Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ήρωας του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα του 1955-1959. Γιός του Ανδρέα και της Ροδούς Πατάτσου. Γεννήθηκε στη Λευκωσία την 1η Ιουλίου 1934. Εκτελέστηκε από τους Άγγλους με απαγχονισμό στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας στις 9 Αυγούστου του 1956, μαζί με τους Ανδρέα Ζάκο και Χαρίλαο Μιχαήλ.

Ο Ιάκωβος Πατάτσος τελείωσε το δημοτικό σχολείο “Ελένειο” στη Λευκωσία και ήταν απόφοιτος της Σχολής Σαμουήλ. Εργαζόταν ως γραφέας στον Οίκο Παρασκευαΐδη. Ήταν μέλος της ΟΧΕΝ και εντάχθηκε στον Αγώνα πριν από το 1955. Με την έναρξη του αγώνα κατατάχθηκε σε ομάδες ρίψης βομβών και αργότερα στο εκτελεστικό Λευκωσίας. Λόγω όμως των θρησκευτικών του πεποιθήσεων προβληματιζόταν να λάβει μέρος σε εκτελέσεις.

Ο Ιάκωβος Πατάτσος διακρινόταν ιδιαίτερα τόσο για τα πατριωτικά του αισθήματα και την αγάπη προς την πατρίδα του, όσο και για τη θρησκευτικότητά του.

Τον Ιανουάριο του 1956 συνεργάστηκε με το Σταύρο Στυλιανίδη και άλλα στελέχη της ΕΟΚΑ στην κατασκευή και τοποθέτηση βόμβας στις 20 Μαρτίου 1956 στο κρεβάτι του Κυβερνήτη Χάρντιγκ. Στις 23 Απριλίου 1956 ανέλαβε με το συναγωνιστή του Γεώργιο Παλαιολόγο την εκτέλεση ενός προδότη αστυνομικού, εναντίον του οποίου έγινε και προηγουμένως ανεπιτυχής απόπειρα. Η επίθεση έγινε έξω από τον κεντρικό αστυνομικό σταθμό Σεραγίου Λευκωσίας. Η προσπάθεια απέτυχε και ο Ιάκωβος, που έπεσε από το ποδήλατό του βρέθηκε στο στόχαστρο Τούρκου ειδικού χωροφύλακα. Δεύτερος Τούρκος αστυνομικός, ο Νιχάτ Βασίφ, άρπαξε τον Ιάκωβο, οπότε ο Παλαιολόγος πυροβόλησε θανάσιμα τον Νιχάτ και τον ελευθέρωσε. Στη συνέχεια όμως το πλήθος των Τουρκοκυπρίων που προσέτρεξε τον ακινητοποίησε και συνελήφθη. Ο Παλαιολόγος κατέφυγε στο αντάρτικο και ο Πατάτσος κατηγορήθηκε για την εκτέλεση του Νιχάτ και οδηγήθηκε στην αγχόνη.

Παρά το ότι δεν βρέθηκε πάνω του ούτε όπλο ούτε άλλο ενοχοποιητικό στοιχείο, κατηγορήθηκε για επίθεση και φόνο ενός Τούρκου. 

» Βλέπε βίντεο: Αφιέρωμα στον Πατάτσο

Ήταν πράγματι αθώος, γιατί ο Τούρκος είχε εκτελεστεί από άλλο μέλος της ΕΟΚΑ. Ωστόσο η μαρτυρία μιας Τουρκάλλας  στάθηκε αρκετή για να καταδικαστεί σε θάνατο.

Στο κελί των μελλοθανάτων, στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, ο Ιάκωβος Πατάτσος επέδειξε ιδιαίτερα αξιοθαύμαστο ψυχικό σθένος, μέχρι και το τέλος της ζωής του. Έψαλλε θρησκευτικούς ύμνους, τραγουδούσε πατριωτικά τραγούδια κι έδινε θάρρος στους υπόλοιπους κρατουμένους. Την ίδια ψυχική δύναμη και τη θρησκευτικότητά του φανερώνουν και οι επιστολές που έγραψε προς συγγενείς και φίλους από το κελλί των μελλοθανάτων (βλέπε Σπ. Παπαγεωργίου, Διά χειρός Ἡρώων, σσ. 204-213).

Οι τρεις που εκτελέστηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου 1956 (Πατάτσος, Ζάκος και Μιχαήλ) ετάφησαν στα «Φυλακισμένα Μνήματα», στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών.

Επιστολές από τη φυλακή

Λόγω της βαθιάς θρησκευτικής του πίστης ο Πατάτσος χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως "ο Άγιος της ΕΟΚΑ"

Λίγο πριν την εκτέλεσή του, γράφει σε φίλο του:

Αγαπητέ φίλε,

Επήρα την αγαπητήν σου επιστολήν με επικεφαλίδα το Χριστιανικό μας σύνθημα «Χαίρε». Ναι, αδελφέ μου, χαίρω. Ο Θεός με κάνει να χαίρω. Η συναίσθησις ότι σύντομα η ψυχή μου θα φτερουγίζει γύρω από τον ένδοξο θρόνο Του, με κάνει να χαίρω. Ο Θεός με αγαπά, γι’ αυτό θα με πάρη κοντά Του. Σε ευχαριστώ για το θάρρος που μου δίδεις. Είμαι βέβαιος ότι προσεύχεσαι για μένα… Η χαρά μου είναι μεγάλη γιατί σύντομα αι δοκιμασίαι και αι θλίψεις θα σβήσουν και τότε θα μένη ο «καρπός του Πνεύματος»… Τι χαρά που θα είναι τότε, όταν θα ευρίσκωμαι ανάμεσα στους αγγέλους… Αγαπημένε μου αδελφέ, σε χαιρετώ, σε φιλώ διά τελευταίαν φοράν. Η χάρις του Θεού μαζί σου.

Μετ’ αδελφικής αγάπης

Ιάκωβος Πατάτσος

Την παραμονή της εκτέλεσής του, γράφει στη μητέρα του:

Αγαπημένη μου μητέρα,

Χαίρε. Ευρίσκομαι μεταξύ αγγέλων. Τώρα απολαμβάνω τους καρπούς μου. Το πνεύμα μου φτερουγίζει γύρω από το θρόνο του Κυρίου. Θέλω να χαίρης, όπως κι εγώ. Αν κλαις θα λυπούμαι… Είναι καιρός να καμαρώσης το παιδί σου. Ευρίσκεται εκεί ψηλά, όπου ψάλλουν οι άγγελοι. Χαίρε, αγαπημένη μου μητέρα. Μη κλαίης για ν’ ακούσης την αγγελικήν φωνήν μου, που ψάλλει Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ. Ψάλλε και συ μαζί μου. Ψάλλε, προσεύχου, δόξαζε τον Θεόν σ’ όλην σου την ζωήν. Ψάλλε και συ μαζί μου».

Σε φιλώ, το αγαπημένο σου παιδί,

Ιάκωβος

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ: Ιάκωβος Πατάτσος