Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1884 στο Χουδί της Βιθυνίας στη Μικρά Ασία, ελληνικό χωριό κοντά στην αρχαία πόλη Νικομήδεια. Πέθανε στις 27 Ιανουαρίου 1943.

Λόγω της επίδοσής του στα γράμματα ο «Μικρασιατικός Σύλλογος» του πρόσφερε, το 1898, υποτροφία για να σπουδάσει στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή των Αθηνών. Από τη Σχολή αυτή αποφοίτησε με άριστα και με ειδικό βραβείο το 1903, όταν διευθυντής της ήταν ο μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφάλας, ο μετέπειτα πανελλήνιος άγιος Νεκτάριος της Αίγινας. Επιστρέφοντας στη Μικρά Ασία διηύθυνε τα ελληνικά σχολεία του Χουδίου και του Ικονίου. Στο Χουδί εργάστηκε συστηματικά και με ζήλο για να εκμάθουν και να χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα οι αρμενόφωνοι και τουρκόφωνοι Έλληνες της περιοχής. Στο Χουδί ίδρυσε και «Αναγνωστήριον» και «Φιλεκπαιδευτικήν Αδελφότητα».

Το 1911 πήγε ξανά στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του (1911-1915) διακρίθηκε ιδιαίτερα και προοριζόταν για περαιτέρω σπουδές στη Γερμανία, όμως ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος ματαίωσε τα σχέδιά του αυτά. Με το πέρας των σπουδών του το ίδιο το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανταποκρινόμενο σε σχετική παράκληση της Εφορείας των Ελληνικών Σχολείων Πάφου, τον έστειλε στην Κύπρο ως διευθυντή του ελληνικού ημιγυμνασίου της πόλης. Λόγω των διωγμών που είχαν αρχίσει ήδη εναντίον του ελληνικού στοιχείου στη Μικρά Ασία δεν μπορούσε να επιστρέψει στην πατρίδα του.

Γυμνασιάρχης

Έτσι παρέμεινε στην Πάφο, όπου νυμφεύθηκε και διηύθυνε για 28 χρόνια πρώτα το ημιγυμνάσιο Πάφου (1915-1924) και έπειτα το πλήρες Γυμνάσιον (1924-1943). Τη μακρά γυμνασιαρχία του διέκοψε ο θάνατός του το 1943.

 Ως γυμνασιάρχης ανέπτυξε σημαντική εκπαιδευτική και εθνική δράση και συντέλεσε, με την επιμονή και την αφοσίωσή του, στη συντήρηση της ελληνικής παιδείας της Πάφου, ιδιαίτερα μέσα στις οικονομικές δυσκολίες και τις πολιτικές αντιξοότητες που ακολούθησαν την εξέγερση των Οκτωβριανών το 1931.

Το Γυμνάσιο αναγνωρίστηκε ως πλήρες εξατάξιο Γυμνάσιο, ισότιμο με τα Γυμνάσια της Ελλάδας, με Προεδρικό Διάταγμα της Ελληνικής Κυβέρνησης, με ημερομηνία 25 Νοεμβρίου 1924. Τη σχολική χρονιά 1924-1925, με την προσθήκη της έκτης τάξης, συμπληρώθηκε το πλήρες εξατάξιο Γυμνάσιο της Πάφου. Με τις προσπάθειες όλων των φορέων, σχολικής επιτροπείας, Γυμνασιάρχη Πασχάλη Πασχαλίδη, καθηγητικού συλλόγου και κοινωνικού συνόλου, ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε σημαντικά. Από 43 μαθητές και μαθήτριες το 1905, αυξήθηκαν στους 195 το 1929-30. Σημαντική υπήρξε επίσης η αύξηση των μαθητών που προέρχονταν από την ύπαιθρο.

Από 16 που ήταν το 1905 αυξήθηκαν στους 79 τη σχολική χρονιά 1928-1929. Το ίδιο συνέβη και με τις μαθήτριες. Ενώ το 1912 δύο μόνο μαθήτριες φοιτούσαν στο σχολείο, το 1928-1929 ο αριθμός τους αυξήθηκε στις 27. Ο τότε Γυμνασιάρχης Πασχάλης Πασχαλίδης θα υπερηφανευτεί ότι από την ίδρυσή του ως τη σχολική χρονιά 1934- 35, το Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου έδωσε στην κοινωνία 43 επιστήμονες, 82 δασκάλους, 49 ιατρούς, 33 δικηγόρους, 11 φιλολόγους, 12 μαθηματικούς, 6 γεωπόνους, 11 φαρμακοποιούς, 7 φυσικούς. Στη σχολική χρονιά 1943-44, στο Γυμνάσιο φοιτούσαν 325 μαθητές από τους οποίους οι 62 ήταν μαθήτριες, ενώ την επόμενη σχολική χρονιά το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού ήταν 401. Ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε το 1946-47: σύνολο 489, από τους οποίους 96 μαθήτριες. Επίσης, το 1953-54 φοιτούσαν 575 μαθητές και μαθήτριες.

Παιδαγωγός

Ως παιδαγωγός στήριξε το έργο του στις εθνικές και χριστιανικές αρχές και σε νεωτεριστικές για την εποχή τους παιδαγωγικές απόψεις, ασκώντας για χρόνια ευρύτατη επίδραση στην πνευματική, κοινωνική και την άλλη ζωή της πόλης και της επαρχίας Πάφου.

Ο Πασχαλίδης είχε προοδευτικές απόψεις για τη λειτουργία και τον ρόλο του κλασσικού γυμνασίου και των φιλολογικών μαθημάτων. Παράλληλα υποστήριξε και προώθησε την εποπτική διδασκαλία των μαθημάτων με τον καταρτισμό συλλογών και τον εξοπλισμό εργαστηρίων, ενίσχυσε και υπηρέτησε προσωπικά τον θεσμό του προσκοπισμού, ίδρυσε σχολική βιβλιοθήκη και εισήγαγε τη διδασκαλία της βυζαντινής μουσικής στο Γυμνάσιο Πάφου. Από τη δεκαετία του 1930 επεδίωξε τη δημιουργία μαθητικού κέντρου, ενώ παλαιότερα (1926) εισηγήθηκε την προσθήκη στο σχολείο τμήματος θετικών επιστημών καθώς και προγράμματος γεωργικών και γεωπονικών μαθημάτων στις τρεις πρώτες τάξεις για την ανάπτυξη της γεωργικής υπαίθρου της Πάφου.

Παράλληλα προς τις εθνικές και εκπαιδευτικές του δραστηριότητες, ο Πασχαλίδης επιδόθηκε και στα γράμματα μέσα στις περιορισμένες δυνατότητες που του παρείχε η μικρή και απομονωμένη τότε πόλη της Πάφου. Προϊόντα της συγγραφικής του δραστηριότητας στην Πάφο είναι η μελέτη του για την ιστορία του Μοναστηριού της Χρυσορρογιάτισσας με τον τίτλο Ἱστορική περί τῆς Μονῆς εἰσαγωγή, η εκτενής διάλεξή του (1936) για τον άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο στη σειρά διαλέξεων του Συλλόγου «Κινύρας» Πάφου, που αποτελεί την πρώτη συστηματική παρουσίαση του μοναστικού και συγγραφικού έργου του Κυπρίου αγίου και συγγραφέα, μελετήματα για τα βυζαντινά μνημεία της Αχέλειας και των Κουκλιών Πάφου και άρθρα στο περιοδικό «Φιλολογική Πάφος» που εξέδιδε ο Λοΐζος Φιλίππου. 

Παράλληλα το ενδιαφέρον του στράφηκε και προς τη συλλογή και διάσωση λαογραφικού υλικού από την Πάφο. Για τον σκοπό αυτό επιστράτευσε μαθητές του, οι οποίοι με βάση οδηγίες του κατέγραψαν λαογραφικά στοιχεία από διάφορα χωριά της επαρχίας Πάφου. Στο λαογραφικό αυτό υλικό, το περισσότερο ανέκδοτο, περιλαμβάνονται κυπριακά παραμύθια, αινίγματα, τοπωνύμια, θρησκευτικά ποιήματα, δημοτικά τραγούδια και λαϊκά παιγνίδια. Τα τελευταία δημοσίευσε στο περιοδικό «Λαογραφική Κύπρος» (1983) η κόρη του Μάγδα Πασχαλίδου-Κιτρομηλίδου. Πρόκειται για μια συλλογή 204 περιγραφών 105 λαϊκών κυπριακών παιγνιδιών από την πόλη και πολλά χωριά της Πάφου, που καταρτίσθηκε στα χρόνια 1915-1929. Σημαντικό έργο του είναι και το χρονικό με τον τίτλο Τό ἐπαναστατικόν κίνημα τοῦ  Ὀκτωβρίου 1931 ἐν Πάφῳ. Σ’ αυτό ο Πασχαλίδης καλύπτει εξαντλητικά και με αξιοπιστία, λόγω της θέσης του και της ανάμειξής του στα γεγονότα, όλα όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια των Οκτωβριανών στην πόλη και επαρχία Πάφου. Το κείμενο του χρονικού δημοσιεύθηκε στον 35ο τόμο (1971) των «Κυπριακών Σπουδών» από τον εγγονό του Πασχάλη Κιτρομηλίδη.

Πηγές 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Ανδρέα Φυλακτού: Η εκπαίδευση στην Πάφο στα χρόνια της Αγγλοκρατίας. Μέση εκπαίδευση