Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Μεγάλο κρατικό δάσος έκτασης 60.187 εκταρίων (450.000 περίπου σκαλών) στο δυτικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους. Είναι το μεγαλύτερο σε έκταση κρατικό δάσος της Κύπρου. Το μεγαλύτερο τμήμα του δάσους βρίσκεται μέσα στα διοικητικά όρια των επαρχιών Πάφου και Λευκωσίας, ενώ ένα πολύ μικρό τμήμα του, στα δυτικά του χωριού Φοινί, εμπίπτει στην επαρχία Λεμεσού.

Το ανάγλυφο στην περιοχή του είναι κυρίως βουνίσιο με στενές βαθιές κοιλάδες και ψηλές βουνοκορφές, που συχνά ξεπερνούν τα 1.000 μέτρα. Οι ψηλότερες από αυτές είναι ο Τρίπυλος (1.362 μέτρα) στα νοτιοανατολικά του Σταυρού της Ψώκας, ο Κύκκος (1.318 μέτρα) στα νοτιοδυτικά του ομώνυμου μοναστηριού, η Μούττη της Τριμιθιάς (1.223 μέτρα) στα νοτιοδυτικά του χωριού Μηλικούρι, η Ζαχαρού (1.212 μέτρα) στα βόρεια του Σταυρού της Ψώκας, και η κορφή Μαυρογένι στα νοτιοανατολικά του μοναστηριού της Παναγίας του Κύκκου. Από τα βουνά του δάσους πηγάζουν πολυάριθμα ρυάκια, δενδροειδούς συνήθως μορφής, που τροφοδοτούν άλλα μεγαλύτερα ρυάκια και ποταμούς, όπως τον Ξερό Ποταμό, την Έζουσα και τον Διαρίζο που χύνονται στη νότια θαλάσσια περιοχή της Πάφου, τον Σταυρό της Ψώκας (ποταμό της Χρυσοχούς), τη Μακούντα, τον Ξεροπόταμο, τον Ξερό και το Λειβάδι που χύνονται στον κόλπο της Χρυσοχούς, και τον Κατούρη, τον Πύργο, τον Λιμνίτη και τον Κάμπο που χύνονται στη θαλάσσια περιοχή της Τηλλυρίας.

Από γεωλογικής απόψεως, η έκταση του δάσους της Πάφου βρίσκεται πάνω στα πυριγενή πετρώματα, κυρίως λάβες, διαβάσες, γάββρους, πλαγιογρανίτες και βερλίτες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και πυριτιούχα εδάφη. Η μέση ετήσια βροχόπτωση που δέχεται το δάσος κυμαίνεται μεταξύ 400 και 920 περίπου χιλιοστομέτρων. Η περιοχή του Κύκκου δέχεται τη μεγαλύτερη βροχόπτωση του δάσους που φθάνει τα 922 χιλιοστόμετρα (μέσος όρος περιόδου 1951-1980). Στον Τρίπυλο η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 900 χιλιοστόμετρα, στην περιοχή Δώδεκα Άνεμοι 891 χιλιοστόμετρα και στον Σταυρό της Ψώκας 844 χιλιοστόμετρα.

Το δάσος της Πάφου διασχίζεται από δυο ασφαλτόστρωτους δρόμους, τον δρόμο Μηλικουρίου-Κάμπου-Καραβοστασίου και τον δρόμο Πεδουλά-Κύκκου. Εξάλλου το δάσος διασχίζεται και από αρκετούς δασικούς δρόμους, σκυρόστρωτους και χωματόδρομους, που λόγω του ανάγλυφου είναι μαιανδρικοί. Οι ποικίλες διαδρομές μέσω του δάσους φέρνουν τον ταξιδιώτη σε επαφή με μια τεράστια ποικιλία δασικής βλάστησης στην οποία περιλαμβάνονται και αρκετά ενδημικά είδη χλωρίδας. Τα κυριότερα είδη βλάστησης είναι ο αγριόπευκος, η ξισταρκά, το κυπαρίσσι, η λατζ'ιά, η αντρουκλιά, η σχινιά, ο κόνιζος, ο σκλήδρος, το θυμάρι, ο πλάτανος, οι κέδροι και μια μεγάλη ποικιλία ποωδών φυτών.

Η ωραιότερη ίσως διαδρομή μέσω του δάσους της Πάφου είναι η διαδρομή Παναγιάς-Κύκκου μέσω της φημισμένης κοιλάδας των Κέδρων. Η κοιλάδα αυτή, που βρίσκεται στα δυτικά του μοναστηριού του Κύκκου, οφείλει τη ξεχωριστή της ομορφιά στους γιγάντιους κέδρους του ενδημικού είδους Cedrus brevifolia που βρίσκονται στην περιοχή της, και στη λοιπή φυσική βλάστηση όπως οι κισσοί που ζώνουν και καλύπτουν τους κορμούς των δέντρων.

Ο Τρίπυλος, η ψηλότερη κορφή του δυτικού τμήματος του Τροόδους, με τα κέδρα γύρω του και την πυκνή βλάστηση, κυρίως των πεύκων, στις πλαγιές του εντυπωσιάζει. Στα βόρειά του βρίσκεται η τοποθεσία Δώδεκα Άνεμοι που είναι η διαχωριστική γραμμή του ποταμού Λιμνίτη που ρέει προς την Τηλλυρία, και του Ξερού Ποταμού και της Έζουσας που ρέουν προς την Πάφο. Πρόκειται για μια ανεμοδαρμένη τοποθεσία με έξοχη θέα προς τα βόρεια και νότια.

Αξιόλογη είναι και η παρουσία άγριας ζωής στο δάσος της Πάφου. Το αγρινό (Ovis ammon orientalis cyprius) είδος αγριοπροβάτου που είναι ενδημικό είδος της Κύπρου, βρίσκεται σε μικρές αγέλες μέσα στο δάσος. Το ζώο αυτό, που είναι το μεγαλύτερο από τα θηλαστικά της άγριας ζωής της Κύπρου, είναι προστατευόμενο σήμερα και το κυνήγι του απαγορεύεται. Άλλα ζώα που απαντώνται στο δάσος είναι ο λαγός, η αλεπού, ο σκαντζόχοιρος, διάφορα είδη νυκτερίδων και ποντικών, σαύρες, διάφορα είδη φιδιών και άλλα ερπετά.

Στην περιοχή του δάσους της Πάφου δημιουργήθηκαν και λειτουργούν οι ακόλουθοι πέντε εκδρομικοί χώροι, οι οποίοι συγκεντρώνουν αρκετούς εκδρομείς κατά τα Σαββατοκύριακα, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες.

α) Σταυρός της Ψώκας, χωρητικότητας 420 ατόμων

β) Αγιά, χωρητικότητας 200 ατόμων

γ) Κομιτιτζ'ή, χωρητικότητας 200 ατόμων

δ) Ξυσταρούδα, χωρητικότητας 100 ατόμων

ε) Παρεκκλησούδι, χωρητικότητας 100 ατόμων

Το δάσος της Πάφου εξυπηρετείται από ένα δίκτυο δασικών σταθμών και τηλεφώνων. Με την ανάπτυξη του δασικού οδικού δικτύου και με την αύξηση των μέσων κυκλοφορίας αρκετοί από τους δασικούς σταθμούς έχουν εγκαταλειφθεί. Σήμερα λειτουργούν οι δασικοί σταθμοί Σταυρού της Ψώκας, Κάμπου, Γιαλιάς και Παναγιάς. Εξάλλου στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκαν οι δασικοί σταθμοί Λειβάδι, Αγιά, Βροΐσια, Άγιος Μερκούριος, Γεφύρκα, Μαύρες Συκιές και Πέρα Βάσα, που σήμερα είναι εγκαταλειμμένοι.

Το δάσος της Πάφου περιβάλλει τα αμιγή ελληνοκυπριακά χωριά Κάμπος, Τσακκίστρα και Μηλικούρι καθώς και το εγκαταλειμμένο σήμερα αμιγές τουρκοκυπριακό χωριό Βροΐσια. Οι κάτοικοι των χωριών αυτών καθώς και των χωριών Μουτουλλάς και Γερακιές, που βρίσκονται πολύ κοντά στα ανατολικά του δάσους, ασχολήθηκαν στο παρελθόν εκτεταμένα με την υλοτομία.