Πολέμι
Πολέμι- Polemi. Χωριό της επαρχίας Πάφου, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού-Πάφου, περί τα 17 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου.
Το Πολέμι είναι κτισμένο σε μέσο υψόμετρο 460 μέτρων. Η περιοχή του χαρακτηρίζεται από λοφώδη τοπογραφία και το υψόμετρο στα βορειοδυτικά του οικισμού φθάνει τα 504 μέτρα.
Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι γύψοι του σχηματισμού Καλαβασού, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη.
Το Πολέμι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση που φθάνει τα 637 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί την κύρια γεωργική απασχόληση και τη βασική πηγή εισοδήματος για τους περισσότερους από τους κατοίκους της κοινότητας. Καλλιεργούνται στο χωριό αμπέλια, οινοποιησίμων κυρίως ποικιλιών. Εκτός από τα αμπέλια καλλιεργούνται επίσης λίγα φρουτόδεντρα (κυρίως μηλιές), εσπεριδοειδή, αμυγδαλιές, ελιές και κουκιά.
Η κτηνοτροφία είναι περιορισμένη.
Το Πολέμι συνδέεται οδικά στα βορειοανατολικά με το χωριό Ψάθι (περί τα 3 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Τσάδα (περί τα 8 χμ.). Από τον κύριο δρόμο Πάφου-Πόλης που περνά από τα δυτικά του, το Πολέμι απέχει περί τα 3 χιλιόμετρα.
Η μικρή απόσταση του χωριού από την πόλη της Πάφου συνέβαλε στην πληθυσμιακή του ανάπτυξη. Ωστόσο, ο πληθυσμός του χωριού σημειώνει αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:
| Χρονολογία | Κάτοικοι |
|---|---|
| 1881 | 354 |
| 1891 | 398 |
| 1901 | 445 |
| 1911 | 495 |
| 1921 | 522 |
| 1931 | 521 |
| 1946 | 754 |
| 1960 | 880 |
| 1973 | 833 |
| 1976 | 795 |
| 1982 | 726 |
| 1992 | 726 |
| 2001 | 737 |
| 2011 | 848 |
| 2021 | 870 |
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια με την ίδια ακριβώς ονομασία. Βρίσκεται εξάλλου σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Polemi. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό αποτελούσε ιδιωτικό φέουδο, σύμφωνα προς τον κατάλογο του ντε Μας Λατρί. Η ονομασία όμως του χωριού, καθώς και άλλες ενδείξεις, πείθουν ότι αυτό είχε ιδρυθεί πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κατά τα Βυζαντινά χρόνια.
Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) μνημονεύει το Πολέμι ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, γράφοντας την ονομασία του ακριβώς Polemi. Αναφέρει συγκεκριμένα ότι κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, το Πολέμι είχε δοθεί, μαζί με το Στρουμπί, στον αξιωματούχο Ιωάννη Μιστακιέλ.
Ονομασία
Η ονομασία του χωριού θεωρείται ότι προήλθε από το όνομα Βυζαντινού οικιστή ή ιδιοκτήτη της περιοχής, που λεγόταν Πολέμιος, όνομα συνηθισμένο στους Βυζαντινούς. Πολέμιος ονομαζόταν, πάντως, και «Αλαμάνος» άγιος της Κύπρου, κατά τον Λεόντιο Μαχαιρά, οπότε πιθανώς η ονομασία του χωριού προήλθε από τη λατρεία του αγίου αυτού (πρβλ. και άλλες τοποθεσίες που ονομάζονται Πολέμι, όπως τοποθεσία στα Μαντριά).
Πιθανώς ο αρχικός βυζαντινός οικισμός βρισκόταν σε κοντινή προς τον σημερινό οικισμό τοποθεσία, γνωστή με την ονομασία Κάμπος της Ρήγαινας. Στην περιοχή αυτή, που αργότερα απετέλεσε τον σιτοβολώνα του χωριού, υπήρχε ναός αφιερωμένος στον άγιο Μηνά, σύμφωνα προς παλαιές πληροφορίες. Στην ίδια περιοχή υπάρχει μεγάλη πέτρα, που μοιάζει με κάθισμα, γνωστή ως Κάθισμα του Διγενή. Σύμφωνα προς την τοπική παράδοση, ο μυθικός ακριτικός ήρωας καθόταν εδώ, άγρυπνος, έτοιμος ν’ αντιμετωπίσει τους Σαρακηνούς εάν αυτοί επιτίθεντο στο νησί. Ελάχιστα ερείπια υπάρχουν σήμερα στην περιοχή αυτή. Σ’ αυτήν βρέθηκαν, πάντως, κι ελάχιστα αντικείμενα (όπως μια πέτρινη αξίνα) των Προϊστορικών χρόνων, οπότε η περιοχή φαίνεται ότι είχε κατοικηθεί.
Το Πολέμι βρισκόταν, μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, επί του δρόμου που ένωνε την Πάφο με την Πόλη Χρυσοχούς. Το χωριό ήταν μεταξύ εκείνων που είχαν πληγεί από τον καταστροφικό σεισμό του 1953.
Βλέπε λήμμα: Σεισμοί
Εκκλησίες και ξωκλήσια
Εξάλλου, περί τα 2,5 χμ. από το χωριό βρίσκονται τα ερείπια εξωκκλησιού αφιερωμένου στον άγιο Νήπιο ή Νέπιο. Ο άγιος αυτός, που τιμάται και σε άλλες περιοχές της επαρχίας Πάφου (Γιόλου, Χούλου κ.α.) θεωρείται ότι προστατεύει τα νήπια που τα βοηθεί και στο περπάτημά τους.
Βλέπε λήμμα: Νέπιος ή Νήπιος Άγιος
Παλαιότερα στο Πολέμι κατείχε μεγάλη περιουσία το μοναστήρι του Κύκκου. Μετόχι του μοναστηριού, ερειπωμένο σήμερα, σώζεται πολύ κοντά στο Πολέμι και προς τα δυτικά του.
Βλέπε λήμμα: Παναγία Κύκκου, Τροόδος
Η κύρια εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσελεούσα. Ο R. Gunnis (1936) την αναφέρει ως εκκλησία της Γεννήσεως, αρχικά απλή βυζαντινή που όμως μεγεθύνθηκε σημαντικά το 1723 με νέες προσθήκες. Το αρχικό εικονοστάσιο ήταν του 16ου αιώνα με μερικές εικόνες επηρεασμένες από την τέχνη της ιταλικής Αναγέννησης που, όπως γράφει ο Gunnis, πιθανό ν’ ανήκαν αρχικά σε λατινικό παρεκκλήσι.
Πολλά εξωκκλήσια αναφέρεται ότι υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή του Πολεμίου, αρκετά από τα οποία είναι σήμερα ερειπωμένα. Αναφέρουμε τα εξωκκλήσια του Αγίου Αναστασίου, δύο του Αγίου Γεωργίου, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Θεοδώρου, του Αγίου Μάμα, της Αγίας Μαρίνας, του Αγίου Φωτίου και του Αγίου Κουρνούτα.
Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση στο Πολέμι άρχισε κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, πολύ πιο νωρίς από ό,τι σε πολλά άλλα χωριά, εξ αιτίας της υπάρξεως του μετοχίου του Κύκκου. Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι πρώτος δίδαξε, γύρω στα 1833, ο ντόπιος Σάββας μοναχός (Κυκκώτης), γνωστός με την επωνυμία «Λογιώτατος». Είχε σπουδάσει, ως υπότροφος του μοναστηριού του Κύκκου, στη Θεσσαλονίκη και στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη. Δίδαξε τα «εκκλησιαστικά γράμματα» στο σπίτι του, γραφή, αριθμητική κι εκκλησιαστική μουσική, μέχρι τον θάνατό του, το 1863. Από το 1863 και ύστερα δίδασκαν οι ιερείς του χωριού, μέχρι το 1878 οπότε αναφέρεται ως δάσκαλος ο Χατζηδημοσθένης Σταυρινίδης που είχε σπουδάσει στα Ιεροσόλυμα. Κοινοτικό σχολείο ιδρύθηκε στο χωριό το 1870.
Το Πολέμι διαθέτει περιφερειακό γυμνάσιο, που ιδρύθηκε το 1948 από δραστήρια μέλη της κοινότητας. Στην αρχική του μορφή λειτουργούσε σαν εμπορική σχολή και ήταν ιδιωτικό. Αργότερα έγινε κυβερνητικό και το 1960 αναγνωρίστηκε σαν ισότιμο με τα άλλα γυμνάσια της Κύπρου. Τα τελευταία χρόνια λειτούργησε και Λύκειο. Στον αθλητικό τομέα το Πολέμι διαθέτει τον αθλητικό σύλλογο «Άρης», του οποίου η πετοσφαιρική ομάδα αγωνίζεται κυρίως στο πρωτάθλημα Α΄ κατηγορίας.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Φώτο Γκάλερι
