Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ιστιοφόρο αλιευτικό, πετρελαιοκίνητο, που χρησιμοποιήθηκε στα τέλη του 1954 και τις αρχές του 1955 για μεταφορά οπλισμού από την Ελλάδα στην Κύπρο, για τις ανάγκες του προετοιμαζόμενου αγώνα της ΕΟΚΑ. Το πλοιάριο ανήκε στον Ανάργυρο Ι. Μέλο από τον Πόρο (Ελλάδος) και πλοίαρχός του ήταν ο επίσης Ελλαδίτης Ευάγγελος Κουταλιανός από τη Σαλαμίνα. Με πλήρωμα τους δυο αυτούς Ελλαδίτες ναυτικούς, καθώς και τους επίσης Ελλαδίτες Μιχαήλ Γ. Χριστοδουλάκη, Μιχαήλ Θ. Αλεθράκη και Αργύριο Καραδήμα, το «Άγιος Γεώργιος» αναχώρησε για το μοιραίο του ταξίδι στην Κύπρο στις 14 Ιανουαρίου 1955 από την Πάρο για ψάρεμα, όπως είχε δηλωθεί, στην περιοχή Δωδεκανήσου. Μετέφερε στην Κύπρο 26 κιβώτια εκρηκτικών υλών. Στην ακτή της Χλώρακας το καϊκι που έφτασε στις 25 Ιανουαρίου περίμενε ομάδα εφτά αγωνιστών από τη Χλωρικά, για να παραλάβουν το φορτίο του καϊκιού. Την ομάδα των αγωνιστών αποτελούσαν ο ομαδάρχης Κώστας Λεωνίδα και οι Χριστάκης Εύζωνας, Κυριάκος Μαυρονικόλας, Νικόλας Μαυρονικόλας, Μιχαλάκης Παπαντωνίου, Νικόλας Πενταράς και Χριστόδουλος Πενταράς. Με την ομάδα παραλαβής ήταν και ο εκ των μελών της Μυστικής Ομάδας Αθηνών Σωκράτης Λοϊζίδης, που περίμενε για να επιβιβαστεί στο καΐκι και να επιστρέψει στην Ελλάδα. (Ο Σωκράτης Λοϊζίδης συνόδευσε στην Κύπρο τον Αρχηγό του Αγώνα Γεώργιο Γρίβα Διγενή, στις 10 Νοεμβρίου 1954). Το καΐκι είχε επισημανθεί από τους Άγγλους, αυτό προσπάθησε να διαφύγει αλλά αναγκάστηκε να παραδοθεί αφού προηγουμένως το πλήρωμα του πέταξε στη θάλασσα το φορτίο των πυρομαχικών που είχε απομείνει. Τα πέντε μέλη  του πληρώματος του πλοίου και οι έξι από τους οκτώ Κυπρίους που συνελήφθησαν στην ακτή, καταδικάστηκαν στις 16 Μαρτίου 1955 από αγγλικό κακουργιοδικείο στην Πάφο σε διαφορές ποινές φυλάκισης από ένα έως δώδεκα χρονιά και μεταφέρθηκαν στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Λίγο αργότερα ο Σωκράτης Λοιζίδης μεταφέρθηκε σε φυλακές στην Αγγλία.

Διαδήλωση

Την ίδια μέρα  οργανώθηκε στην Πάφο, ημέρα της προανάκρισης της υπόθεσης των συλληφθέντων της Χλώρακας και των μελών του πληρώματος του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος», που μετέφερε οπλισμό για τον Αγώνα μεγάλη διαδήλωση. Από το βράδυ της 15ης Μαρτίου μια ομάδα μαθητών του Γυμνασίου και του Κολεγίου Πάφου, μ’ επικεφαλής τον Κώστα Ν. Χατζηκωστή  ανάμεσά τους και ο μετέπειτα ήρωας Ευαγόρας Παλληκαρίδης, συσκέφθηκαν κι αποφάσισαν την επόμενη μέρα να οργανώσουν μαχητική διαδήλωση. Να πορευθούν έξω από τα δικαστήρια της Πάφου και ν’ αξιώσουν την απελευθέρωση των υποδίκων αγωνιστών. Ειδοποιήθηκαν όλοι οι μαθητές και το πρωί της 16ης Μαρτίου εγκατέλειψαν τα θρανία τους και  πορεύτηκαν προς τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Θεοδώρου, όπου τελείτο η Λειτουργία της Προηγιασμένης.

Μουσείο

Σήμερα στο συγκεκριμένο χώρο στη Χλώρακα υπάρχει το  Μουσείο Πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος». Το μουσείο κατασκευάστηκε το 1968 με δαπάνη της Ζήνα Κάνθερ και ανακαινίστηκε το 1994 και ξανά το 2000 με δαπάνες της Μητρόπολης Πάφου και του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα Ε.Ο.Κ.Α 55-59.

Το μουσείο εξωτερικά στον προαύλιο χώρο υπάρχει άγαλμα του Γρίβα και μνημείο για τον απελευθερωτικό αγώνα. Δίπλα υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε από την Ζήνα Κάνθερ προς τιμήν του Γρίβα. Ο εκθεσιακός του χώρος περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, δημοσιεύματα του Τύπου και οπλισμό από τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ κατά των Άγγλων το 1955-59. Στο κέντρο του Μουσείου εκτίθεται  το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος», σε ένα ειδικά σχεδιασμένο ξύλινο υπόστεγο.

 Το πλοιάριο, είχε ναυπηγηθεί στην Σκόπελο το 1947, βασισμένο σε πανάρχαια και δοκιμασμένα πρότυπα. Αποτελεί ζωντανή απόδειξη της Αιγαιοπελαγίτικης ναυπηγικής εξέλιξης, μιας παράδοσης και τεχνικής που άρχισε πριν από 4 χιλιάδες χρόνια. Μετά την σύλληψη του από τους Βρετανούς τον Ιανουάριο του 1955 πωλήθηκε σε πλειστηριασμό. Αγοράστηκε από τον τότε δήμαρχο Πάφου Ιάκωβο Ιακωβίδη με βοήθεια και της Αρχιεπισκοπής Κύπρου και μετά την ανεξαρτησία μεταφέρθηκε στην παραλία αλυκή της Χλώρακας όπου εκτίθεται ως ένα από τα σημαντικότερα κειμήλια του αγώνα της ΕΟΚΑ.

Το 2019 έγινε συντήρηση του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος» και τα εγκαίνια του ανακαινισμένου χώρου και του συντηρημένου ιστορικού πλοιαρίου,  έγιναν στις 31 Οκτωβρίου 2019.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης: Μια μεγάλη διαδήλωση στην Πάφο