Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Παχύαμμος- Pachyammos. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Τηλλυρίας, περί τα 80 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας. Με την αποκοπή του δρόμου Λευκωσίας-Μόρφου-Ξερού-Πόλης Χρυσοχούς το 1974, σαν αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής και κατοχής, η συγκοινωνία του Παχύαμμου με την πόλη της Λευκωσίας διεξάγεται μέσω του δρόμου Πωμού-Πόλης Χρυσοχούς-Πάφου-Λεμεσού-Λευκωσίας, η δε απόστασή του από τη Λευκωσία μέσω του δρόμου αυτού είναι 210 περίπου χιλιόμετρα.

Ο Παχύαμμος είναι κτισμένος κοντά στη θάλασσα, σε μέσο υψόμετρο 40 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή του παρουσιάζει αισθητή αύξηση από τα βόρεια προς τα νότια, και φθάνει τα 405 μέτρα στα νοτιοδυτικά του οικισμού (κορφή Ανεμόμυλος). Το τοπίο είναι διαμελισμένο από μικρά ρυάκια που πηγάζουν από τα βουνά στα νότια του οικισμού και χύνονται στη θαλάσσια περιοχή στα βόρειά του.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι λάβες και οι διαβάσες του πυριγενούς συμπλέγματος του Τροόδους. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη.

Ο Παχύαμμος δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 450 χιλιοστόμετρα. Στην περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη του καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, οι αμυγδαλιές, οι μπανανιές, οι ελιές, λίγες χρυσομηλιές και ελάχιστα σιτηρά και λαχανικά. Υπάρχουν επίσης και αρκετές ακαλλιέργητες εκτάσεις. Μέρος της διοικητικής έκτασης του χωριού, στα νότια του οικισμού, καταλαμβάνεται από το κρατικό δάσος Παχύαμμος.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, ο Παχύαμμος βρίσκεται δίπλα στον παραλιακό δρόμο Πόλης-Ξερού. Μέσω του δρόμου αυτού συνδέεται στα νοτιοδυτικά με το χωριό Πωμός (περί τα 5 χμ.), και στα βορειοανατολικά με το τουρκοκυπριακό χωριό Κόκκινα από το οποίο απέχει περί τα 3 χμ. (ο δρόμος αυτός είναι κλειστός από το καλοκαίρι του 1974 λόγω της τουρκικής εισβολής και κατοχής του βόρειου τμήματος της Κύπρου).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού του χωριού έχουν ως ακολούθως:

Στα βόρεια του χωριού σωροί άμμου, από τους οποίους προφανώς πήρε τ' όνομά του, πλαισιώνουν μια όμορφη παρθένα αμμουδιά, που εκτείνεται σε μήκος κάπου 800 μέτρων. Το βουνό στα νότια πέφτει απότομα στη θάλασσα δημιουργώντας επικλινείς πλαγιές. Σε μερικές περιπτώσεις μεγάλοι όγκοι γυμνών πετρωμάτων δημιουργούν σχεδόν κάθετες ορθοπλαγιές. Πάνω στις πλαγιές που πλαισιώνουν την αμμουδιά φυτρώνουν λίγα σκόρπια δέντρα, θυμάρι και σχινός. Σε μικρή απόσταση στα νότια της αμμουδιάς βρίσκονται τα ακριτικά φυλάκια της Εθνοφρουράς, αφού σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων βρίσκεται το τουρκοκρατούμενο χωριό Κόκκινα. Στα νότια διακρίνεται η βόρεια πλευρά του Λωρόβουνου που η πιο ψηλή κορφή του πλησιάζει τα 670 μέτρα.

Οι λαμπρές προοπτικές που υπήρχαν για τουριστική αξιοποίηση της ωραίας αμμουδιάς του Παχύαμμου εμποδίστηκαν από την τουρκική εισβολή και κατοχή του 1974 που συνεχίζεται και που έχει σαν συνεπακόλουθο την εξάρθρωση του οδικού δικτύου Πόλης - Ξερού -Λευκωσίας και την απομόνωση του χωριού από το μεγάλο αστικό κέντρο της Λευκωσίας.

Ιστορικά στοιχεία

Ο Παχύαμμος δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και φαίνεται ότι είναι νεότερος οικισμός. Ευρίσκεται ωστόσο στην ίδια περιοχή όπου υφίστατο παλαιός οικισμός με την ονομασία Αγία Ελένη. Ο οικισμός αυτός, που θεωρείται ότι είχε κτιστεί κατά τα Πρωτοβυζαντινά χρόνια προς τιμήν της αγίας Ελένης (που είχε σύμφωνα με την παράδοση επισκεφθεί την Κύπρο τον 4ο μ.Χ. αιώνα), φαίνεται ότι υφίστατο και κατά τις περιόδους της Φραγκοκρατίας και της Βενετοκρατίας. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένος ως S. Εleni, την ίδια δε ονομασία έφερε τότε και το κοντινό ακρωτήρι του Πωμού. Είναι πολύ πιθανό ότι ο Παχύαμμος αποτελεί διάδοχο οικισμό της Αγίας Ελένης, οπότε θα πρέπει να είχε ιδρυθεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Βλέπε λήμμα: Ελένη αγία και Κύπρος

Η περιοχή του Παχύαμμου εκατοικείτο και κατά τα αρχαιότατα χρόνια, όπως αποδεικνύεται από την ύπαρξη αρχαιολογικού χώρου της Ύστερης εποχής του Χαλκού (Προϊστορικά χρόνια).

Ο Παχύαμμος είναι μεταξύ των περιοχών της Κύπρου που είχαν υποστεί τον βομβαρδισμό της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας κατά τη διάρκεια διακοινοτικών συγκρούσεων ύστερα από την ανταρσία των Τουρκοκυπρίων, τον Αύγουστο του 1964.

Βλέπε λήμμα: Τηλλυρία

Η εκκλησία του Αγίου Ραφαήλ

Ο ναός του Αγίου Ραφαήλ βρίσκεται στους πρόποδες του Λωρόβουνου, σε μια ακριτική περιοχή, όπου κατά την ταραχώδη περίοδο του 1964, είχαν διεξαχθεί σκληρές μάχες,από τις τουρκικές αεροπορικές επιδρομές. Το εσωτερικό του ναού αποτελείται από ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο με εικόνες των Αγίων της Ορθοδοξίας. Ολόκληρος ο ναός είναι αγιογραφημένος.

Η θεραπεία του Νεόφυτου Σωκράτους το 1987, αποτέλεσε τον λόγο για την ανέγερση του Ιερού Ναού καθώς όπως περιέγραψε ο ίδιος είδε όνειρο τον άγιο ο οποίος τον θεράπευσε. Μετά από πρόταση στη Μητρόπολη Πάφου, συγκροτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1989 η επιτροπή ανεγέρσεως του ναού, ο οποίος σήμερα αποτελεί παγκόσμιο προορισμό για προσκύνημα.

Ο άγιος Ραφαήλ είναι σχετικά νέος άγιος και μόλις το 1959 ανακαλύφθηκε ο τάφος του μαζί με αυτόν του Οσιομάρτυρα Νικολάου και της Αγίας Ειρήνης.  Ο Άγιος Ραφαήλ καταγόταν από τους Μύλους της Ιθάκης και γεννήθηκε το έτος 1410 μ.Χ. Το όνομά του ήταν Γεώργιος Λάσκαρης ή Λασκαρίδης και ο πατέρας του λεγόταν Διονύσιος. 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια