Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μαραθάσας, περί τα 60 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού.

 

Ο Πρόδρομος είναι κτισμένος σε μέσο υψόμετρο 1.380 μέτρων (πλατεία Προδρόμου) και είναι το ψηλότερο χωριό της Κύπρου. Η περιοχή του χαρακτηρίζεται από ορεινή τοπογραφία και το υψόμετρο στο ανατολικό του τμήμα φθάνει τα 1.900 μέτρα. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του Διαρίζου που ρέουν στην περιοχή.

 

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι γάββροι, οι πυροξενίτες, οι βερλίτες, οι δουνίτες, οι χαρτζβουργίτες και οι πλαγιογρανίτες του Οφιολιθικού Συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν πυριτιούχα εδάφη.

 

Ο Πρόδρομος δέχεται μια πολύ ψηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που φθάνει τα 922 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Στην περιοχή του καλλιεργούνται διάφορα είδη φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων (μηλιές, κερασιές, δαμασκηνιές, αχλαδιές και ροδακινιές), λίγα αμπέλια οινοποιησίμων ποικιλιών και ελάχιστες καρυδιές και πιστακιές. Ο Πρόδρομος είναι ιδιαίτερα γνωστός για την εξαιρετική ποιότητα των μήλων του. Ωστόσο η μεγαλύτερη έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από ποικίλη φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, λατζ΄ιές, ξισταρκές και τριμιθιές. Μέρος του κρατικού δάσους του Τροόδους εμπίπτει στα διοικητικά του όρια. Η κτηνοτροφία είναι ανύπαρκτη.

 

Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα αρδεύονται τόσο από πηγές στην περιοχή όσο και από το φράγμα του Προδρόμου. Οι μεγαλύτερες πηγές όχι μόνο του Προδρόμου αλλά και ολόκληρης της οροσειράς του Τροόδους είναι το συγκρότημα των πηγών Χάρτζιη με μέση ημερήσια απόδοση 1.500 μ³ νερού. Μέχρι το 1962 τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δέντρα του χωριού, που η έκταση τους ανερχόταν τότε στα 24 εκτάρια, αρδεύονταν αποκλειστικά από τις πηγές Χάρτζιη και άλλες μικρότερες πηγές. Ωστόσο οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για άρδευση νέων φυτειών οπωροφόρων δέντρων καθώς και η χρησιμοποίηση των πηγών Χάρτζιη και για σκοπούς ύδρευσης του χωριού, επέβαλαν την κατασκευή, το 1962, του φράγματος Προδρόμου, χωρητικότητας 110.000 μ³. Το φράγμα βρίσκεται κοντά στον κύριο δρόμο Προδρόμου-Τροόδους, στην τοποθεσία Δαμασκηνάρι.

 

Η οδική σύνδεση του Προδρόμου με τα γύρω χωριά γίνεται με ελικοειδείς δρόμους εξαιτίας του βουνίσιου ανάγλυφου της περιοχής. Στα βόρεια συνδέεται με το χωριό Πεδουλάς (περί τα 5 χμ.), στα βορειοδυτικά με το μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου (περί τα 22 χιλιόμετρα), στα δυτικά με το χωριό Λεμίθου (περί τα 2,5 χμ.), στα νοτιοανατολικά με το χωριό Πάνω Πλάτρες (περί τα 15 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Παλιόμυλος (περί το 1,5 χμ.). Από την πλατεία του Τροόδους, που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του, απέχει περί τα 8 χιλιόμετρα και από την πόλη της Λευκωσίας περί τα 85 χιλιόμετρα.

 

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	200
1891	240
1901	282
1911	317
1921	331
1931	436
1946	506
1960	484
1973	416
1976	505
1982	318
1992	208
2001	141
2011	123
2021	75

 

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 αρκετοί Ελληνοκύπριοι εκτοπισμένοι εγκαταστάθηκαν προσωρινά στον Πρόδρομο και αύξησαν για μικρό χρονικό διάστημα τον πληθυσμό του, χωρίς όμως να κρατηθούν στο χωριό μετά το 1976.

 

Ο Πρόδρομος χαρακτηρίζεται από ψυχρό και βροχερό χειμώνα και δροσερό και ξηρό καλοκαίρι. Κατά τους χειμερινούς μήνες, εκτός από την πολύ ψηλή βροχόπτωση, δέχεται και αρκετή χιονόπτωση. Το χιόνι καλύπτει το έδαφος για αρκετές εβδομάδες, το δε κρύο είναι τσουχτερό με θερμοκρασίες που σε αρκετές περιπτώσεις είναι κάτω του μηδενός. Το 1973 και το 1974 καταγράφηκε στο χωριό ακραία χαμηλότερη θερμοκρασία -8° Κελσίου. Σε αντίθεση με τον χειμώνα, το καλοκαίρι στον Πρόδρομο είναι πολύ δροσερό με πιο ζεστούς μήνες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Η μέση ημερήσια ψηλότερη θερμοκρασία τον Ιούλιο είναι 27,1° Κελσίου και η μέση ημερήσια χαμηλότερη 17,5º Κελσίου (μέσος όρος 1971-1980).

 

Θέρετρο

Το όμορφο καταπράσινο τοπίο του χωριού, το δροσερό υγιεινό του κλίμα και το γαλήνιο περιβάλλον του προσελκύουν κατά τους θερινούς μήνες αρκετούς Κυπρίους παραθεριστές, κυρίως Λευκωσιάτες, οι οποίοι ενοικιάζουν σπίτια ή μένουν στα δυο μικρά ξενοδοχεία του χωριού. Τις Κυριακές του καλοκαιριού ο Πρόδρομος αποτελεί σταθμό για ξεκούραση και αναψυχή για αρκετούς εκδρομείς που επισκέπτονται την περιοχή του Τροόδους και το μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου. Εξάλλου ο εκδρομικός χώρος του φράκτη του Προδρόμου, δυναμικότητας 250 ατόμων, αποτελεί πόλο έλξης για ένα μεγάλο αριθμό Κυπρίων εκδρομέων.

 

Ο Πρόδρομος στην ουσία αποτελείται από δυο οικισμούς, τον Κάτω Πρόδρομο, όπου βρίσκεται και ο αρχικός πυρήνας του χωριού, και τον Πάνω Πρόδρομο, που αναπτύχθηκε τόσο κατά μήκος της κύριας οδικής αρτηρίας Προδρόμου-Πλατρών όσο και στις γραφικές πλαγιές του βουνού, στα νοτιοδυτικά του Τροόδους.

 

Στο χωριό βρίσκεται το Δασικό Κολλέγιο, ενώ περί το 1,5 χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του και μέσα στα διοικητικά του όρια βρίσκεται το κυβερνητικό φυτώριο της Τρικουκκιάς.

 

Παλαιότερα, και συγκεκριμένα κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, κατεβλήθη προσπάθεια τουριστικής ανάπτυξης του Προδρόμου, ως ορεινού θερέτρου. Όμως εξαιτίας κυρίως της μεγάλης απόστασής του από τα αστικά κέντρα της Λευκωσίας και της Λεμεσού, και του δύσκολου (υπό τις τότε συνθήκες) ταξιδιού, ο Πρόδρομος δεν μπόρεσε να γνωρίσει την ακμή των Πλατρών. Ωστόσο στον Πρόδρομο είχαν οικοδομηθεί δυο μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες: το ξενοδοχείο «Βερεγγάρια», σε κορφή που δεσπόζει του χωριού και της γύρω περιοχής, και το ξενοδοχείο «Πάιν Γουντ» σε μια θαυμάσια κατάφυτη με πεύκα κοιλάδα, μεταξύ Προδρόμου και Πεδουλά. Το δεύτερο των δυο μεγάλων ξενοδοχείων συνέχισε να λειτουργεί με διακοπές κατά καιρούς. Το «Βερεγγάρια» όμως, που αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό κτίσμα σε προνομιακή τοποθεσία του χωριού, παραμένει κλειστό εδώ και πολλά χρόνια.

 

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, με την ίδια ακριβώς ονομασία. Απαντάται δε σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Prodromo. Αποτελούσε φέουδο που, μάλλον, υπαγόταν στη μια από τις δυο Μαραθάσες, που αποτελούσε βασιλική ιδιοκτησία (κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας η Μαραθάσα ήταν χωρισμένη σε δυο μεγάλα τμήματα, εκ των οποίων το ένα ήταν βασιλική ιδιοκτησία και το δεύτερο ιδιοκτησία του κόμητα της Έδεσσας. Ένα φραγκισκανικό παρεκκλήσι εσώζετο στο χωριό κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

 

Βλέπε λήμμα: Μαραθάσα- Ιστορία

 

Το όνομα του χωριού είναι αγιολογικό, από το όνομα του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στον οποίο είναι αφιερωμένη και η ανοικοδομημένη εκκλησία του. Επίσης, κοντά στο χωριό και προς τα νοτιοανατολικά του, υπήρχε παλαιό γνωστό μοναστήρι, εκείνο της Τρικουκκιάς, αφιερωμένο στην Παναγία.

 

Βλέπε λήμμα: Παναγία Τρικουκκιά 

 

Η σύνδεση του χωριού προς το γειτονικό του μοναστήρι (όταν αυτό βρισκόταν σε λειτουργία) ήταν στενή. Η σχέση αυτή αντικατοπτρίζεται και στο γεγονός ότι από το χωριό Πρόδρομος κατάγονταν αρκετοί ιερωμένοι, μεταξύ των οποίων και οι αρχιεπίσκοποι Κύπρου Μακάριος Α΄ και Μακάριος Β΄.

 

Κατά τον Ιερώνυμο Περιστιάνη, ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Α΄ ήταν εκείνος που πρώτος ίδρυσε σχολείο στη γενέτειρά του, περί το 1861-2, που το συντηρούσε πληρώνοντας και τον μισθό του δασκάλου, κάποιου Νικολάτζ΄η από την Παναγιά της Πάφου˙ αυτός δίδαξε μέχρι το 1865-6 τα «κοινά γράμματα», γραφή, αριθμητική και εκκλησιαστική μουσική. Ο Λοΐζος Φιλίππου προσθέτει κι άλλες πληροφορίες, γράφοντας ότι το σχολείο του Προδρόμου ενίσχυε οικονομικά κι ο επίσκοπος Πάφου Λαυρέντιος, θείος του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Α΄, που επίσης καταγόταν από τον Πρόδρομο. Πριν από την ίδρυση του σχολείου από τον Μακάριο Α΄ δίδασκαν στο χωριό ιερείς. Μετά τον θάνατο του Μακαρίου Α΄ το σχολείο λειτούργησε για ένα ακόμη χρόνο κι έκλεισε το 1866, οπότε οι μαθητές του χωριού πήγαιναν πλέον στη Λεμίθου όπου λειτουργούσε καλό σχολείο, ιδρυμένο με δαπάνες του μητροπολίτη Πέτρας Μελετίου.

 

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αλλά και πιο πριν, κατά τις περιόδους της Βενετοκρατίας και της Φραγκοκρατίας, μια από τις εργασίες που είχαν ανατεθεί στους κατοίκους του Προδρόμου ήταν η συγκέντρωση χιονιού σε ειδικούς λάκκους και η διατήρησή του, ώστε να αποστέλλεται τούτο στην πρωτεύουσα Λευκωσία και σ’ άλλα μέρη του νησιού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Το γεγονός αυτό καταγράφει κι ο Ρώσος μοναχός Βασίλι Μπάρσκυ που επεσκέφθη το χωριό, και το κοντινό μοναστήρι της Τρικουκκιάς, το 1735.

 

Ο Αθ. Σακελλάριος (Τά Κυπριακά, Α΄, 1890, σ. 62) μνημονεύει τον Πρόδρομο γράφοντας ότι είναι ἡ τερπνοτέρα καί ὑψηλοτέρα ἐπί τοῦ  Ὀλύμπου κώμη τῆς Μαραθάσης, ἔχουσα 200 κατοίκους. Ἐν αὐτῇ δέ ὡς καί ἐν ἁπάσῃ τῇ Μαραθάσῃ κατασκευάζονται ἀξιόλογα χοιρομέρια καί ἀλλᾶντες.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια