Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πλατανισσός- Platanissos. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στη χερσόνησο της Καρπασίας, περί τα 53 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Αμμοχώστου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Η Πλατανισσός είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 90 μέτρων. Η περιοχή της χαρακτηρίζεται από λοφώδη τοπογραφία. Στα βόρεια του οικισμού μέσα στο δάσος Σιερομύλια το υψόμετρο φθάνει τα 160 μέτρα (κορφή Μαζούλια), στα δυτικά του μέσα στο δάσος Αετόπετρα φθάνει τα 193 μέτρα (κορφή Σπηλίρης), στα δε ανατολικά του το υψόμετρο φθάνει τα 197 μέτρα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές πίλλοου λαβών και ρεολίθων), οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι σερπεντινίτες, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες) και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες, τέρρα ρόζα και καφκάλλες.

Η Πλατανισσός δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 460 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή της καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, ο καπνός, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά, οι ελιές και οι χαρουπιές. Υπήρχαν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονταν από ποικίλη φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, σχινιές, αόρατους, αγριοελιές, θυμαριές, μαζιές και μοσφιλιές. Τα κρατικά δάση Σιερομύλια, στα βόρεια του οικισμού, και Αετόπετρα στα δυτικά του εμπίπτουν στα διοικητικά του όρια. Αρκετά ανεπτυγμένη, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, ήταν και η κτηνοτροφία του χωριού.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Πλατανισσός συνδέεται στα νοτιοανατολικά με το χωριό Λεονάρισσον (περί τα 4 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με το χωριό Γαλάτεια (περί

τα 7 χμ.).

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια με την ίδια ακριβώς ονομασία. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Platanissa ή και Platanisto. Η ονομασία του χωριού είναι ελληνική και φυτώνυμη, από το δέντρο πλάτανος. Η ονομασία Πλατανισσός σημαίνει τοποθεσία με πλατάνους. Είναι δε πιθανό το χωριό να ιδρύθηκε από αποίκους από τη Μικρά Ασία κατά τα Βυζαντινά χρόνια ή ακόμη και κατά την Αρχαιότητα.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας το χωριό ήταν φέουδο και κατά τον ντε Μας Λατρί αποτελούσε βασιλικό κτήμα. Ως μη ιδιωτικό φέουδο, θα πρέπει να κατασχέθηκε μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου (1570-71), οπότε εγκαταστάθηκαν σ’ αυτό Τούρκοι, που σταδιακά εκτόπισαν πλήρως τους Έλληνες κατοίκους του χωριού.

Το χωριό μνημονεύει ως φέουδο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ο Φλώριος Βουστρώνιος, που γράφει την ονομασία του ως Platanisto. Αναφέρει συγκεκριμένα ότι κατά την αναδιανομή των φέουδων στην οποία είχε προβεί ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, η Πλατανισσός δόθηκε, μαζί με άλλα 9 χωριά, στον αξιωματούχο Ιερώνυμο Σαλβιάτι.

Ο D. G. Hogarth (Devia Cypria, p. 94) δίνει τη μαρτυρία ότι από την ακτή αυτή της Καρπασίας διεξαγόταν εμπόριο με την Ανατολία (Μικρά Ασία) κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια (αν και το χωριό βρίσκεται κάπως μακρύτερα από την ακτή, για λόγους ασφαλείας, ωστόσο θα πρέπει να υπήρχε στην περιοχή κάποιο μικρό αγκυροβόλιο με σχετικές εγκαταστάσεις).

Βλέπε λήμμα: Εμπόριο κατά τη Φραγκοκρατία

Οι Τούρκοι σε μια προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας και των γεωγραφικών δεδομένων, μετονόμασαν το χωριό σε Balalan, που μπορεί να μεταφραστεί ως χώρος παραγωγής μελιού. Την ίδια ονομασία διατήρησαν οι Τούρκοι και μετά το 1974.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια