Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Pavo cristatus. Οικογένεια: Phasianidae. Ανήκει στο γένος των μεγαλόσωμων ευθυσβαδιστικών πτηνών. Έχει ωραίο λαμπερό πτέρωμα κι είναι ένα από τα πιο πολύχρωμα πουλιά που υπάρχουν στον κόσμο. Το αρσενικό χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα διακοσμητικά πτερά της ουράς του που τα ανοίγει όταν ερωτοτροπεί και τα επιδεικνύει με υπερηφάνεια.

Είναι ο ταώς των αρχαίων Ελλήνων. Εισήχθη στην αρχαία Ελλάδα από την Ινδία, μέσω Περσίας, γι’ αυτό ήταν γνωστό και ως το περσικό πουλί. Θαυμάστηκε ιδιαίτερα στην αρχαία Ελλάδα και συνδέθηκε με τη λατρεία της θεάς Ήρας. Το αναφέρουν αρκετοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, που δίνουν και την πληροφορία ότι επωλείτο πανάκριβα (έναντι δραχμῶν μυρίων το αρσενικό και χιλίων το θηλυκό, κατά τον Αντιφώντα). Πληροφορίες για το παγώνι δίνουν επίσης ο Αθήναιος, ο Αριστοτέλης, ο Ευστάθιος κ.α.

Στο αρσενικό το χρώμα του λαιμού είναι κυανούν, η ράχη χρυσοπράσινη, η δε κυρίως ουρά, που είναι κοντή, έχει χρώμα κοκκινωπό˙ καλύπτεται όμως με 100-150 χρυσοπράσινα μεγάλα φτερά μήκους μέχρι 1,5 μέτρο, διακοσμημένα με πολύχρωμα στίγματα. Όταν τ’ ανοίξει μοιάζουν με τεράστια φαντακτερή βεντάλια. Το θηλυκό έχει πολύ πιο αδύνατα χρώματα και στερείται των μεγάλων διακοσμητικών φτερών της ουράς. Το μέγεθος του θηλυκού φθάνει το 1,20 μ. ενώ του αρσενικού τα 2,30 μ. Κάνουν τη φωλιά τους στο έδαφος και γεννούν μέχρι και 8 αυγά.

Το παγώνι ήταν γνωστό και στην αρχαία Κύπρο, όπως αποδεικνύεται και από θαυμάσια ψηφιδωτή παράστασή του στην Πάφο. Πρόκειται για παράσταση παγωνιού αρσενικού, με ανοιγμένα τα φτερά της ουράς του, που βρίσκεται στη γνωστή «οικία του Διονύσου» στην Κάτω (Νέα) Πάφο.

Βλέπε λήμματα: Νέα Πάφος- ανασκαφές και Διόνυσος ή Βάκχος

Φαίνεται ακόμη ότι παγώνια εκτρέφονταν στην Κύπρο και κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια, μάλιστα δε σε διάφορα μοναστήρια η εκτροφή τους συνεχιζόταν έως πρόσφατα. Στο μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος στη Μύρτου εκτρέφονταν μέχρι και την δεκαετία του 1920, ενώ στον Άγιο Γεώργιο τον Κοντό στη Λάρνακα μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Για το παγώνι οι Κύπριοι πιστεύουν ότι κλαίει όταν δει τα πόδια του που είναι άσχημα, επειδή η φωνή του δεν είναι ωραία αλλά σαν λυπημένη. Πρβλ. και τους στίχους:

Σάν το παώνιν έν εσ'εί που σούζει τα φτερά του,

σσ΄ύβκει θωρεί τα πόδκια του τζ΄αί καύκετ’ η καρκιά του.

Υπάρχει ακόμη το γυναικείο όνομα Παγώνα, ενώ σε περιοχές της Πάφου η ανόητη γυναίκα χαρακτηριζόταν ως πελλοπαωνού.

Ένα δεύτερο είδος παγωνιού είναι το πράσινο παγώνι (Pavo muticus), που στα φτερά του κυριαρχεί το πράσινο χρώμα. Ένα άλλο είδος που ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα (1936), είναι το λεγόμενο παγώνι του Κογκό (γιατί εντοπίστηκε στο Κογκό της Αφρικής). Είναι το Polyplectron bicalcaratum που δεν έχει την τόσο ωραία ουρά του κατ’ εξοχήν παγωνιού αλλά φέρει στην κεφαλή δυο λοφία.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια