Παναγία Ποταμίτισσα, Καζάφανι
Η εκκλησία της Παναγίας της Ποταμίτισσας βρίσκεται στο νότιο μέρος του τουρκοκρατούμενου χωριού Καζάφανι, μέσα στην τουρκική συνοικία. Είναι κτισμένη σε χαμηλό λόφο στις όχθες του χειμάρρου που κατεβαίνει από το Πέλλα Παΐς και χύνεται στη θάλασσα στ’ ανατολικά της Κερύνειας. Ακριβώς από τη θέση που είναι κτισμένη η εκκλησία έχει πάρει και το όνομά της. Είναι εκκλησία μονόκλιτη, καμαροσκέπαστη, με οξυκόρυφη καμάρα, κι οξυκόρυφα τυφλά τόξα εσωτερικά (τρία στον κάθε τοίχο) στον βόρειο και τον νότιο τοίχο. Αργότερα στη βόρεια και τη δυτική πλευρά προστέθηκε Γαμματόσχημος νάρθηκας, στον νότιο τοίχο του οποίου υπάρχει τυφλό τόξο που στεγάζει τάφο ανδρός, όπως φαίνεται από την εγχάρακτη μορφή στην ταφόπετρα που τον σκεπάζει. Δυστυχώς καμιά επιγραφή δεν διασώζεται στην ταφόπετρα. Άλλη ταφόπετρα μικρού μεγέθους με εγχάρακτη τη μορφή μιας νεαρής κόρης διασώζει την επιγραφή ici git damoisele Joanete qui fu niesse de fre(re) Martin Carmoun qui trepassa a XXII jors d’ avril l’ au de MCCC XLV III de Crist. Αν η επιτάφια πλάκα της μικρής Joanete που βρέθηκε σε δυο κομμάτια σε δυο διαφορετικά σημεία της εκκλησίας δεν μεταφέρθηκε εκεί από αλλού, αλλά κάλυπτε τάφο του κοριτσιού αυτού μέσα στην εκκλησία, τότε η εκκλησία πρέπει να κτίσθηκε πριν από το 1348, χρόνο που πέθανε και τάφηκε η Joanete.
Η εκκλησία έχει δύο εισόδους, μια στο μέσο του βόρειου και μια στο μέσο του δυτικού τοίχου. Στον βόρειο τοίχο ανοίχθηκαν σε μεταγενέστερα χρόνια δυο παράθυρα ορθογώνια. Η είσοδος στον Γαμματόσχημο νάρθηκα βρίσκεται στον βόρειο τοίχο. Το δάπεδο της εκκλησίας καλύπτεται με γυψομάρμαρα.
Τα μορφολογικά στοιχεία που σώζονται, τα δυο σφενδόνια πάνω στα οποία βαίνει η καμάρα και που στηρίζονται σε προβόλους ψηλά στον βόρειο και τον νότιο τοίχο κι η μορφή των τυφλών τόξων δεν βοηθούν στην ακριβή χρονολόγηση της ανέγερσης της εκκλησίας.
Η εκκλησία φαίνεται ότι ήταν διακοσμημένη ολόκληρη με τοιχογραφίες. Μέχρι το 1974 σώζονταν τοιχογραφίες στο κεντρικό τυφλό τόξο του νότιου τοίχου, στο δυτικό μισό του βόρειου τοίχου και στον δυτικό τοίχο. Οι τοιχογραφίες είχαν υποστεί πολλή φθορά και είχαν ανάγκη συντήρησης. Στο τύμπανο του κεντρικού τυφλού τόξου του νότιου τοίχου υπήρχε μεγάλη τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου και στ’ ανατολικά της ο άγιος Νικόλαος εξίτηλος. Στα δυτικά του η αγία Παρασκευή. Στο πάνω μέρος του τυμπάνου και πάνω από τις τοιχογραφίες αυτές υπήρχαν έξι σκηνές από το μαρτύριο του αγίου Γεωργίου. Στο εσωρράχιο του τόξου ήσαν ζωγραφισμένοι δέκα προφήτες, κατά το μάλλον ή ήττον αδιάγνωστοι. Άγιοι ήσαν ζωγραφισμένοι και στα ποδαρικά του τόξου αλλά έχουν υποστεί πολλή φθορά λόγω της υγρασίας.
Στο τμήμα του δυτικού τοίχου, πάνω από τη δυτική είσοδο, είναι ζωγραφισμένη η Δευτέρα Παρουσία. Στα νότια της δυτικής εισόδου είναι ζωγραφισμένη ακόμη μια φορά η αγία Παρασκευή και στα βόρεια της εισόδου ο αρχάγγελος Μιχαήλ. Στο τύμπανο του δυτικού τυφλού τόξου, στο οποίο έχει ανοιχθεί παράθυρο, είναι ζωγραφισμένος αδιάγνωστος ιεράρχης ενώ στο δυτικό ποδαρικό του τόξου αυτού σώζεται τοιχογραφία αδιάγνωστου αγίου. Στον βόρειο τοίχο, κάτω από τον πρόβολο που στηρίζει το δυτικό σφενδόνιο, είναι ζωγραφισμένος ο άγιος Σπυρίδων κι ανατολικότερα ακόμη μια φορά ο άγιος Νικόλαος. Οι άλλες τοιχογραφίες έχουν καταστραφεί. Δυστυχώς η κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι τοιχογραφίες δεν βοηθά στην ακριβή χρονολόγησή τους. Φαίνεται να ζωγραφίστηκαν τον 14ο ή 15ο αιώνα.
Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο της εκκλησίας, που μπορεί να χρονολογηθεί στον 18ο αιώνα, επιχρυσώθηκε το 1802 από τον πρωτοσύγγελλο Χρύσανθο επί επισκόπου Κυρηνείας Ευγενίου και με δαπάνη του επιτρόπου της εκκλησίας Μανώλη. Η παλαιότερη εικόνα που σωζόταν στην εκκλησία είναι εικόνα του Χριστού που είχε χρονολογία 1779. Η εικόνα της Παναγίας έγινε το 1816 με δαπάνη του Μανώλη, της συζύγου του Θεοφανούς και των τέκνων των, και όλων των Χριστιανών που προφανώς ήσαν ελάχιστοι. Η ίδια επιγραφή βρίσκεται και στην εικόνα του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου που χρονολογείται στα 1802.