Πολύβιος
Μεγάλος Έλληνας ιστορικός της Αρχαιότητας. Γεννήθηκε στη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας το 202 π.Χ. και πέθανε το 120. Ο πατέρας του Λυκόρτας ήταν επιφανές μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Ο ίδιος ο Πολύβιος υπηρέτησε ως ίππαρχος (αρχηγός του ιππικού) της Συμπολιτείας στα χρόνια 169-168. Ήταν υποστηρικτής της άποψης ότι η Ελλάδα, για να μπορέσει να διατηρήσει κάποιαν αυτονομία των πόλεών της, έπρεπε να αναγνωρίσει την υπεροχή της Ρώμης. Η ουδετερότητα όμως της Συμπολιτείας στον πόλεμο της Ρώμης εναντίον του Περσέως της Μακεδονίας έκαμε τους αρχηγούς της ύποπτους στη Ρώμη και ο Πολύβιος ήταν ένας από τους χιλιάδες Έλληνες που εκτοπίστηκαν στη Ρώμη μετά τη μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.).
Εκεί επελέγη ως οικοδιδάσκαλος των παιδιών του νικητή της μάχης Αιμίλιου Παύλου, το νεώτερο από τα οποία, ο Πόπλιος Σκιπίων Αιμιλιανός, ανέπτυξε μακρά και σταθερή φιλία με τον Πολύβιο. Το 150 π.Χ. ο Πολύβιος πήρε την άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα με όσους από τους εκτοπισμένους είχαν επιζήσει, λίγο αργότερα όμως συνόδευσε τον Σκιπίωνα στην τελική πολιορκία και καταστροφή της Καρχηδόνος (146). Ξαναγύρισε στην Ελλάδα μετά την κατάληψη της Κορίνθου από τους Ρωμαίους (146) και ανέλαβε διοικητικά καθήκοντα κάτω από το νέο καθεστώς. Στη θέση αυτή κέρδισε την εμπιστοσύνη των Ρωμαίων και την ευγνωμοσύνη των ελληνικών πόλεων. Για τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια της ζωής του ελάχιστα είναι γνωστά, το πιθανότερο όμως είναι να ασχολήθηκε κυρίως με το συγγραφικό του έργο. Εκτός από το έργο Ἱστορίαι έγραψε και μια βιογραφία του Φιλοποίμενος καθώς και άλλα έργα που δεν διασώθηκαν.
Το έργο του Ἱστορίαι παρουσιάζει τη ραγδαία ανάπτυξη της ρωμαϊκής δύναμης και την κυριαρχία της σ’ όλη τη Μεσόγειο από τον πρώτο Καρχηδονιακό πόλεμο (264) ως την καταστροφή της Καρχηδόνος και την κατάληψη της Κορίνθου (146 π.Χ.). Από τα 40 βιβλία που την αποτελούσαν μόνο τα πέντε πρώτα σώζονται ολόκληρα. Από τα υπόλοιπα σώζονται αποσπάσματα.
Στην περίοδο που καλύπτει η ιστορία του Πολύβιου η Κύπρος ήταν επαρχία του Πτολεμαϊκού κράτους. Για τούτο όλες σχεδόν οι αναφορές του σ’ αυτήν σχετίζονται με τη δράση και τις συγκρούσεις των Πτολεμαίων αναφορικά με την Κύπρο και τις ποικίλες σχετικές επεμβάσεις των Ρωμαίων.
Το παλαιότερο πρόσωπο που αναφέρει είναι ο στρατηγός Πολυκράτης, ο οποίος υπηρέτησε στην Κύπρο, γύρω στο 200 π.Χ., ως διοικητής εξ ονόματος των Πτολεμαίων. Ο Πολύβιος επισημαίνει τις ικανότητες του στρατηγού γράφοντας ότι ο Πολυκράτης κυβέρνησε την Κύπρο σε επισφαλείς και ασταθείς καιρούς. Εν τούτοις όχι μόνο κατάφερε να διατηρήσει το νησί για λογαριασμό του νεαρού Πτολεμαίου (Ε΄ του Επιφανούς), αλλά και να συγκεντρώσει πολλά χρήματα, τα οποία, επιστρέφοντας στην Αίγυπτο, έφερε στον βασιλιά, αφού προηγουμένως παρέδωσε τη διοίκηση της Κύπρου στον Πτολεμαίο τον Μεγαλοπολίτη.
Αναφέρει επίσης άλλον Πτολεμαίο στρατηγό κυβερνήτη της Κύπρου (γύρω στο 170 π.Χ.), ο οποίος ανέλαβε τη διακυβέρνηση του νησιού όταν ο βασιλιάς Πτολεμαίος ο Φιλομήτωρ ήταν ακόμη βρέφος, και άσκησε συνετή οικονομική πολιτική, που οι βασιλικοί ταμίες χαρακτήριζαν τσιγκουνιά. Αργότερα όμως, όταν κατά την ενηλικίωση του βασιλιά του έστειλε ένα μεγάλο χρηματικό ποσόν, η οικονομική του πολιτική δικαιώθηκε.
Με περισσότερες λεπτομέρειες παρουσιάζει ο Πολύβιος τον τρόπο με τον οποίο η Ρώμη εκμεταλλευόταν τις εσωτερικές διαμάχες των Πτολεμαίων σχετικά με την Κύπρο και παρενέβαινε σ’ αυτές. Από τα πολυάριθμα περιστατικά αναφέρει τα ακόλουθα:
1. Την επέμβαση των Ρωμαίων στην Κύπρο με τον στρατηγό Ποπίλιο (169 π.Χ.). 2. Τη διαμάχη μεταξύ των αδελφών Πτολεμαίων Στ΄ του Φιλομήτορος και Ζ΄ του Φύσκωνος για την κατοχή της Κύπρου (163 π.Χ.). Ο ιστορικός περιγράφει τη ρωμαϊκή πολιτική, η οποία υποστήριζε άλλοτε τον ένα και άλλοτε τον άλλο προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για την κατάληψη του νησιού σε μεταγενέστερο στάδιο. 3. Την απόφαση των Ρωμαίων να υποστηρίξουν τελικά τον νεώτερο αδελφό Πτολεμαίο Ζ΄ τον Φύσκωνα (162 π.Χ.), ο οποίος, όταν το πληροφορήθηκε, συγκέντρωνε μισθοφορικό στράτευμα για να καταλάβει την Κύπρο. 4. Το περιστατικό του κυβερνήτη της Κύπρου Αρχία, ο οποίος εξαγοράστηκε (155 π.Χ.) από τον Δημήτριο Α΄ της Συρίας για να του παραδώσει την Κύπρο. Επειδή όμως αποκαλύφθηκαν οι προθέσεις του και τον παρουσίασαν σε δίκη, αυτοκτόνησε με απαγχονισμό. 5. Τη νέα σύγκρουση (154 π.Χ.) μεταξύ των δυο αδελφών Πτολεμαίων Φιλομήτορος και Φύσκωνος και τη νέα παρέμβαση της Ρώμης που απέρριψε τον Φιλομήτορα και έστειλε πρέσβεις για να επανεγκαταστήσουν τον Φύσκωνα στην Κύπρο. 6. Τέλος τη νέα συνωμοσία του Πτολεμαίου Ζ΄ εναντίον του Πτολεμαίου Στ΄ για να του αφαιρέσει την Κύπρο. Ο τελευταίος αιχμαλώτισε τον πρώτο στη Λάπηθο, δεν τον τιμώρησε όμως, αλλά αντίθετα του έκαμε πρόσθετες δωρεές.