Πουπούξιος ή πουπούτσης ή τρουλλόκουτσος ή πουρτουκούξιος
Επιστημονική ονομασία: Upupa epops. Οικογένεια: Upupidae. Κοινή ονομασία, Τσαλαπετεινός. Τα πουλιά της οικογένειας αυτής εύκολα ξεχωρίζουν από το φτέρωμά τους και τη συμπεριφορά τους. Στην Κύπρο απαντάται ένα μόνο είδος, ο κοινός πουπούξιος της νότιας Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής.
Το ανοικτό κανελί του φτέρωμα είναι χαρακτηριστικό, αλλά ιδίως το μεγάλο του λοφίο που καταλήγει σε μαυρόασπρα στίγματα. Όταν το ανοίξει, σαν αισθανθεί κίνδυνο, μοιάζει με φυσερό ή βεντάλια. Επίσης οι ραβδωτές άσπρες και μαύρες φτερούγες, και η μαύρη ουρά του που χωρίζεται με κάτασπρη ταινία, αποτελούν χαρακτηριστικά που αποκλείουν σύγχυσή του με άλλα πουλιά. Το ράμφος του είναι μακρύ και καμπύλο και το χρησιμοποιεί για να σκαλίζει το έδαφος και να βρίσκει έντομα που είναι η τροφή του. Το μέγεθός του είναι γύρω στα 28 εκατοστόμετρα.
Είναι πουλί μονήρες και μόνο κατά την εποχή της αναπαραγωγής μπορούν να βρεθούν δυο μαζί. Λόγω των παραδοξοτήτων του συνδέεται με μύθους και μαγείες, καθώς και με προκαταλήψεις, από τα αρχαία χρόνια. Στην Κύπρο έρχεται κατά τον Μάρτιο και φεύγει κατά τον Οκτώβριο. Φωλιάζει σε τρύπες των δέντρων, των τοίχων και των βράχων, γεννά δε περί τα 5 αυγά. Την φωλιά του δεν την καθαρίζει, όπως δε αναφέρει κι ο Αριστοτέλης: νεοττιάν ποιεῖται ἐκ τῆς ἀνθρωπίνης κόπρου, επιστεύετο δε ότι τη φωλιά του την κατασκεύαζε έτσι για να απωθεί τους ανθρώπους η δυσοσμία.
Λαογραφία
Στην Κύπρο είναι συνηθισμένη η φράση: έχει κοκκαλούιν του πουπούξιου, που λέγεται για μερικούς πολύ τυχερούς ανθρώπους ή ανθρώπους που ξεπερνούν πολύ δύσκολες καταστάσεις. Επιστεύετο ότι εκείνος που κρατούσε κοκκαλούιν του πουπούξιου μπορούσε ν’ αποκτήσει την κοπέλα που αγαπούσε, μπορούσε ν’ αθωωθεί στο δικαστήριο (!) και άλλα πολλά. Αλλά για να είναι τόσο δραστικό το κοκκαλάκι του πουλιού αυτού, θα έπρεπε τον πουπούξιον να τον σκοτώσει προσωπικά εκείνος που το κατείχε, αλλά χωρίς όπλο˙ έπρεπε τότε να θάψει το πουλί στο χώμα για 40 μέρες, μετά να το ξεθάψει, να πάρει το «ζιννάπιν» του σκελετού του και να το πλύνει σε 40 βρύσες που έπρεπε όλες να έβλεπαν στην ανατολή!
Ο πουπούξιος γεννά στη βόρεια και τη δυτική Ευρώπη και στις μεσογειακές χώρες.
Είναι, το πουλί αυτό, ο έποψ των αρχαίων Ελλήνων, που αναφέρουν ο Αριστοτέλης, ο Αιλιανός και άλλοι συγγραφείς. Σήμερα στην Ελλάδα είναι γνωστός με την ονομασία τσαλαπετεινός. Στην αρχαία Αίγυπτο εθεωρείτο ιερό πτηνό, εικονιζόταν δε σε ιερογλυφικά και σε άλλες παραστάσεις.
Ο πουπούξιος είναι πουλί πολύ χρήσιμο γιατί τρέφεται με έντομα και ζωύφια, γι’ αυτό είναι και προστατευόμενο.
Πηγή:
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
