Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πιλέρι- Pileri. Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, στη γεωγραφική περιφέρεια του Πενταδάκτυλου, περί τα 16,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Κερύνειας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, όπως το Κρηνί, η Φώττα, το Κιομουρτσιού και η Αγίρτα.

Το Πιλέρι είναι κτισμένο στις νότιες υπώρειες του Πενταδάκτυλου, σε μέσο υψόμετρο 340 μέτρων. Το τοπίο παρουσιάζει μια απότομη στην αρχή κλίση από την κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου, που σταδιακά γίνεται πιο ήπια, στα νότια, καθώς πλησιάζει την κεντρική πεδιάδα. Το υψόμετρο από τα 786 μέτρα κοντά στα βόρεια σύνορα του χωριού, μειώνεται στα 340 μέτρα κοντά στον οικισμό και στα 250 μέτρα κοντά στα νότιά του σύνορα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές πίλλοου λαβών και ρεολίθων) και οι σκληροί ασβεστόλιθοι του Πενταδάκτυλου που κατά τόπους έχουν μαρμαροποιηθεί (σχηματισμοί Ιλαρίωνος και Συγχαρί). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν εδάφη τέρρα ρόζα και ξερορεντζίνες.

Το Πιλέρι δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωαη περί τα 530 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή του καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα σιτηρά και τα νομευτικά φυτά. Μια σημαντική έκταση του χωριού παραμένει επίσης ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από άγρια φυσική βλάστηση. Μέρος του δάσους του Καρμιού, στα βόρεια του οικισμού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Βλέπε λήμμα: Δάσος Καρμιού

Το τραχύ βουνίσιο και ιδιαίτερα απότομο τοπίο στα βόρεια δεν επιτρέπει καμιά οδική σύνδεση με τον Πενταδάκτυλο και την παράκτια πεδιάδα της Κερύνειας. Ένας μόνο δρόμος ενώνει το Πιλέρι με το χωριό Κρηνί (περί τα 3 χμ. ανατολικά) και απ’ εκεί με τον δρόμο Λευκωσίας-Κιόνελι-Κερύνειας.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, αν κρίνουμε από την ονομασία του. Αν και μερικοί μελετητές θεωρούν ότι το χωριό πήρε την ονομασία του από τα πιλέρκα, όπως λέγονται στην Κύπρο οι πέτρινοι κάθετοι ορθοστάτες του αλακατιού, εν τούτοις φαίνεται ότι η ονομασία του προήλθε από το γαλλικό pilier, που σημαίνει οροθέσιο, σύνορο, περίβλεπτο σημείο. Εξ άλλου και η κυπριακή λέξη πιλέρκα (τα) και πιλέριν (το) είναι ξενικής προέλευσης.

Στο χωριό υπήρχαν, πάντως, μέχρι πρόσφατα, κατάλοιπα μεσαιωνικά. Ο R. Gunnis περιγράφει μεγάλη και καλοκτισμένη στέρνα και ερειπωμένη αίθουσα από πάνω που είναι γνωστή ως «σπίτια της Ρήγαινας», για την οποία οι χωρικοί της περιοχής διηγούνται διάφορες ιστορίες.

Βλέπε λήμμα: Ρήγαινα

Επίσης κοντά στο Πιλέρι βρίσκονται τα ερείπια άλλου μεσαιωνικού οικισμού που λεγόταν Πλέσσια (τα), και ο οποίος είχε πάρει την ονομασία του ιδιοκτήτη του κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, που ήταν η γνωστή μεσαιωνική οικογένεια Πλεσσιέ. Δεν γνωρίζουμε πότε διαλύθηκε ο οικισμός Πλέσσια. Πάντως ο χάρτης του ντε Μας Λατρί (1862) έχει σημειωμένα τα Πλέσσια (Blessia) κι όχι το Πιλέρι.

Στην περιοχή του χωριού ο R. Gunnis είδε κατάλοιπα παλαιάς εκκλησίας με ίχνη τοιχογραφιών.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια