Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Κερύνειας, περί τα 13 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Κερύνειας. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής περιοχή της Κύπρου.

Ο Παλιόσοφος είναι κτισμένος στη βόρεια πλευρά του Πενταδάκτυλου, σε μέσο υψόμετρο 210 μέτρων. Το ανάγλυφο σ' ολόκληρη σχεδόν τη διοικητική του έκταση είναι τραχύ με στενές βαθιές κοιλάδες που οι πλευρές τους είναι απότομες. Στις κοιλάδες αυτές ρέουν μικρά ρυάκια που πηγάζουν από την κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου και χύνονται στη θαλάσσια περιοχή της Κερύνειας. Το υψόμετρο αυξάνεται από τα βόρεια προς τα νότια, όπου καθίσταται βουνίσιο με ψηλές και απότομες βουνοκορφές. Στην περιοχή Γομαρίστρα, κοντά στα νότια σύνορα του χωριού, το υψόμετρο φθάνει τα 731 μέτρα.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του φλύσχη της Κυθρέας, οι προσχώσεις των αναβαθμίδων, οι αποθέσεις του σχηματισμού Λαπήθου (σειρά πελαγικών κιμωλιών, μαργών και ασβεστόλιθων με παρεμβολές πίλλοου λαβών και ρεολίθων), και οι σκληροί ασβεστόλιθοι του Πενταδάκτυλου των σχηματισμών Ιλαρίωνος και Συγχαρί. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και τέρρα ρόζα.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 550 χιλιοστόμετρα. Η απότομη τοπογραφία και τα φτωχά του εδάφη καθιστούν δύσκολη τη γεωργική εκμετάλλευση. Στην περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη του καλλιεργούνταν, πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, τα εσπεριδοειδή (λεμονιές και κιτρομηλιές), τα σιτηρά και οι αμυγδαλιές. Η μεγαλύτερη έκταση του χωριού καταλαμβάνεται από άγρια βλάστηση, κυρίως από πεύκα, σπαλαθκιές, κυπαρίσσια και αγριοελιές. Μέρος του δάσους του Καρμιού, στα νότια του χωριού, εμπίπτει στα διοικητικά του όρια.

Η κτηνοτροφία ήταν επίσης πολύ περιορισμένη.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, ο Παλιόσοφος συνδέεται στα βόρεια με το χωριό Μότιδες (περί το 1 χμ.), στα βορειοδυτικά με το χωριό Καραβάς (περί τα 2,5 χμ.), και στα νοτιοανατολικά με το χωριό Φτέρυχα.

Το χωριό γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως εξής:

Ο Παλιόσοφος δεν αναφέρεται σε μεσαιωνικές πηγές και πιθανότατα είναι νεότερος οικισμός που ιδρύθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η ονομασία του χωριού είναι αρκετά περίεργη, αφού σημαίνει παλαιός (=αρχαίος) σοφός. Ποιος σοφός άνδρας συνδέθηκε με την περιοχή, και πότε, αγνοούμε. Εάν ανατρέξουμε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, γνωρίζουμε ότι στην περιοχή Λαπήθου-Καραβά διέμενε ο λόγιος (=σοφός) Γεώργιος Λαπίθης και ίσως αυτός να ήταν ο «παλαιός σοφός» της περιοχής. Ίσως, βέβαια, να ήταν κι οποιοσδήποτε άλλος που είχε κάποια μόρφωση στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Το χωριό ήταν μεταξύ των οικισμών της περιοχής που προσυπέγραψαν την αίτηση του γειτονικού Καραβά ν’ αναγνωριστεί ως δήμος, πράγμα που έγινε το 1884. Από τότε, και μέχρι το 1933, ο Παλιόσοφος ανήκε στον δήμο Καραβά.

Ο R. Gunnis (1935) αναφέρει την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στο εικονοστάσιο της οποίας είδε την χρονολογία 1857, και υποθέτει ότι τότε περίπου είχε κτιστεί.

Όλοι οι κάτοικοι του χωριού προσφυγοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 1974, εξ αιτίας της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής. Αργότερα στο χωριό εγκαταστάθηκαν Τουρκοκύπριοι που μεταφέρθηκαν εκεί από τις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου. Οι Τούρκοι, στο πλαίσιο της πολιτικής τους για εξάλειψη όλων των ελληνικών τοπωνυμίων στις κατεχόμενες περιοχές του νησιού, μετονόμασαν τον Παλιόσοφο σε Malatya το 1975, αργότερα δε σε Sofular.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια