Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πηγένια- Pigenia. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Τηλλυρίας. Σε μικρή απόσταση στα βορειοανατολικά του βρίσκεται το χωριό Χαλέρι, το οποίο περιλαμβάνεται στα διοικητικά του όρια. Η κοινότητα Πηγενιών  είναι ο συνδυασμός βουνού και θάλασσας με μαγευτική και πανοραμική  θέα και απέχει περίπου 75 χιλιόμετρα από την Λευκωσία, περίπου 85 χιλιόμετρα από την Πάφο και  55 λεπτά από την Πόλη της Χρυσοχόους.

Τα Πηγαίνια είναι κτισμένα σε μέσο υψόμετρο 240 μέτρων. Το ανάγλυφο στο μεγαλύτερο τμήμα του χωριού είναι λοφώδες μέχρι ημιορεινό ενώ στο νοτιότερο μέρος του γίνεται ορεινό με στενές βαθιές κοιλάδες και απότομες βουνοπλαγιές. Το υψόμετρο κοντά στα νότιά του σύνορα φθάνει τα 805 μέτρα (κορφή Μούττη του Καρυακίου). Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τον ποταμό Κατούρη και άλλα ρυάκια που πηγάζουν από τα βουνά νοτιότερα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του πυριγενούς συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Τα Πηγένια δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 480 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνται κυρίως τα εσπεριδοειδή (λεμονιές, πορτοκαλιές και κιτρομηλιές) και οι αμυγδαλιές καθώς και λίγες ελιές, ροδακινιές και νομευτικά φυτά. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού είναι ακαλλιέργητη και καταλαμβάνεται από ποικίλη φυσική βλάστηση, κυρίως πεύκα, ευκαλύπτους, θυμαριές και ξισταρκές. Μέρος του κρατικού δάσους της Πάφου εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Τα Πηγένια συνδέονται οδικά στα βορειοανατολικά με το γειτονικό χωριό Χαλέρι (περί το 1 χμ.) καθώς και με τον παραλιακό δρόμο Πόλης-Ξερού. Στα νοτιοδυτικά ο σκυρόστρωτος δρόμος που αρχίζει από το χωριό συνεχίζεται μέσα στο δάσος της Πάφου.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Στις απογραφές πληθυσμού των ετών 1946, 1960,1982 και 2001 ο πληθυσμός των Πηγαινιών συνυπολογιζόταν με εκείνο του γειτονικού χωριού Χαλέρι.

Το χωριό βρίσκεται πολύ κοντά στη «γραμμή Αττίλα». Η διοικητική του έκταση στα βόρεια εκτείνεται μέχρι τη θαλάσσια περιοχή δίπλα από το άκρο των Κοκκίνων.

Βλέπε λήμμα: Κόκκινα

Η ονομασία του χωριού φαίνεται ότι είναι φυτώνυμη, από τον θαμνίσκο πήανον ή πήγανον (Peganum harmala) που είναι φαρμακευτικό και βαφικό φυτό κι αυτοφύεται στην περιοχή των Πηγενιών. Παλαιότερα το χωριό γραφόταν με "αι" Πηγαίνια.

Το χωριό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και πιθανώς είναι νεώτερο της περιόδου της Φραγκοκρατίας.

Η εκκλησία των Πηγαινιών είναι αφιερωμένη στον άγιο Χαράλαμπο. Ο R. Gunnis (1936) μνημονεύει μια εικόνα που είχε δει στην εκκλησία αυτή, του τέλους του 18ου αιώνα·  πρόκειται για εικόνα της αγίας Μαρίνας που γράφει ότι λιτανεύεται σε καιρούς ανομβρίας.

Τα Πηγαίνια επηρεάστηκαν κατά την περίοδο έναρξης της τουρκοκυπριακής ανταρσίας (τέλος του 1963 κ.ε.) και ιδίως τον Αύγουστο του 1964 όταν έγιναν σκληρές μάχες στην περιοχή για εξουδετέρωση του τουρκικού θύλακα Μανσούρας-Κοκκίνων, οπότε η Τηλλυρία βομβαρδίστηκε από την τουρκική πολεμική αεροπορία.

Βλέπε λήμμα: Μανσούρας- Κοκκίνων μάχη

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια