Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγιος Μάμας- Agios Mamas. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στο νότιο τμήμα της Πιτσιλιάς, 590 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται σ' απόσταση 4 χμ. στ' ανατολικά του φράγματος της Τριμίκλινης και κάπου 7 χμ. στα δυτικά του Καλού Χωριού.

Το χωριό υπήρχε, πιθανότατα, κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιό χειρόγραφο της περιόδου της Βενετοκρατίας μνημονεύεται prastio S. Mama στην επαρχία Λεμεσού, που πρόκειται μάλλον για το σημερινό χωριό Άγιος Μάμας. Εάν κρίνουμε από την ονομασία του, θα πρέπει να δεχθούμε ότι το χωριό είχε ιδρυθεί κατά τα Βυζαντινά χρόνια, οπότε ο δημοφιλής άγιος Μάμας ήταν ο προστάτης των απελατών.

» Οδοιπορικό στον Αγιο Μάμα: Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος-Αρχείο ΡΙΚ

Το χωριό είναι τοποθετημένο πάνω σε ηφαιστειογενή πετρώματα, κυρίως διαβάσες και λάβες. Το τοπίο είναι αρκετά διαμελισμένο, ιδίως από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού Λιμνάτη, παραπόταμου του Κούρη. Χαρακτηρίζεται από αρκετή δασική και άγονη γη, στην οποία φυτρώνει μια σχετικά πυκνή κι άγρια θαμνώδης βλάστηση. Οι καλλιεργημένες εκτάσεις στο χωριό, που δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 675 χιλιοστόμετρα, περιορίζονται στις ήπιες πλαγιές και στις κοιλάδες. Καλλιεργούνται κυρίως αμπέλια (οινοποιήσιμα), λίγα σιτηρά, αμυγδαλιές, ελιές, οπωροφόρα (μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, δαμασκηνιές) λίγα εσπεριδοειδή, κτηνοτροφικά φυτά, λίγα όσπρια και πατάτες. Το πολύ μικρό δάσος του Αγίου Μάμα βρίσκεται μεταξύ του δάσους της Λεμεσού και του δάσους του Τροόδους. Η οινοκαλλιέργεια τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και στο χωριό λειτουργεί μικρό οινοποιείο το οποίο κατασκευάζει κουμανταρία. 

Οι ποικιλίες των αμπελιών είναι κυρίως μαύρο που προορίζεται για κουμανταρία, λίγο ξυνιστέρι, πολύ λίγη σουλτανίνη και λίγη μαλάγα. Το χωριό δεν έχει ανεπτυγμένη κτηνοτροφία.

Το χωριό αρχικά δεν βρισκόταν πάνω σε κανένα κύριο δρόμο. Στα δυτικά και σ' απόσταση 4 χμ. βρίσκεται ο κύριος δρόμος Λεμεσού -Πλατρών, ενώ στα ανατολικά και σ' απόσταση 7 χμ. βρίσκεται ο δρόμος Λεμεσού -Καλού Χωριού- Αγρού. Ο δρόμος από το φράγμα της Τριμίκλινης προς τον Άγιο Μάμα αρχικά ήταν χωματένιος και μαιανδρικός, όμως πολύ γραφικός.  Σήμερα έχει βελτιωθεί σημαντικά και καταλήγει στην Απαισιά και απ εκεί στον Αυτοκινητόδρομο Λεμεσού -Τρόοδους. 

Λίγα χιλιόμετρα στα νότια και δυτικά του χωριού, ο δρόμος μεταξύ του φράγματος - Αγίου Μάμα - Καλού Χωριού διασχίζει τις καστανόχρωμες λάβες με την πυκνή φυσική τους βλάστηση και το ελκυστικά εναλλασσόμενο τοπίο τους με τις μορφολογικές εξάρσεις.

Ο πληθυσμός του χωριού συνεχώς φθίνει αν και στην τελευταία απογραφή είχε μικρή άνοδο.  Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Απασχόληση στον πληθυσμό προσφέρουν η γεωργία, οι συνηθισμένες κοινοτικές και δημόσιες λειτουργίες του χωριού και η συνεχώς αναπτυσσόμενη Λεμεσός.

Το χωριό οφείλει το όνομά του  στον άγιο Μάμα, προστάτη άγιο των απελατών, δηλαδή στρατιωτών που στέλνονταν στην Κύπρο για να προστατεύουν το νησί από τους Σαρακηνούς.

Από το χωριό Άγιος Μάμας καταγόταν ο Ανδρέας Δημητρίου που απαγχονίστηκε από τους Βρετανούς, μαζί με τον Μιχαήλ Καραολή, στις 10 του Μαΐου 1956, κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα.

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια