Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πάχνα- Pachna. Χωριό της επαρχίας Λεμεσού, στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού-Πάφου, περί τα 35 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού.

Η Πάχνα είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 700 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή της ποικίλλει και κυμαίνεται μεταξύ 400 και 775 μέτρων. Το ψηλότερο σημείο του χωριού είναι η κορφή Τοφούλια (775 μέτρα), που βρίσκεται πολύ κοντά στα βόρεια του οικισμού. Το τοπίο είναι διαμελισμένο από τους μικρούς παραπόταμους του Χαποταμιού και του Παραμαλίου που ρέουν στην περιοχή.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Πάχνας (εναλλασσόμενες στρώσεις κιμωλιών, μαργών και ψαμμιτών), πάνω στις οποίες αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη.

Η Πάχνα δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 645 χιλιοστόμετρα. Πάνω στα ασβεστούχα εδάφη της καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια οινοποιησίμων και επιτραπέζιων ποικιλιών. Το χωριό συγκαταλέγεται ανάμεσα στα κυριότερα αμπελοχώρια της Κύπρου. Εκτός από τα αμπέλια καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, οι χαρουπιές, οι αμυγδαλιές, οι ελιές, διάφορα φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές και χρυσομηλιές), τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά και οι φακές. Εκτός από τη γεωργία, σχετικά ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, η Πάχνα συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Κισσούσα (περί τα 5 χμ.), στα ανατολικά με το χωριό Άγιος Αμβρόσιος (περί τα 6 χμ.) και στα νότια με το χωριό Πραστειόν (περί τα 6 χμ.).

Η Πάχνα γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση αν και τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός της γνωρίζει κάμψη. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως εξής:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ο ντε Μας Λατρί, που αναφέρει το χωριό ως Padena, το περιλαμβάνει μεταξύ εκείνων που αποτελούσαν βασιλικά κτήματα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Εξάλλου σε καταλόγους της περιόδου της Βενετοκρατίας το χωριό αναφέρεται με το ίδιο όνομα: Padena. Η ονομασία όμως αυτή αποτελεί παραμόρφωση της αρχικής ονομασίας του χωριού, που μάλλον προήλθε από την πάχνη۬ η λέξη πάχνη είναι αρχαία ελληνική, προερχόμενη από το ρήμα πήγνυμι και σημαίνει τη δροσιά που σχηματίζεται τις κρύες νύχτες και που κάθεται σε μορφή δροσοσταλίδων στα φύλλα των φυτών. Η ονομασία του χωριού υποδηλώνει και ύπαρξή του πριν από την περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Εκκλησία της Παναγίας

Η κύρια εκκλησία της Πάχνας είναι αφιερωμένη στην Παναγία και κτίστηκε το 1849 στον χώρο παλαιότερου ναού από τον οποίο σώζονταν, κατά τον R. Gunnis (1936), δυο αψίδες κοντά στη δυτική θύρα. Στην εκκλησία, ο ίδιος συγγραφέας σημειώνει ότι είχε δει εικόνα της Παναγίας του 16ου αιώνα, ζωγραφισμένη σε κανναβάτσο αλλά πολύ κατεστραμμένη. Μέσα και γύρω από το χωριό υπάρχουν διάφορα ξωκλήσια: των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Ανδρονίκου, του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Μαρίνας και του Αγίου Επιφανίου. Όλα ήταν κάποτε αγιογραφημένα, όμως σήμερα είναι ερειπωμένα.

Κατά τον Νέαρχο Κληρίδη, παλαιός γειτονικός προς την Πάχνα οικισμός ονομαζόταν Σκλοινίτζια (τα), που είναι ονομασία φυτώνυμη (από το σκλοινίτζιν). Ο οικισμός αυτός διαλύθηκε μετά τη μεγάλη επιδημία του 1692, οπότε όσοι από τους κατοίκους του γλίτωσαν από το θανατικό, μετακινήθηκαν στην Πάχνα. Ο οικισμός των Σκλοινιτζιών είχε κι εκκλησία αφιερωμένη στον απόστολο Λουκά.

Μεγάλοι μονόλιθοι

Ο R. Gunnis αναφέρει ερείπια παλαιού χωριού περί τα 3 χμ. νότια της Πάχνας, στην περιοχή του οποίου βρίσκεται μικρό ξωκλήσι αφιερωμένο στον άγιο Στέφανο. Στην ίδια περιοχή σώζονται δυο μεγάλοι μονόλιθοι, των οποίων το ύψος ξεπερνά τα 3,5 μέτρα. Ο Λ.Π. ντι Τσεσνόλα είχε δει τους μονόλιθους αυτούς, στους οποίους απέδωσε θρησκευτικές ιδιότητες. Τέτοιοι μονόλιθοι βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Κύπρου και, συνήθως, σχετίζονται από τους κατοίκους των περιοχών με λατρείες και μαγείες, είναι δε φορτωμένοι με διάφορους θρύλους. Ωστόσο οι μονόλιθοι αυτοί δεν είναι παρά αρχαία κατάλοιπα ελαιοπιεστηρίων, όπως πολύ σωστά υποστήριξε και ο Hogarth (Devia Cypria, p. 47).

Βλέπε λήμμα: Μονόλιθοι

Στη διοικητική έκταση της Πάχνας έχουν βρεθεί κατά καιρούς αρχαία αντικείμενα των Προϊστορικών χρόνων, που αποδεικνύουν αρχαιότατη κατοίκησή της.

Εκπαίδευση

Στο χωριό λειτούργησε σχολείο από το 1855, οπότε διάφοροι «γραμματοδιδάσκαλοι» δίδασκαν τα εκκλησιαστικά γράμματα στα σπίτια τους, ιδιωτικά. Μετά την αγγλική κατοχή (1878) άρχισε να λειτουργεί στο χωριό κοινοτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο.

Η Πάχνα τα τελευταία χρόνια αναπτύσσει τη δική της πράσινη οικονομία (Βλέπε Politis WebTv Επίσκεψη στην Πάχνα)  αναπτύσσοντας κτηνοτροφικές και γεωργικές καλλιέργειες ειδικά στην παραγωγή κρασιού.

Βλέπε λήμμα: Κρασί 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλκοπαίδεια