Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ερευνητής και συγγραφέας, γιος του εκπαιδευτικού Χαράλαμπου Παπαδόπουλου. Γεννήθηκε στη Βάσα Κοιλανίου το 1921. Πέθανε στη Λευκωσία στις 22 Φεβρουαρίου 2016.

Ο Θεόδωρος Παπαδόπουλος αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1937. Λόγω των σκληρών μέτρων επί Παλμεροκρατίας και της εμπλοκής του Πατέρα του στα Οκτωβριανά  αναγκάστηκε  να μεταναστεύσει στο τότε Βελγικό Κογκό, όπου εργάστηκε από το 1939-1945 σε μεταλλευτική εταιρία, μαθαίνοντας ταυτόχρονα τις γλώσσες των ιθαγενών, ιδιαιτέρως δε τη Σουαχίλι.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σπούδασε στο Λονδίνο Αρχαία Ελληνική και Γαλλική Φιλολογία και Φιλοσοφία και σε μεταπτυχιακό επίπεδο Μεσαιωνική και Νέα Ελληνική Φιλολογία. Η διδακτορική του διατριβή είχε ως θέμα «Η ιστορία της Ορθοδόξου Εκκλησίας και τού Ελληνικού λαού επί Τουρκοκρατίας».

Στη συνέχεια εργάστηκε στο Ινστιτούτο Εθνολογίας του Πανεπιστημίου των Παρισίων και, το 1963, μετά από πρόσκληση του τότε προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, επανήλθε στην Κύπρο και επιδόθηκε συστηματικά στην επιστημονική έρευνα, επί παντός επιστητού, που αφορά στις πηγές και στην ιστορία της νήσου. Στόχος όλων των επιστημονικών του ερευνών ήταν να αποδείξει και επιστημονικώς την αδιάσπαστη παρουσία τού ελληνικού στοιχείου στην Κύπρο από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Η βιβλιογραφία του, μόνο στον τομέα της Κυπριακής Ιστορίας ( Αρχαίας, Μεσαιωνικής και Σύγχρονης), της Λαογραφίας και Φιλολογίας υπερβαίνει τους 120 τίτλους.

Μεταξύ άλλων, εργάστηκε στο Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου από το 1963 μέχρι το 1981 κι ήταν από τους πρωτεργάτες της ίδρυσής του. Το 1967 ανέλαβε τη διεύθυνση του Κέντρου, μέχρι την αφυπηρέτησή του το 1981. Διετέλεσε μέλος και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών και επιμελητής των εκδόσεών της. Έγραψε πολλά επιστημονικά έργα για κυπριολογικά θέματα (ιστορικά, λαογραφικά κ.α.). Μελέτες του δημοσιεύθηκαν στα Δελτία της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών, σε Επετηρίδες του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών κ.α. Πήρε μέρος σε πολλά τοπικά και διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Ήταν, επίσης, εκ των οργανωτών του πρώτου και του δεύτερου Κυπριολογικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκαν στη Λευκωσία το 1971 και το 1985 με συμμετοχή πολλών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων. Επιμελήθηκε, μαζί με άλλους, τις εκδόσεις των ογκωδών Πρακτικών των συνεδρίων αυτών.

Ως διευθυντής του Γραφείου Κυπριακής Ιστορίας του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, με δική του επιστασία, εξέδωσε το πολύτομο συλλογικό έργο της Ιστορίας της Κύπρου. Για 25 χρόνια (1976-2001) διετέλεσε πρόεδρος της Κυπριακής Επιτροπής Ιστορικών Ερευνών και στη συνέχεια πρόεδρος της Κυπριακής Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών. Πέραν των εκδομένων έργων του, επιμελήθηκε και αρκετές άλλες εκδόσεις, και η βιβλιογραφία του στους τομείς της ιστορίας, φιλολογίας και λαογραφίας υπερβαίνει τους 120 τίτλους. Παράλληλα ως γνώστης της αφρικανικής γλώσσας σουαχίλι  είναι από τους ελάχιστους Έλληνες που καλλιέργησαν τις αφρικανολογικές σπουδές. Τον Ιούνιο του 2008 εξελέγη ως Ξένος Εταίρος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Θ. Παπαδόπουλος εξέδωσε τον αρχαιότερο κώδικα της Ιεράς Μονής Κύκκου και την Εκκλησιαστική Σάλπιγγα του Στυλιανού Χουρμούζιου σε 8 τόμους, με συγκινητικό πρόλογο του πατέρα του, Χαράλαμπου Παπαδόπουλου, που αποτελεί κόσμημα για τη Βυζαντινή Υμνολογία.

Τιμές:

Το  2012 η Εκκλησία της Κύπρου επί Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β του απένειμε την ανώτατη τιµητική διάκριση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας Κύπρου, το Χρυσό Παράσημο του Αποστόλου Βαρνάβα.

Η Κυπριακή Πολιτεία του απένειμε το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, ενώ στη Γαλλία ανακηρύχθηκε «Αξιωματούχος της Λεγεώνος της Τιμής» και στην Ισπανία αντεπιστέλλον μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας της Βαρκελώνης. Ο Θ. Παπαδόπουλος μόχθησε ακούραστα και προσέφερε τα μέγιστα, τόσο προς την ιστορική επιστήμη όσο και προς την Εκκλησία της Κύπρου γενικότερα, με το επιστημονικό συγγραφικό και ερευνητικό του έργο.

Συγγραφικό Έργο:

1. Ἐκ τῆς ἀρχαιοτάτης Ἱστορίας τοῦ πατριαρχείου Ἱεροσολύμων: Τό κείμενον ἀρχαίας παραδόσεως περί ἐπισκέψεως τῆς ἁγίας Ἑλένης εἰς Παλαιστίνην καί Κύπρον (Ἱεροσόλυμα, 1952).
2. Τό ἐθνολογικόν πρόβλημα τοῦ Ἑλληνισμοῦ  εἰς τήν Κυπριακήν αὐτοῦ φάσιν (Δημοσιεύματα Ἑταιρείας Κυπριακῶν Σπουδῶν ἀρ. 2, Λευκωσία, 1964).
3. Social and Historical Data on Population (1570-1881) (Cyprus Research Centre, Nicosia, 1965).
4. Ἡ μετανάστευσις τῶν μύθων ὡς θέμα τῆς λαογραφικῆς ἐρεύνης (Λευκωσία, 1967).
5. Ἀθανάσιος Α. Σακελλάριος (1826-1901) (Λευκωσία, 1968).
6. Τό πεδίον καί τό περιεχόμενον τῆς Λαογραφίας διά τοῦ  ὁρισμο ῦ  αὐτῆς (Κέντρον Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν, Λευκωσία, 1970).
7. Τό Ἱστορικόν ἔργον τοῦ  Ἀρχιμανδρίτου Κυπριανοῦ (Λευκωσία, 1971).
8. Ἡ ἀρχειακή τεκμηρίωσις τῆς Κυπριακῆς Ἱστορίας (Λευκωσία, 1972).
9. Ἡ διεύρυνσις τῶν ὁρίων τῆς Κυπριακῆς Ἱστορίας (Λευκωσία, 1973).
10. Ἡ ἀξιοποίησις τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως (Ἰωάννινα, 1973).
11. Εἰσαγωγή εἰς τήν βιβλιογραφίαν τῶν βιβλιογραφιῶν  (Λευκωσία, 1973).
12. Ἀνθρωπολογικά ζητήματα τοῦ Μινωικοῦ πολιτισμοῦ (Ἀθήνα, 1973).
13. Γεώργιος Λουκᾶς  (Λευκωσία, 1974).
14. Ἡ ἀνάπτυξις τῶν τοπικῶν Νεοελληνικῶν μελετῶν (Λευκωσία, 1974).
15. Κυπριακά παραμύθια ἐκ τῆς συλλογῆς Γεωργίου Λουκᾶ  (Λευκωσία, 1975).
16. Κυπριακαί ἐπῳδαί (Λευκωσία, 1975).
17. Μαρτύριον Κυπρίων (Λευκωσία, 1975).
18. Δημώδη Κυπριακά ἄσματα  ἐξ ἀνεκδότων συλλογῶν τοῦ ΙΘ΄ αἰῶνος (Δημοσιεύματα τοῦ Κέντρου Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν V, Λευκωσία, 1975).
19. Τό ἆσμα τῆς Θεονίτσας  (Λευκωσία, 1976).
20. Προξενικά ἔγγραφα τοῦ ΙΘ΄ αἰῶνος (Κέντρον Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν, Λευκωσία, 1980).

Πηγές: 

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Αρχαιολογία: Απεβίωσε ο διαπρεπής ιστορικός Θεόδωρος Παπαδόπουλος