκημένους πωρόλιθους. Ο τρούλλος στηρίζεται σε τέσσερις κτιστούς πεσσούς και έχει τέσσερα μικρά παράθυρα. Μικρά παράθυρα υπάρχουν και ψηλά στα τύμπανα των κεραιών του σταυρού στον νότιο, τον δυτικό και τον βόρειο τοίχο. Τα μεγάλα ορθογώνια παράθυρα ανοίχθηκαν σε νεώτερα χρόνια. Η εκκλησία έχει δυο εισόδους, μια στο μέσο του βόρειου και μια στο μέσο του δυτικού τοίχου. Και οι δυο είσοδοι έχουν υποστεί επεμβάσεις σε μεταγενέστερα χρόνια. Τα λίγα μορφολογικά στοιχεία που διασώζει η εκκλησία, η μορφή των τόξων, το ακανόνιστο κυλινδρικό τύμπανο του τρούλλου, ο λοξότμητος κοσμήτης που ενεργεί και σαν υφαψίδια, τοποθετούν την ανέγερση της εκκλησίας στη Μέση Βυζαντινή περίοδο, πιθανότατα τον 11ο ή 12ο αιώνα.

Σε κάποια περίοδο η εκκλησία είχε διακοσμηθεί με τοιχογραφίες από τις οποίες σωζόταν μέχρι το 1974 μεγάλο τμήμα τοιχογραφίας του αγίου Γεωργίου, ίσως του 14ου αιώνα. Στο εσωρράχιο επίσης του δυτικού τόξου, που ενώνει τον νοτιοδυτικό πεσσό με του δυτικό τοίχο, σώζεται μακρά επιγραφή της Μέσης Βυζαντινής περιόδου που αναφέρεται σε καταστροφή της εκκλησίας από πυρκαγιά και εκ νέου ανοικοδόμησή της.