Πάφου αρδευτικό έργο
Είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο αρδευτικό έργο που έχει αναληφθεί μέχρι σήμερα στην επαρχία Πάφου. Κύριος σκοπός του είναι η αξιοποίηση των υδατίνων πόρων της επαρχίας Πάφου για άρδευση της παραλιακής πεδιάδας από το Χάποταμι μέχρι τον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας. Το έργο άρχισε το 1976 και συμπληρώθηκε το 1982 με ολική δαπάνη 25 εκατομμυρίων λιρών. Περιλαμβάνει την κατασκευή του φράγματος Ασπρόκρεμμου πάνω στον ποταμό Ξεροπόταμο, του κεντρικού καναλιού και των σωληναγωγών μεταφοράς νερού, αντλητικών συγκροτημάτων, υδατοδεξαμενών, αρδευτικών δικτύων και ανορύξεις γεωτρήσεων.
Επιπλέον, εφαρμόστηκε αναδασμός σε ποσοστό περίπου 45% της αρδευόμενης έκτασης, κατασκευάστηκαν αγροτικοί δρόμοι και δημιουργήθηκε Κέντρο Γεωργικής Εκπαίδευσης στη Γεροσκήπου για την επιμόρφωση των γεωργών σε θέματα κυρίως αρδευόμενης γεωργίας.
Κύριες κατασκευές του έργου: Το αρδευτικό έργοτης Πάφουπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες κατασκευές:
Το φράγμα του Ασπρόκρεμμου, χωρητικότητας 51 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, το οποίο αποτελεί την κύρια πηγή νερού του αρδευτικού έργου. Το φράγμα αυτό, που είναι κτισμένο πάνω στον Ξεροπόταμο, είναι το μεγαλύτερο φράγμα της επαρχίας Πάφου και το δεύτερο μεγαλύτερο της Κύπρου μετά το φράγμα του Κούρη. Ο πάγκος του φράγματος είναι χωμάτινος και έχει ύψος 52 μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού και μήκος 600 μέτρα. Εκτός από την άρδευση, η ροή από το φράγμα του Ασπρόκρεμμου χρησιμοποιείται για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με την εγκατάσταση κατάλληλης γεννήτριας.
Συνολικά 24 γεωτρήσεις μέσα στην κοίτη των ποταμών Διαρίζου, Έζουσας και Ξεροποτάμου που μπορούν να αποδώσουν 10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο. Το νερό που αντλείται από τις γεωτρήσεις μεταφέρεται στο κύριο κανάλι με σύστημα σωληναγωγών και καναλέττων συνολικού μήκους 17 χιλιομέτρων.
Το κύριο κανάλι μήκους 12 χιλιομέτρων που αρχίζει από το φράγμα του Ασπρόκρεμμου και καταλήγει πιο κάτω από τη Γεροσκήπου. Η παροχή του σε νερό ανέρχεται στα 14.400 κυβικά μέτρα την ώρα, για την κάλυψη των αναγκών ολόκληρης της αρδευόμενης περιοχής.
Τον δυτικό κεντρικό σωληναγωγό, μήκους 21 χιλιομέτρων και μέγιστης διαμέτρου 900 χιλιοστομέτρων, που αρχίζει από το τέλος του καναλιού και επεκτείνεται μέχρι το δυτικό άκρο του έργου, τον Άγιο Γεώργιο της Πέγειας. Ο σωληναγωγός αυτός τροφοδοτεί ολόκληρη τη δυτική περιοχή του έργου με παροχή 3.000 κυβικών μέτρων νερού την ώρα.
Βασικοί σκοποί και επιδιώξεις του έργου: Οι βασικοί σκοποί και επιδιώξεις του αρδευτικού έργου της Πάφου είναι οι εξής:
(α) Επέκταση των αρδευόμενων καλλιεργειών σε 5.084 εκτάρια (38.000 σκάλες), από τα οποία 1.204 εκτάρια (9.000 σκάλες) αρδεύονταν προηγουμένως ανεπαρκώς. Από το αρδευτικό έργοαρδεύονται συνολικά 16 οικισμοί της Πάφου. Οι οικισμοί αυτοί είναι οι ακόλουθοι:
Ανατολική αρδευόμενη περιοχή
Έκταση: 3.559 εκτάρια (26.600 σκάλες)
1. Πόλη Πάφου
2. Γεροσκήπου
3. Κολώνη
4. Αγία Μαρινούδα
5. Αχέλεια
6. Αγία Βαρβάρα
7. Τίμη
8. Μαντριά
9. Αναρίτα
10. Κούκλια
Δυτική αρδευόμενη περιοχή
Έκταση: 1.525 εκτάρια (11.400 σκάλες)
1. Πέγεια
2. Κισσόνεργα
3. Έμπα
4. Τάλα
5. Χλώρακα
6. Λέμπα
(β) Ορθολογιστική εκμετάλλευση της πιο πάνω γης με την εισαγωγή νέων καλλιεργειών και την αναδιάρθρωση των υφισταμένων καλλιεργειών καθώς και με την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογικών και επιστημονικών δεδομένων στη γεωργική εκμετάλλευση.
(γ) Σημαντική αύξηση της εθνικής παραγωγής, ιδιαίτερα σε προϊόντα εξαγώγιμα ή σε υποκατάστατα εισαγομένων.
(δ) Αύξηση του εισοδήματος χιλιάδων αγροτικών οικογενειών που απασχολούνται στην περιοχή του έργου και γενικότερα δημιουργία νέων ευκαιριών για απασχόληση του εργατικού δυναμικού της περιοχής και κατ' επέκταση άνοδος του βιοτικού επιπέδου.
Σε 8 χωριά με συνολική έκταση 2.362 εκταρίων (17.656 σκαλών) έχει εφαρμοστεί αναδασμός.
Τα χωριά αυτά είναι:
1. Πέγεια 719 εκτάρια
2. Έμπα 370 εκτάρια
3. Κισσόνεργα/2 269 εκτάρια
4. Γεροσκήπου 531 εκτάρια
5. Κολώνη 279 εκτάρια
6. Αχέλεια 120 εκτάρια
7. Τάλα 40 εκτάρια
8. Αγία Μαρινούδα 34 εκτάρια
Αξιοποίηση-απόδοση του έργου: Στην περιοχή του αρδευτικού σχεδίου της Πάφου καλλιεργούνται κάθε χρόνο με αρδευόμενες καλλιέργειες 3.813 εκτάρια γης (28.500 σκάλες), δηλαδή το 75% της ολικής αρδευόμενης έκτασης του σχεδίου που ανέρχεται στα 5.084 εκτάρια (38.000 σκάλες). Το ποσοστό αυτό βέβαια δεν αποτελεί και το ποσοστό αξιοποίησης του έργου που είναι μεγαλύτερο και κυμαίνεται γύρω στο 90%.
Στο πλαίσιο του έργου ιδρύθηκε Κέντρο Γεωργικής Εκπαίδευσης στη Γεροσκήπου για την εκπαίδευση γεωργών σε θέματα γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής.
Το έργο περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία σταθμού για γεωργική έρευνα με σκοπό την επίλυση προβλημάτων που αντιμετωπίζει η φυτική παραγωγή, και τη λειτουργία κυβερνητικού φυτωρίου όπου παράγονται και διατίθενται στους γεωργούς εμβολιασμένα δενδρύλλια σε τιμές κόστους.
Οι κυριότερες καλλιέργειες που αρδεύονται από το έργο Πάφουείναι οι ακόλουθες:
Εσπεριδοειδή, φασόλια, φιστίκια, μπανάνες, πατάτες, επιτραπέζια σταφύλια, διάφορα λαχανικά, σιτηρά κ.α. Από τις φυτείες αυτές τα προϊόντα των εσπεριδοειδών, πατατών, σταφυλιών και μέρος των λαχανικών, κατά κύριο λόγο εξάγονται στις αγορές του εξωτερικού.
Το αρδευτικό έργοτης Πάφουαποτελεί τον πυρήνα για την παραπέρα ανάπτυξη της περιοχής. Εκτός από το νερό και τα άλλα έργα υποδομής που έγιναν μέσα στα πλαίσια του έργου, όπως δρόμοι, αναδασμός κλπ, η εξάπλωση του πρασίνου, η διαθεσιμότητα των γεωργικών προϊόντων και η γεωργική ακόμη από μόνη της δραστηριότητα, δημιουργούν μια ξεχωριστή οικονομική και φυσική ζωτικότητα του χώρου και του περιβάλλοντος ελκύοντας ντόπιους και ξένους τουρίστες. Εξάλλου το αρδευτικό έργοτης Πάφουέχει επίσης επιλύσει το πρόβλημα της ανεπάρκειας νερού υδροδότησης μεγάλου μέρους της πόλης Πάφου, με τον απ' ευθείας εμπλουτισμό των γεωτρήσεων υδατοπρομήθειας από το φράγμα του Ασπρόκρεμμου.