Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγιος Επίκτητος- Agios Epiktitos. Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, 75 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται κάπου 5 χμ. ανατολικά της Κερύνειας και μισό περίπου χμ. από τη θάλασσα.

Το χωριό αυτό της επαρχίας Κερύνειας υφίστατο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια. Βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες (της περιόδου της Βενετοκρατίας κι αργότερα) και μνημονεύεται σε παλαιό χειρόγραφο του Κυπριακού Μουσείου.

Η περιοχή του χωριού ήταν κατοικημένη από τα αρχαιότατα Προϊστορικά χρόνια.

Βλέπε λήμμα: Άγιος Επίκτητος αρχαιολογικός χώρος

Ο Άγιος Επίκτητος είναι ένα από τα μεγάλα χωριά της παράκτιας πεδιάδας της Κερύνειας, που, τοποθετημένος όπως είναι πάνω σε μια θαλάσσια αναβαθμίδα, εκτείνεται μεταξύ μιας γαλήνιας θάλασσας στα βόρεια κι ενός επιβλητικού Πενταδάκτυλου στα νότια.

Τα διοικητικά σύνορα του χωριού εκτείνονται από τον Πενταδάκτυλο μέχρι τη θάλασσα. Το υψόμετρο από τη θαλάσσια στάθμη αυξάνεται στα 75 μέτρα στον οικισμό και στα 900 μέτρα στα νότιά του σύνορα. Το τοπίο δεν είναι μόνο επικλινές αλλά και διαμελισμένο από μικρά ρυάκια που πηγάζουν από την κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου και χύνονται στη θαλάσσια περιοχή της Κερύνειας στα βόρεια.

Γεωλογικά, το χωριό είναι τοποθετημένο πάνω σε αποθέσεις της Πλειστόκαινης περιόδου. Πάνω σ' αυτά τα πετρώματα αναπτύχθηκαν τα εδάφη τέρρα ρόζα, που είναι πολύ ευδιάκριτα, ιδιαίτερα πάνω στις καυκάλλες.

Πάνω σ' αυτά τα εδάφη και με μια μέση ετήσια βροχόπτωση κάτω των 500 χιλιοστομέτρων, καλλιεργούνται κυρίως τα σιτηρά, οι χαρουπιές, οι αμυγδαλιές κι οι ελιές. Στις λίγες αρδευόμενες νησίδες καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή και διάφορα άλλα οπωροφόρα και λαχανικά. Ως προς την κτηνοτροφία το 1973 εκτρέφονταν από 182 κτηνοτρόφους, 1.678 πρόβατα, 129 κατσίκες, 5 αγελάδες και 3.370 πουλερικά.

Το χωριό εξυπηρετείται από ένα πολύ ικανοποιητικό συγκοινωνιακό δίκτυο. Βρίσκεται, πρώτα απ' όλα, στον κύριο δρόμο που ενώνει τη δυτική με την ανατολική Κερύνεια. Ο δρόμος Λευκωσίας -Κερύνειας, μέσω Κλεπίνης, περνά από τον Άγιο Επίκτητο. Διάφοροι άλλοι δρόμοι συνδέουν το χωριό με τη γραφική και πολύ όμορφη παραλία στα βόρεια του χωριού.

Η γειτνίαση του χωριού με την Κερύνεια, το Πέλλα - Παΐς, το φρούριο Βουφαβέντο και άλλες αρχαιότητες, το πολύ ευχάριστο γλυκύ κλίμα, η θάλασσα, ιδιαίτερα η ευχερής συγκοινωνία μεταξύ Λευκωσίας και Κερύνειας, προμήνυαν για το χωριό ένα τουριστικό μέλλον.

Ο Άγιος Επίκτητος γνώρισε μια σταθερή και ανοδική πληθυσμιακή πορεία. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ένα μικρό μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού εργοδοτείτο στις πόλεις, ιδιαίτερα στη Λευκωσία. Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973, ο Άγιος Επίκτητος ήταν ο έβδομος μεγαλύτερος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας Κερύνειας.

Ιστορικά στοιχεία

Ο Άγιος Επίκτητος μνημονεύεται από τον Jeffery, που στις αρχές του αιώνα μας τον βρήκε «σύγχρονο χωριό επιβλητικά τοποθετημένο σε ύψωμα». Το χωριό πήρε, προφανώς, το όνομα από κάποιο Αλαμάνο άγιο με το ίδιο όνομα. Η εκκλησία του χωριού, χτίσμα (κατά τον Ρ. Γκάννις) του 1856, είναι αφιερωμένη στον άγιο Επίκτητο. Κατά την παράδοση, ο άγιος Επίκτητος έζησε ως ασκητής σε σπήλαιο που βρίσκεται κάτω από την εκκλησία. Η επίσκεψη στο σπήλαιο, όπου αναφέρεται πως τάφηκε ο άγιος Επίκτητος, είναι κατορθωτή από στόμιο.

Βλέπε λήμμα: Επίκτητος άγιος

Ο Α. Σακελλαρίου αναφέρει πως τον 19ο αιώνα (1890) το χωριό εκατοικείτο από χριστιανούς και μωαμεθανούς. Μέχρι και την απογραφή του 1960, κατοικούσαν στο χωριό 9 Τουρκοκύπριοι.

Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, αρκετοί Ελληνοκύπριοι κάτοικοι του χωριού παρέμειναν εγκλωβισμένοι σ' αυτό. Ήταν 160 τον Οκτώβριο του 1975 που μειώθηκαν στους 133 τον Φεβρουάριο του 1976 και τελικά εκδιώχθηκαν όλοι μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1976 και προσφυγοποιήθηκαν στις ελεύθερες περιοχές. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν Τουρκοκύπριοι που μεταφέρθηκαν από τις ελεύθερες στις κατεχόμενες περιοχές, κυρίως δε Τουρκοκύπριοι από το χωριό Αυδήμου της επαρχίας Λεμεσού. Εγκαταστάθηκαν επίσης έποικοι από την Τουρκία.

Παλαιότερα οι Τούρκοι ονόμαζαν το χωριό Sandalkoy (= χωριό των σανδαλιών - παπουτσιών). Το 1975 σε μικα προσπάθεια παραποίησης της ιστορίας και των γεωγραφικών δεδομένων, οι Τούρκοι το  μετονόμασαν σε Catalkoy (που μπορεί να αποδοθεί ως χωριό της δικράνας). Κοντά στο χωριό, μεταξύ δε αυτού και της παραλίας, οι Τούρκοι κατασκεύασαν στρατιωτικό αεροδρόμιο που το ονόμασαν Baris.

Πηγή

Μεγαλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια