Παναγία Παλλουριώτισσα, Ποταμιά

Image

Στο δρόμο από το Πυρόι στην Ποταμιά και περίπου 4 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Ποταμιάς βρίσκεται εκκλησία καμαροσκέπαστη αφιερωμένη στην Παναγία Παλλουριώτισσα.

 

Έχει εσωτερικές διαστάσεις 5,00 Χ 3,70 μ. χωρίς την αψίδα. Η αψίδα είναι ημικυκλική και προεξέχει στην ανατολική πλευρά ελεύθερα. Έχει χορδή 2,70 μ. και βέλος 1,30 μ. Η εκκλησία έχει δυο θύρες, μια στο μέσο του δυτικού τοίχου πλάτους 0,80 μ. και μια στο μέσο του βόρειου τοίχου πλάτους 0,84 μ. Όπως και άλλες εκκλησίες του τύπου αυτού, μόνο ένα μικρό παράθυρο έχει, στο κέντρο του ημικυλινδρικού τοίχου της αψίδας. Το παράθυρο αυτό έχει μέγιστο ύψος (κλειδί του τόξου) 0,46 μ. και πλάτος μόλις 0,23 μ. Το τεταρτοσφαίριο της αψίδας χωρίζεται από τον ημικυλινδρικό τοίχο με λοξότμητο γείσο.

 

Οι τοίχοι της εκκλησίας είναι κτισμένοι με αδρά κατεργασμένους πωρόλιθους και έχουν πάχος 0,85 μ. ο βόρειος και ο νότιος, 0,70 ο δυτικός και 0,60 ο ανατολικός. Καλά τετραγωνισμένοι πωρόλιθοι χρησιμοποιούνται μόνο για τους ορθοστάτες των δυο θυρών και ανακουφιστικά οξυκόρυφα τυφλά τόξα πάνω από τα λίθινα ανώφλια των θυρών. Στο δυτικό άκρο της οξυκόρυφης καμάρας υπάρχουν δυο λίθινες υδρορρόες διακοσμημένες με απλά γεωμετρικά σχήματα.

 

Τη θέση του εικονοστασίου στο εσωτερικό καθορίζουν δυο λίθινοι πρόβολοι σε ύψος 2,15 μ. στο βόρειο και το νότιο τοίχο με υποδοχές για το επιστύλιο του εικονοστασίου. Η εξωτερική πλευρά των προβόλων διακοσμείται με επάλληλα τρίγωνα (βόρειος) ή ρόμβους (νότιος).

 

Η εκκλησία αρχικά ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Το μεγαλύτερο μέρος όμως των τοιχογραφιών έχει καταστραφεί. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας σώζεται το κάτω τμήμα της Πλατυτέρας ανάμεσα σε γονυπετείς αγγέλους που έχουν κατά το μεγαλύτερο μέρος καταστραφεί. Πιο κάτω στον ημικυλινδρικό τοίχο της αψίδας είχαν ζωγραφισθεί οκτώ ιεράρχες, στραμμένοι ανά τέσσερις προς το κέντρο της αψίδας. Μέχρι το 1974 σώζονταν οι τέσσερις του βόρειου μισού της αψίδας, με αρκετές φθορές, και τμήματα δυο άλλων στο νότιο μισό της αψίδας. Στο δυτικό τοίχο σώζονται μεγάλα τμήματα της Σταύρωσης του Χριστού. Στο νότιο μισό της καμάρας σώζονταν μισοκατεστραμμένες σκηνές της ζωής του Χριστού, από τις οποίες η μόνη ευδιάκριτη ήταν η Μεταμόρφωση.

 

Χαμηλά στον βόρειο τοίχο σωζόταν μέχρι το 1974 τοιχογραφία του αγίου Γεωργίου σε καλή κατάσταση και στον νότιο τοίχο τοιχογραφία του αρχαγγέλου Μιχαήλ σε υπερφυσικό μέγεθος, αρκετά κατεστραμμένη. Αν και στην κατάσταση που βρίσκονταν οι τοιχογραφίες ήταν δύσκολη η χρονολόγησή τους, εντούτοις ορισμένα εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία συνηγορούν στην τοποθέτησή τους στον 16ο αιώνα. Τότε κτίσθηκε και η εκκλησία.