Πάφου πύλη
Μια από τις τρεις πύλες της Λευκωσίας, επί των οχυρώσεων που έκτισαν οι Βενετοί το 1567, σύμφωνα προς σχέδια του μηχανικού Τζούλιο Σαβορνιάνο (Giulio Savorgnano). Οι άλλες δυο πύλες των κυκλικών βενετσιάνικων οχυρώσεων της Λευκωσίας είναι εκείνες της Αμμοχώστου και της Κερύνειας.
Βλέπε λήμμα: Λευκωσία πόλη- Οχυρώσεις
Οι τρεις πύλες — Αμμοχώστου, Κερύνειας και Πάφου — πήραν αυτές τις ονομασίες γιατί απ' αυτές ξεκινούσαν οι δρόμοι που ένωναν την πρωτεύουσα με τις αντίστοιχες πόλεις του νησιού Αμμόχωστο, Κερύνεια και Πάφο, και βέβαια και με τις υπόλοιπες περιοχές.
Η πύλη της Πάφου βρίσκεται στο δυτικό τμήμα των τειχών της Λευκωσίας και αρχικά ονομάστηκε πύλη Αγίου Δομινίκου (Porta S. Dominico). Η ονομασία αυτή της είχε δοθεί γιατί είχε αντικαταστήσει προγενέστερη πύλη, των προγενέστερων οχυρώσεων των Λουζινιανών, που βρισκόταν στην ίδια περιοχή κι έφερε την ονομασία πύλη Αγίου Δομινίκου, από το ομώνυμο λατινικό μοναστήρι της Λευκωσίας που βρισκόταν επίσης εκεί κοντά. Επίσης, από σημείο στην ίδια περιοχή, εισερχόταν στην πόλη της Λευκωσίας ο ποταμός Πεδιαίος, η κοίτη του οποίου διαχώριζε την πόλη στα δυο, με σημείο εξόδου του κοντά στην πύλη Αμμοχώστου προς τα ανατολικά.
Βλέπε λήμμα: Δομινικανών εκκλησίες και μοναστήρια
Η πύλη της Πάφου βρίσκεται δίπλα στον προμαχώνα Roccas που την προστάτευε. Ο προμαχώνας βρίσκεται στα βόρεια της πύλης, ενώ στα νότιά της, και σε κάποια απόσταση, βρίσκεται ο προμαχώνας Tripoli.
Βλέπε λήμμα: Προμαχώνας
Η πύλη της Πάφου είναι απλής μορφής κτίριο, ουσιαστικά ένα άνοιγμα (τούνελ) επί των τειχών, καλυμμένο με καμάρα. Θα πρέπει, βέβαια, η πύλη να ήταν εφοδιασμένη με κινητή γέφυρα.
Μετά την αγγλική κατοχή της Κύπρου (1878) οι Άγγλοι γκρέμισαν τμήμα των τειχών στα βόρεια της πύλης (μεταξύ αυτής και του προμαχώνα Roccas), δημιουργώντας το άνοιγμα της πύλης Πάφου. Εξάλλου, επί των τειχών και πάνω από την πύλη, κτίστηκαν τα οικοδομήματα του αστυνομικού σταθμού της Πύλης Πάφου. Με το άνοιγμα της πύλης Πάφου, η ίδια η πύλη έπαψε να χρησιμοποιείται ως σημείο εισόδου/ εξόδου της Λευκωσίας. Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974, η πύλη λειτούργησε ως οπλοστάσιο για λογαριασμό των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου
Τις εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Πύλης Πάφου ανέλαβε το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με ομάδα ερευνητών του Ινστιτούτου Κύπρου από το Εργαστήριο των Εικονικών Περιβαλλόντων (VELab) και τα Εργαστήρια Χαρακτηρισμού Τέχνης «Ανδρέας Πίττας» (APAC), υπό την καθοδήγηση του Αναπληρωτή Καθηγητή του ΙΚυ, Γεώργιου Αρτόπουλου. Οι πιο πάνω φορείς συνεργάστηκαν στο καινοτόμο αυτό έργο από την ημέρα έναρξης των ανασκαφών, το 2014, μέχρι την ολοκλήρωσή του. Τα εγκαίνια του έργου έγιναν στις 22 Απριλίου 2024 από την Υφυπουργό Πολιτισμού Λίνα Κασσιανίδου και το Δήμαρχο Λευκωσίας Κωνσταντίνο Γιωρκάτζη.
Μέσα από τις αρχαιολογικές ανασκαφές του Τμήματος Αρχαιοτήτων, στον διαμορφωμένο χώρο της Πύλης Πάφου αναδείκνύεται η διαχρονική σημασία της Πύλης ως ένα από τα βασικά σημεία πρόσβασης στην εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας από την Ενετοκρατία μέχρι και την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Παράλληλα, οι ανασκαφές ανέδειξαν και τον ρόλο της περιοχής, κατά την Οθωμανική περίοδο, με τον εντοπισμό της θεμελίωσης του υδραγωγείου Αράμπ Αχμέτ, συμπληρώνοντας έτσι ακόμα μια ψηφίδα στην ιστορία της περιοχής.
Λόγω της σπουδαιότητας των ευρημάτων, το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κύπρου, διεξήγαγαν αρχιτεκτονική μελέτη για ανάδειξη του χώρου ως ένα βιωματικό μουσείο της ιστορίας της πόλης. Αναλυτικότερα, η Πύλη Πάφου παρουσιάζει ένα πολύ πλούσιο, ιστορικό, αρχιτεκτονικό ύφος της Λευκωσίας, με παραδείγματα από σχεδόν όλες τις περιόδους της ιστορίας της πόλης. Σεβόμενοι αυτό το μοναδικό χαρακτήρα, δημιουργήθηκε μια «περιπατητική» διαδρομή μέσα στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο, μέσω μιας καινοτόμου, διεπιστημονικής διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού της.
Η διαδικασία περιλάμβανε συνεργασία μεταξύ ειδικών στους τομείς της αρχιτεκτονικής, του αστικού σχεδιασμού, της ιστορίας και της αρχαιολογίας, καθώς των αρμοδίων σχετικών φορέων (Δήμος Λευκωσίας και Τμήμα Αρχαιοτήτων) και δημοτών της Λευκωσίας, οι οποίοι προσκλήθηκαν για να συνεισφέρουν με τις ιδέες και απόψεις τους, για το σχέδιο διαχείρισης του χώρου, μέσω ενός συλλογικού σχεδιασμού, ενός «περιπάτου» σε εικονικό περιβάλλον.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου
Φώτο Γκάλερι
