Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγιος Χαρίτων- Agios Chariton. Χωριό της επαρχίας Αμμοχώστου, στις νότιες πλαγιές του Πενταδάκτυλου, 320 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται 9 χμ. στα βόρεια του Mαραθόβουνου. Πολύ κοντά στον Άγιο Χαρίτωνα βρίσκονται πολλά άλλα τουρκοκυπριακά χωριά, όπως ο Κορνόκηπος, τα Καλυβάκια, το Μπέη Κιογιού, η Επηχώ, η Πέτρα του Διγενή, το Κουρού Μοναστήρι, το Τζ΄ιάος, τα Κνώδαρα, ο Ψυλλάτος, που μαζί αποτελούν ένα μεγάλο συμπαγές σύμπλεγμα τουρκοκυπριακών χωριών.

Είναι κι αυτό ένα από τα πολλά ελληνικά χωριά της Κύπρου που σταδιακά μετετράπησαν σε αμιγώς τουρκικά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, διατηρώντας όμως την ελληνική και αγιολογική ονομασία τους που απαντάται σε παλαιούς χάρτες. Από τις αρχές περίπου αυτού του αιώνα οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του το μετονόμασαν σε Ergenekoy (=εργένικο).

Βλέπε λήμμα: Οθωμανοκρατία

Το τοπίο δεν είναι μόνο επικλινές αλλά και διαμελισμένο από τα ρυάκια, που τελικά καταλήγουν στον Πηδιά, κάπου στο μέσο της ανατολικής Μεσαορίας. Μαζί με το γειτονικό χωριό Τρυπημένη είναι σχεδόν περιτριγυρισμένο από δάση, όπως το δάσος Καρτάλ Νταγ, το δάσος Μαύρο Όρος και το δάσος Τέναγρα. Το υψόμετρο από τα 819 μέτρα (κορφή Παλαιά Βρύση) στα βόρεια σύνορα του χωριού, μειώνεται στα 320 μέτρα στον οικισμό και στα 200 μέτρα στα νότιά του σύνορα.

Πάνω στους ψαμμίτες, τις μάργες και το φλύσχη του σχηματισμού της Κυθρέας, αναπτύχθηκαν τα εδάφη της ξερορεντζίνας. Με μια μέση ετήσια βροχόπτωση 550 περίπου χιλιοστομέτρων, το χωριό ανέπτυξε κυρίως ξηρικές καλλιέργειες, όπως είναι τα σιτηρά και οι χαρουπιές. Υπάρχουν επίσης αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από φυσική βλάστηση. Μέρος του κρατικού δάσους Καρτάλ Νταγ, στα βόρεια του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Από συγκοινωνιακής απόψεως το χωριό στα νότια συνδέεται με το Τζ΄ιάος κι από εκεί με το Μαραθόβουνο και τη Μεσαορία. Ο δρόμος από τον Άγιο Χαρίτωνα μέχρι το Τζ΄ιάος δεν ήταν ασφαλτόστρωτος μέχρι το 1974. Στα βορειοανατολικά του χωριού υπάρχει ένα μικρό πέρασμα μέσα από τον Πενταδάκτυλο (κοντά στο Ζυγόβουνο) χάρη στο οποίο το χωριό συνδέεται με την Καλογραία κι απ' εκεί στα βόρεια με την πεδιάδα της Κερύνειας.

Τον περασμένο αιώνα, το χωριό είχε ένα πολύ μικρό πληθυσμό που μόλις κατόρθωσε να διπλασιάσει το 1931. Ένα χρόνο πριν από την εισβολή ο πληθυσμός ήταν 127 κάτοικοι. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ονομασία

Ο Άγιος Χαρίτωνας, όπως και πολλά άλλα τουρκοκυπριακά χωριά στην Κύπρο, ιδιαίτερα στους νότιους πρόποδες του Πενταδάκτυλου και στην Καρπασία, φέρουν ονόματα αγίων που υποδηλώνουν την αρχική χριστιανική τους προέλευση.

Το χωριό χτίστηκε, ίσως, στα Βυζαντινά χρόνια κι αφιερώθηκε στον άγιο Χαρίτωνα που μαρτύρησε το 274 μ.Χ. Έγινε τουρκικό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,  όταν οι  Χριστιανοί  κάτοικοι του, κάτω από πιέσεις, αναγκάστηκαν είτε να φύγουν, είτε να τουρκέψουν.

Το χωριό φαίνεται σημειωμένο σε παλιούς χάρτες ως S. Carita.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια