Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από δυο ιδιαίτερα καταστροφικούς Παγκοσμίους πολέμους που άμεσα και έμμεσα επηρέασαν με πολλούς τρόπους ολόκληρο τον κόσμο και βέβαια και την Κύπρο. Ήσαν ο πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, μεταξύ 1914 και 1918, και ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, μεταξύ 1939 και 1945. Και στις δυο περιπτώσεις η Κύπρος βρισκόταν υπό την κατοχή της Μεγάλης Βρετανίας, ενός των πρωταγωνιστών και των δυο αυτών πολέμων. Από πολιτικής πλευράς, πιο πολύπλοκη για την Κύπρο ήταν η κατάσταση κατά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο οπότε το νησί τυπικά αποτελούσε ακόμη τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Τουρκίας) που ήταν αντίπαλος της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία το κατείχε. Στον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο η Τουρκία δεν πήρε μέρος. Εξ άλλου και στους δυο αυτούς μεγάλους πολέμους είχε πάρει μέρος η Ελλάδα, ενώ πολέμησαν και πολλές χιλιάδες Κύπριοι εθελοντές.

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος: Στις 30 Οκτωβρίου 1918 υπογράφεται η πρώτη ανακωχή του πολέμου, η Συνθήκη ανακωχής του Μούδρου, μεταξύ του Άγγλου ναυάρχου Κάλθορπ, πληρεξούσιου των Συμμάχων της Αντάντ αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Αυτή η συνθήκη απετέλεσε και την απαρχή της λήξης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Την 11η Νοεμβρίου 1918 υπογράφηκε και η δεύτερη και ουσιαστικότερη επί της κεντρικής Ευρώπης ανακωχή, η ανακωχή της Κομπιέν, σε σιδηροδρομικό βαγόνι, που είχε εγκαταστήσει ο Γάλλος Στρατάρχης Φερντινάν Φος (Ferdinand Foch) το στρατηγείο του, κοντά στην Κομπιέν. Η «άνευ όρων» συνθηκολόγηση της Γερμανίας πάνω στα αποκαλούμενα Δεκατέσσερα Σημεία, που ήταν αποτέλεσμα αυτής της ανακωχής, αποτέλεσε τη βάση των συνθηκών ειρήνης, που συντάχθηκαν από τη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης, η οποία συνήλθε στο Παρίσι στις 18 Ιανουαρίου 1919 και στην οποία συμμετείχαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον (Woodrow Wilson), ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζωρζ Κλεμανσώ, ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Λόιντ Τζωρτζ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ορλάντο και αντιπροσωπείες 32 συνολικά κρατών.

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: 

Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετείχαν τα περισσότερα έθνη του κόσμου. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις, οργανώθηκαν σε δύο αντίθετες συμμαχίες : Σύμμαχοι και Άξονας. Για τον πόλεμο αυτό κινητοποιήθηκαν περισσότερο από 100 εκατομμύρια άνθρωποι, κάνοντάς τον, τον πιο εκτεταμένο πόλεμο στην ιστορία και οι περισσότερες χώρες που συμμετείχαν, διέθεσαν όλες τις οικονομικές, βιομηχανικές και επιστημονικές τους δυνάμεις στην υπηρεσία του πολέμου και χωρίς κανένα διαχωρισμό των πολιτικών και στρατιωτικών αποθεμάτων. Συνολικά, έχασαν τη ζωή τους πάνω από 70 εκατομμύρια άνθρωποι, οι περισσότεροι από αυτούς πολίτες, κάνοντας τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, την πιο αιματηρή σύρραξη στην ανθρώπινη ιστορία

Μετά το τέλος του 1ου Παγκοσμίου πολέμου, η ηττημένη Γερμανία αναγκάστηκε να υπογράψει την Συνθήκη των Βερσαλλιών, χάνοντας έτσι το 13% του εδάφους της, αποκόβοντάς της από τις αποικίες της, απαγορεύοντας την προσάρτηση άλλων χωρών σε αυτή. Η Γερμανία ήταν απεγνωσμένη και καταδικασμένη καθώς ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει τεράστια ποσά κάθε χρόνο επί δεκαετίες για τις ζημιές που προκάλεσε σε άλλες χώρες κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο εμφύλιος πόλεμος στη Ρωσία οδήγησε στη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης υπό τον έλεγχο του Τζόζεφ Στάλιν.

Στην Ιταλία, ο Μπενίτο Μουσολίνι ως δικτάτορας κέρδιζε δύναμη, υποσχόμενος την δημιουργία μιας νέας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το 1931 το στρατιωτικό καθεστώς της Αυτοκρατορίας της Ιαπωνίας, επιτέθηκε στη Μαντζουρία και προσάρτησε σε αυτήν δύο επαρχίες της Κίνας. Τα δύο έθνη βρίσκονταν σε σύγκρουση τα δύο επόμενα χρόνια μέχρι την ανακωχή του Tanggu. Ο Αδόλφος Χίτλερ, μετά από μια ανεπιτυχή απόπειρα ανατροπής της Γερμανικής κυβέρνησης το 1923, έγινε καγκελάριος της Γερμανίας το 1933. Κατάργησε τη δημοκρατία, οραματιζόμενος έναν άλλο κόσμο βασιζόμενο στο ρατσισμό και οργάνωσε τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας, αδιαφορώντας για τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και ξεκινώντας τη στρατολόγηση του έθνους. Το 1936 επίσης, παραβαίνοντας τις Συνθήκες της Βερσαλλίας και του Λοκάρνο, στρατιωτικοποίησε ξανά την περιοχή του Ρήνου.

Η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και η Ιταλία, προσπαθώντας να καταστείλουν τη δράση της Γερμανίας, σχημάτισαν το Μέτωπο της Στρέσα. Η Σοβιετική Ένωση, ανησυχώντας για τις βλέψεις της Γερμανίας στην Ανατολική Ευρώπη, υπέγραψε συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας με τη Γαλλία.

Τον Οκτώβριο του 1936, Γερμανία και Ιταλία σχηματίζουν τον Άξονα Ρώμης-Βερολίνου και ένα μήνα αργότερα Γερμανία και Ιαπωνία (και οι δύο πίστευαν οτι ο κομουνισμός και η Σοβιετική Ένωση είναι απειλή), υπογράφουν συμφωνία, στην οποία προστίθεται και η Ιταλία ένα χρόνο μετά. Τον Οκτώβριο του 1939, η Ιταλία εισέβαλε στην Αιθιοπία, με τη Γερμανία να είναι το μοναδικό μεγάλο έθνος που να την υποστηρίζει και η Ιταλία με τη σειρά της ανακάλεσε τις αντιρρήσεις της για την πρόθεση της Γερμανίας να προσαρτήσει την Αυστρία σε αυτήν

Στη συνέχεια Χίτλερ και Μουσολίνι υποστήριξαν στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας, τις δυνάμεις του φασιστή στρατηγό Φρανσίσκο Φράνκο ενάντια στην Ισπανική δημοκρατία που υποστηρίζονταν από την Σοβιετική Ένωση. Τελικά οι πρώτοι κέρδισαν τον πόλεμο στις αρχές του 1939

Το 1939 φάνηκαν και οι επεκτατικές τάσεις του Χίτλερ, προοιωνίζοντας τον επερχόμενο πόλεμο. Η προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία το 1938, της Σουδητίας το 1938 και ολόκληρης της Τσεχοσλοβακίας το 1939, δημιούργησαν αναστάτωση και ανησυχία σε όλη την Ευρώπη. Πολιτικές και στρατιωτικές συμφωνίες υπογράφονταν μεταξύ των χωρών, οι οποίες προσπαθούσαν με διάφορες συμμαχίες να προστατευθούν. Σημαντικό ρόλο έπαιξε το Σύμφωνο Μολότωφ - Ρίμπεντροπ με το οποίο η Γερμανία άφησε έξω από τον πόλεμο την Σοβιετική Ένωση, αποτρέποντας έτσι την δημιουργία δύο μετώπων για τον Χίτλερ, τουλάχιστον τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου.

Η αρχή του πολέμου θεωρείται η 1η Σεπτεμβρίου του 1939, με την εισβολή των Γερμανών στη Πολωνία και τις ακολουθούμενες κηρύξεις πολέμων στη Γερμανία από την Μεγάλη Βρετανία και την Γαλλία, δύο μέρες μετά. Πολλές χώρες βρίσκονταν αυτή την εποχή ήδη σε πόλεμο, όπως η Αιθιοπία με την Ιταλία και η Κίνα με την Ιαπωνία. Αρκετές χώρες που δεν συμμετείχαν αρχικά, το έκαναν αργότερα ανησυχώντας για την ροή του πολέμου και με αφορμή διαφόρων σημαντικών γεγονότων όπως η εισβολή των Γερμανών στη Σοβιετική Ένωση, τις επιθέσεις στο Περλ Χάρμπορ και την κήρυξη πολέμου στην Ιαπωνία από την Αμερική.

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1939, σοβιετικές δυνάμεις εισβάλουν στη Πολωνία από ανατολικά και στις 28, η Βαρσοβία παραδίνεται. Η Πολωνία χωρίζεται στα δύο από τις δύο δυνάμεις, ενώ οι Σοβιετικοί τον Νοέμβριο του ίδιου έτους εισβάλουν στη Φιλανδία και τον Μάρτιο του 1940 οι Φινλανδοί συνθηκολογούν, παραχωρόντας τμήματα της χώρας στους Σοβιετικούς. Τον Απρίλιο του 1940 οι Γερμανοί εισβάλουν και καταλαμβάνουν χωρίς αντίσταση, Δανία και Νορβηγία. Τον Μάιο, οι Γερμανοί βομβαρδίζουν και ξεκινούν επιχειρήσεις σε Ολλανδία, Βέλγιο και Γαλλία. Η Ολλανδία παραδίνεται μόλις σε 4 ημέρες, ενώ μέχρι το τέλους του ίδιου μήνα, οι Γερμανοί καταλαμβάνουν Βέλγιο και Λουξεμβούργο. Ταυτόχρονα, ξεκινά η Μάχη της Γαλλίας. Οι Γερμανοί καταφέρνουν ταχύτητα να εισβάλουν στη χώρα και στις 14 Ιουνίου καταλαμβάνουν το Παρίσι. Η Γαλλία παραδίνεται και παράλληλα ο Μουσολίνι, βλέποντας την επικράτηση της Γερμανίας στην Ευρώπη, κηρύσει τον πόλεμο στους Συμμάχους. Η Μεγάλη Βρετανία μένει μόνη της στην Ευρώπη και ο Χίτλερ ξεκινά τον Αύγουστο, τον βομβαρδισμό της χώρας, ο οποίος κράτησε πάνω από δύο μήνες. Η Βρετανική αεροπορία ωστόσο αποδείχθηκε αποτελεσματική και στο τέλος του Σεπτεμβρίου, η Γερμανία, έχοντας μεγάλες απώλειες στον αέρα, εγκαταλείπει τις αεροπορικές επιθέσεις.

Σοβιετική Ένωση και Γερμανιά διασπάνε τη Ρουμανία και η Ιαπωνία εισχωρεί στον Άξονα τον Σεπτέμβριο του 1940. Τον Φεβρουάριο του 1941, ο Χίτλερ στέλνει στη Βόρειο Αφρική τον Ρόμελ, ο οποίος γνωρίζει μεγάλες νίκες έναντια στους Βρετανούς. Τον Μάρτιο του 1941, ο Ρούζβελτ καταφέρνει να περάσει στο αμερικανικό κοινοβούλιο ψήφισμα για οικονομική βοήθεια προς τους Συμμάχους, ενώ οι Γερμανοί κάνουν συνεχώς επιχειρήσεις ενάντια στον εμπορικό συμμαχικό στόλο στον Ατλαντικό (Μάχη του Ατλαντικού), κυρίως με επιθέσεις των υποβρυχίων τους σε νηοπομπές που μετέφεραν εφόδια στην Ευρώπη. Τον Απρίλιο του 1941, η Γερμανία εισβάλει και καταλαμβάνει Γιουγκοσλαβία, Αλβανία και Ελλάδα.

Τον Ιούνιο του 1941, η Γερμανία ξεκινά την Εισβολή στη Σοβιετική Ένωση, μια κίνηση που καθόρισε την έκβαση του πολέμου. Μέχρι τον Δεκέμβριο, οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν τις περισσότερες μεγάλες πόλης της Σοβιετικής Ένωσης στο δυτικό τμήμα της χώρας, αλλά σταμάτησαν στη Μόσχα, λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών. Τον ίδιο μήνα, οι Ιάπωνες κάνουν μια ξαφνική επίθεση εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων στο Περλ Χάρμπορ, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσχωρούν στους Συμμάχους και μπαίνουν στον πόλεμο. Οι Ιάπωνες συνεχίζουν να εξαπλώνονται στα νησιά του Ειρηνικού και στην ανατολική Ασία, μέχρι τον Ιούνιο του 1942, μετά την μεγάλη τους ήττα στη Μάχη του Μίντγουει. Στην Ευρώπη, τον Ιανουάριο του 1942, οι Σοβιετικοί ξεκινάν την αντεπίθεση, κάνοντας τους Γερμανούς μέχρι το τέλος του έτους να υποχωρήσουν. Έτσι δημιουργείται μια μεγάλη καμπή στη μέχρι τώρα επιτυχή προέλαση των Γερμανών.

Στο τέλος του 1942, οι Βρετανοί αναγκάζουν τον Άξονα να υποχωρήσει σημαντικά από τις θέσεις που είχε στη Βόρεια Αφρική, με τη Μάχη του Ελ Αλαμέιν, ενώ με τη βοήθεια των Αμερικανών, το μέτωπο στη Βόρεια Αφρική κλείνει τον Μάιο του 1943, με παράδοση των δυνάμεων του Άξονα. Παράλληλα, ο Χίτλερ οργανώνει μια δεύτερη μεγάλη επίθεση στο Ανατολικό Μέτωπο, την οποία όμως σταματούν οι Σοβιετικοί. Το καλοκαίρι του 1943, οι Σύμμαχοι αποβιβάζονται στη Σικελία, επιτίθενται στην Ιταλία και τον Σεπτέμβριο ο Μουσολίνι παραιτείται από την ηγεσία της χώρας και η Ιταλία συνθηκολογεί με τους Συμμάχους. Ωστόσο, οι Γερμανοί είχαν ήδη οχυρώσει τη Ρώμη και οι μάχες συνεχίστηκαν μέχρι και τον Ιούνιο του 1944, οπότε και οι Σύμμαχοι κατέλαβαν οριστικά τη Ρώμη. Τον Ιούλιο, οι Σύμμαχοι επιχειρούν την Απόβαση στη Νορμανδία, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του πολέμου, με μεγάλες απώλειες και για τις δύο πλευρές, αλλά με νίκη των Συμμάχων. Στις 25 Αυγούστου ελευθερώνουν το Παρίσι. Οι Σοβιετικοί προελαύνουν συνεχώς στο Ανατολικό Μέτωπο και τον Μάρτιο του 1945 μπαίνουν στην Αυστρία, ενώ οι συμμαχικές δυνάμεις εισβάλουν στη δυτική Γερμανία και συναντώνται με τους Σοβιετικούς στις 25 Απριλίου. Ο Χίτλερ αυτοκτονεί, στο Βερολίνο οι γερμανικές δυνάμεις δεν μπορούν να αντισταθούν και η Γερμανία παραδίνεται. Ο πόλεμος στην Ευρώπη έχει τελειώσει.

Ήδη από το 1944, οι Αμερικανοί ξεκίνησαν την αντεπίθεση στη Μάχη του Ειρηνικού. Τον Οκτώβρη του 1944 ο Ιαπωνικός στόλος καταστρέφεται, τον Μάρτιο του 1945, οι Αμερικανοί καταλαμβάνουν το Ίβο Τζίμα και τον Ιούνιο την Οκινάβα και ξεκινούν τον βομβαρδισμό του Τόκιο και άλλων μεγάλων πόλεων της Ιαπωνίας. Ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 με νίκη των Συμμάχων και με την παράδοση της Ιαπωνίας στην Αμερική, μετά τις πρώτες και μοναδικές στην ιστορία ρίψεις ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. 

Η Σοβιετική Ένωση και οι Ενωμένες Πολιτείες αναδείχθηκαν στις δύο υπερδυνάμεις του πλανήτη και ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεμος, ο οποίος κράτησε για τα επόμενα 46 χρόνια. Τα επόμενα χρόνια, ιδρύθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη για να αποφευχθούν μελλοντικοί παγκόσμιοι πόλεμοι και υπέγραψαν τη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για όλα τα κράτη-μέλη τους.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια