Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πάναγρα- Panagra. Μικρό χωριό της επαρχίας Κερύνειας, περί τα 24 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Κερύνειας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου. Περί το ένα χιλιόμετρο βόρεια του χωριού και μέσα στα διοικητικά του όρια βρίσκεται ο οικισμός Κρέμμημα του Καμήλου.

Τα Πάναγρα είναι κτισμένα κοντά στη δυτική όχθη του ρυακιού Παλιόμυλος, σε μέσο υψόμετρο 40 μέτρων. Το υψόμετρο στην περιοχή τους ποικίλλει και κυμαίνεται μεταξύ 40 και 220 μέτρων.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές πίλλοου λαβών και ρεολίθων), ο φλύσχης της Κυθρέας και οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ασβεστούχα εδάφη και ξερορεντζίνες.

Τα Πάναγρα δέχονται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 460 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή τους καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, οι ξηρικές καλλιέργειες των σιτηρών, των ελιών και των χαρουπιών. Η μεγαλύτερη ωστόσο έκταση του χωριού ήταν ακαλλιέργητη και καταλαμβανόταν από άγρια φυσική βλάστηση. Η κτηνοτροφία ήταν επίσης πολύ περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, τα Πάναγρα βρίσκονται δίπλα στο δρόμο Λευκωσίας-Μύρτου-Κερύνειας, που τα συνδέει με τα δυο αστικά κέντρα. Μέσω του δρόμου αυτού συνδέεται στα νότια με το χωριό Μύρτου (περί τα 4,5 χμ.).

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές, ούτε και σημειώνεται σε παλαιούς χάρτες, προφανώς επειδή ήταν και τότε μικρός ασήμαντος οικισμός. Ωστόσο η ονομασία του παραπέμπει σε μακρά ιστορική πορεία που ξεκινά από την Αρχαιότητα. Σε χειρόγραφο της περιόδου της Βενετοκρατίας (χειρόγραφο Λειμωνίδα), μνημονεύεται ο οικισμός Panagra, μεταξύ εκείνων που διοικητικά υπάγονταν στη διοίκηση της Κερύνειας κατά την προγενέστερη του χειρογράφου περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Υποστηρίχθηκαν από διάφορους μελετητές ποικίλες εκδοχές για την ονομασία του χωριού. Μερικοί υποστήριξαν ότι προήλθε από τις λέξεις πάνω αγρός. Άλλοι, από το παν-άγρια (άρκα), λόγω της επιβλητικότητας του τοπίου στην περιοχή ολόγυρα. Εν τούτοις φαίνεται ότι ο μικρός αυτός οικισμός διασώζει το όνομα αρχαίας πόλεως της Κύπρου.

Πράγματι, στις αρχαίες φιλολογικές πηγές μνημονεύεται κυπριακή πόλη με την ονομασία Πάνακρον (το). Ο Στέφανος Βυζάντιος (Ἐπιτομή), αναφέρει:

Πάνακρα, ὂρη Κρήτης... ἔστι δέ καί Πάνακρον πόλις Κύπρου  ۬  τό ἐθνικόν [των κατοίκων της] Πανακραῖος ἢ Πανάκριος.

Ο Νόννος εξ άλλου (Διονυσιακά) αναφέρει ένα τέμενος βαθύδενδρον ὀρεσσαύλοιο Πανάκρου

δηλαδή ένα τέμενος πολύδενδρο του ορεινού Πανάκρου.

Για την αρχαία αυτή πολιτεία της Κύπρου, που δεν φαίνεται να ήταν σημαντική, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες. Όπως όμως συμβαίνει και με αρκετά άλλα κυπριακά τοπωνύμια, η ονομασία της διατηρείται μέχρι σήμερα.

Στην περιοχή των Πανάγρων, πάντως, κατοικούσαν άνθρωποι από τα αρχαιότατα Προϊστορικά χρόνια, όπως αποδεικνύεται από την ύπαρξη αρχαιολογικού χώρου της Ύστερης εποχής του Χαλκού.

Βλέπε λήμμα: Χαλκού Εποχή

Τα Πάναγρα ευρίσκονται σε ένα ωραιότατο φυσικό περιβάλλον και περιτριγυρίζονται από κορφές με πιο εντυπωσιακή την κορφή Κόρνος στα ανατολικά τους. Άλλη θαυμάσια τοποθεσία κοντά στα Πάναγρα είναι ο γνωστός και ενδιαφέρων Ατόκρεμμος. Γενικά, η περιοχή των Πανάγρων χαρακτηρίζεται και από πολύ ενδιαφέρουσα χλωρίδα που περιλαμβάνει και τη μοναδική τουλίπα των Πανάγρων.

Βλέπε λήμμα: Τουλίπες

Μετά την τουρκική εισβολή και την προσφυγοποίηση των κατοίκων των Πανάγρων, το καλοκαίρι του 1974, το χωριό παρέμεινε έρημο για ένα διάστημα. Αργότερα κατοικήθηκε από λίγους Τουρκοκυπρίους και εποίκους από την Τουρκία. Οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να εξαλείψουν κάθε ελληνικό τοπωνύμιο από τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη, μετονόμασαν το χωριό σε Geçitköy, που σημαίνει χωριό στο πέρασμα (διάβαση).

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια