Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ορμίδεια- Ormideia. Μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λάρνακας, στη γεωγραφική περιφέρεια των Κοκκινοχωριών, περί τα 19 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης της Λάρνακας. Η διοικητική του έκταση ανέρχεται στα 2.118 εκτάρια περίπου και το μεγαλύτερο μέρος του περιλαμβάνεται στο έδαφος της βρετανικής στρατιωτικής βάσης της Δεκέλειας.

 

Γεωλογία 

Η Ορμίδεια είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 20 μέτρων και σ’ απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από τη θάλασσα. Το τοπίο στην περιοχή της είναι καμπίσιο χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές διακυμάνσεις.

 Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι άμμοι και τα χαλίκια της Πλειστόκαινης περιόδου (σύναγμα), οι προσχώσεις των αναβαθμίδων και οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες). Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν τέρρα ρόζα, ερυθρογαίες, προσχωσιγενή εδάφη και καφκάλλες.

 

Βροχόπτωση 

Η Ορμίδεια δέχεται μια χαμηλή μέση ετήσια βροχόπτωση που κυμαίνεται περί τα 340 χιλιοστόμετρα. Ωστόσο βρίσκεται στην περιοχή του υδροφόρου στρώματος της νοτιοανατολικής Μεσαορίας ή Κοκκινοχωριών, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο υδροφόρο στρώμα της Κύπρου. Στην περιοχή του έχουν ανορυχθεί πάρα πολλές διατρήσεις, η αξιοποίηση των οποίων συνέβαλε στην άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης.

 

Οικονομία

Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της Ορμίδειας είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Στην περιοχή της καλλιεργείται μια μεγάλη ποικιλία λαχανικών που περιλαμβάνει κυρίως πατάτες, ντομάτες, αγγουράκια, φασολάκια, καρπούζια, πεπόνια, καρότα, κραμπιά, κρεμμύδια, μαρούλια, αγκινάρες και πιπεριές. Ωστόσο το κυριότερο προϊόν του χωριού είναι η πατάτα, η καλλιέργεια της οποίας ευνοείται από τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες. Εκτός από τα λαχανικά στο χωριό καλλιεργούνται τα εσπεριδοειδή, οι ροδιές, οι ελιές, οι χαρουπιές, οι συκιές, τα σιτηρά, τα νομευτικά φυτά και τα όσπρια (κουκιά και λουβιά).

 

Η Ορμίδεια, όπως τα υπόλοιπα Κοκκινοχώρια, αντιμετωπίζει πρόβλημα νερού για την άρδευση των εκτεταμένων αρδευόμενων καλλιεργειών της. Σαν αποτέλεσμα της εντατικής εκμετάλλευσης των υπόγειων νερών προκλήθηκε εισροή θαλάσσιου νερού σε μεγάλο βάθος μέσα στο υδροφόρο στρώμα και πολλές διατρήσεις εγκαταλείφθηκαν. Η εφαρμογή του Σχεδίου του Νότου Αγωγού, του μεγαλύτερου αρδευτικού έργου που έχει αναληφθεί ποτέ στην Κύπρο, έχει απαμβλύνει το πρόβλημα της υπεράντλησης νερού στην περιοχή των Κοκκινοχωριών με την άρδευση σημαντικών εκτάσεων γης με μεταφορά νερού από το φράγμα του Κούρη. Από το υδατικό έργο του Νότιου Αγωγού έχει ωφεληθεί και η Ορμίδια. Εξάλλου σε περιοχή του χωριού που αρδεύεται από το υδατικό έργο του Νότιου Αγωγού, προωθήθηκε η εφαρμογή σχεδίου αναδασμού.

 

Πολύ ανεπτυγμένη είναι και η κτηνοτροφία στο χωριό. Η Ορμίδεια συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα κτηνοτροφικά χωριά τόσο της περιοχής των Κοκκινοχωριών όσο και της επαρχίας Λάρνακας.

 

Μια άλλη οικονομική δραστηριότητα του χωριού, πολύ μικρότερης όμως σημασίας από τη γεωργία και τη κτηνοροφία, είναι και η βιομηχανική. Τα κυριότερα είδη βιομηχανίας που αναπτύχθηκαν είναι τα μωσαϊκά, τα ξυλουργεία, η κατασκευή καρεκλών και άλλων καθισμάτων και τα μεταλλικά πορτοπαράθυρα.

 

Η αλιεία αποτελεί παραδοσιακή απασχόληση των κατοίκων του χωριού. Στην παραθαλάσσια περιοχή του περί τα τρία χιλιόμετρα ανατολικά του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού Δεκέλειας δημιουργήθηκε και λειτουργεί αλιευτικό καταφύγιο. Πρόκειται για ένα γραφικό ψαρολίμανο στα δεξιά του δρόμου Λάρνακας-Ξυλοφάγου-Αγίας Νάπας που διαθέτει και κέντρο αναψυχής καθώς και στοιχειώδεις ανέσεις για θαλάσσια μπάνια.

 

Η Ορμίδεια εξυπηρετείται μ' ένα καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Βρίσκεται κοντά στο δρόμο Λάρνακας-Ξυλοφάγου-Αγίας Νάπας. Στα βορειοδυτικά συνδέεται με το χωριό Ξυλοτύμπου (περί τα 5 χμ.), στα βόρεια με το χωριό  Άχνα (περί τα 8 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Αυγόρου (περί τα 8 χμ.) και στα ανατολικά με το χωριό Ξυλοφάγου (περί τα 7 χμ.).

 

Οι προσοδοφόρες γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις της Ορμίδειας, η πολύ καλή γεωγραφική της θέση μεταξύ των πόλεων της Λάρνακας και της Αμμοχώστου, και η μικρή της απόσταση από τη βρετανική στρατιωτική βάση της Δεκέλειας είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν και στην πληθυσμιακή της αύξηση.

 

Πληθυσμός

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	253
1891	327
1901	431
1911	502
1921	570
1931	646
1946	966
1960	1.470
1973	1.876
1976	2.833
1982	3.248
1992	3.682
2001 2011	3.960 4.189
2021	4.213

 

Οι πληθυσμιακές αυξήσεις μετά το 1974 οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στην εγκατάσταση στο χωριό μεγάλου αριθμού Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων, κυρίως από την πόλη και επαρχία Αμμοχώστου. Στην περιοχή του χωριού δημιουργήθηκαν συνοικισμοί αυτοστέγασης εκτοπισμένων, καθώς και ένας μικρός κυβερνητικός οικισμός στέγασης εκτοπισμένων (οικισμός Α.Η.Κ.).

 

Με τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού ο οικισμός επεκτείνεται συνεχώς. Στο χωριό δημιουργήθηκαν και λειτουργούν αγροτικό υγιειονομικό κέντρο, κοινοτικό κέντρο ευημερίας, ταχυδρομικό γραφείο και υποσταθμός της Αρχής Τηλεπικοινωνιών για την επέκταση του τηλεπικοινωνιακού δικτύου στην περιοχή των Κοκκινοχωριών. Επίσης ιδρύθηκαν αρκετά γενικά και ειδικά καταστήματα, κέντρα αναψυχής, υποκαταστήματα τραπεζών και φαρμακεία.

 

Ιστορία

Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο με παρεφθαρμένη την ονομασία του, ως Opinidia. Ωστόσο η ονομασία του χωριού είναι καθαρά ελληνική: ορμίδια (τα) σημαίνει μικροί όρμοι, όπως πράγματι υπάρχουν πολλοί τέτοιοι στη θαλάσσια περιοχή κοντά στο χωριό. Συνεπώς σωστότερη γραφή είναι τα Ορμίδια και όχι η Ορμίδια όπως έχει καθιερωθεί. Η ονομασία απαντάται επίσης στους τύπους Ορμίδεια (η), Ορμήδεια (η)  Ορμήδια (η) και Ορμήδκεια (η).

 

Η ελληνική ονομασία του χωριού φανερώνει ότι τούτο είναι αρχαιότερο της περιόδου της Φραγκοκρατίας, παραπέμπει δε στα Βυζαντινά χρόνια.

 

Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει το χωριό ως Ὀρμετίαν, σε σχέση προς τον «Αλαμάνο» άγιο Κωνσταντίνο που ασκήτευσε, πέθανε κι ετάφη εκεί: ...εἰς τήν Ὀρμετίαν  [ευρίσκεται] ὁ  ἃγιος Κωνσταντῖνος στρατιώτης...

 

Το χωριό μνημονεύει και ο ιστορικός του 16ου αιώνα Φλώριος Βουστρώνιος, που γράφει την ονομασία του ακριβώς Ormidia. Όπως και ο Λεόντιος Μαχαιράς τον προηγούμενο αιώνα, ο Φλώριος αναφέρει το χωριό ως χώρο άσκησης του αγίου Κωνσταντίνου, τον οποίο αποκαλεί ιππότη (santo Costantino cavalier). 

 

Κοντά στην ακτή, στην περιοχή της Ορμίδειας, υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο αυτό. Ο G. Jeffery (1918) αναφέρει την εκκλησία, γράφοντας ότι είναι χωρίς ενδιαφέρον, που αντικατέστησε παλαιότερη και ενδιαφέρουσα. Ο R. Gunnis (1936) γράφει ότι στην εκκλησία είχε δει ένα σταυρό του 17ου αιώνα που ανήκε στην παλαιά εκκλησία.

 

Μια άλλη ενδιαφέρουσα εκκλησία, που βρίσκεται περί τα 2 χμ. βορειοανατολικά του χωριού, είναι εκείνη του Αγίου Γεωργίου της Αγκώνας. Στην περιοχή της εκκλησίας αυτής αναφέρεται ότι βρισκόταν μεσαιωνικός οικισμός, η Αγκώνα, που δεν επιβίωσε. Ο R. Gunnis (1936), γράφει ότι στις μέρες του δεν φαίνονταν τίποτε άλλο παρά διάφοροι σωροί από πέτρες, κι ανάμεσα τους όρθια παρέμενε μόνο η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

 

Ωστόσο, στην περιοχή της Ορμίδειας υπάρχουν και άλλα ίχνη, αρχαίας κατοίκησης, και υφίστανται αρχαιολογικοί χώροι. Μερικοί αρχαίοι τάφοι βρέθηκαν κατά καιρούς, ενώ κατά τον 19ο αιώνα είχε κάμει αρχαιολογικές έρευνες και ο περιβόητος αρχαιοκάπηλος Τσεσνόλα.

 

Κατά τον 18ο αιώνα και μέχρι τις αρχές και του 19ου, στην περιοχή της Ορμίδειας είχαν εξοχικά σπίτια διάφοροι πρόξενοι και ξένοι έμποροι που ζούσαν στη Λάρνακα και κατέφευγαν εκεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Εξάλλου ένας ταξιδιώτης των αρχών του 19ου αιώνα, ο Άγγλος Kinneir, είχε βρει καταφύγιο στην Ορμίδια ένα βροχερό βράδυ του 1818 και μας δίνει τις εντυπώσεις του:

 

...Βρεγμένος ολότελα κατέφυγα σ' ένα ελληνικό σπίτι στην κοιλάδα της Ορμίδιας, κι επειδή είχε νύχτωσα αρκετά κι η καταιγίδα ολοένα αγρίευε, εγκατέλειψα κάθε ελπίδα να επιστρέψω στη Λάρνακα για τη νύχτα. Στο σπίτι όπου σταμάτησα διασκέδαζαν γύρω από φωτιά στο κέντρο της αίθουσας αρκετοί Έλληνες ναυτικοί, και σαν μπήκαμε, μεγάλωσαν τον κύκλο τους για να μπορέσουμε να πλησιάσουμε τη φωτιά. Επειδή όμως αυτό ήταν το μόνο δωμάτιο που διέθετε το σπίτι, ρώτησα αν μπορούσα να ενοικιάσω δωμάτιο αλλού στο χωριό, το οποίο απετελείτο από σκόρπιες καλύβες κτισμένες πάνω στα υψώματα που έβλεπαν προς τον κόλπο. Με πληροφόρησαν ότι υπήρχε σε κάποια απόσταση, κοντά στην παραλία, παλαιό σπίτι που ανήκε στον Άγγλο δραγομάνο, όπου θα μπορούσα να μείνω, αφού σ' αυτό κατοικούσαν μόνον ένας άνδρας κι η γυναίκα του για να το φροντίζουν. Κάλεσα τον άνθρωπο, ο οποίος είπε ότι ήμουν ευπρόσδεκτος να περάσω τη νύχτα στο σπίτι, κι ότι θα μού έδειχνε τον δρόμο. Ήταν πυκνό σκοτάδι κι αφού τους ακολούθησα για ένα περίπου τέταρτο του μιλίου μέσα από λιμνούλες νερού και πάνω από φράχτες κι αυλάκια, μπήκαμε στον ηλιακό ενός μεγάλου αλλά ερειπωμένου σπιτιού, γεμάτου σπασμένες καρέκλες και τραπέζια, σαρακοφαγωμένους καναπέδες και ραγισμένους καθρέφτες. Μέσα στο άβολο αυτό μέρος έμεινα για να περάσω τη νύχτα, κι αν και το χαλί και τα ρούχα μου ήσαν αρκετά βρεγμένα, έγειρα να ξεκουραστώ και κοιμήθηκα καλά ως τα ξημερώματα...(Excerpta Cypria, σ. 413).

 

Ο Αθανάσιος Σακελλάριος (Τά Κυπριακά. Α΄, 1890, σ. 188) δίνει τις δικές του εντυπώσεις για το χωριό αυτό:

 

...Μίαν ὣραν πρός δυσμάς... κεῖται ἡ κώμη Ὁρμίδεια ἐν εὐφόρῳ κοιλάδι, ἒχουσα ἀξιόλογα ὓδατα, ὡραίους κήπους ἐξ’ ὀπωροφόρων δένδρων καί 260 κατοίκους. Ἲσως δέ παρά τήν κοιλάδα ταύτην ὃρμος τις ἐσχηματίζετο, ἐξ’οὗ καί ἡ κώμη Ὁρμίδεια ἐκλήθη. Παρ' αὐτήν ὁ Κεσνόλας [Τσεσνόλα] σκάπτων εὗρε τά καλλίτερα τῶν ἐν Κύπρῳ  ἐξ’ ὀπτῆς γῆς ἀγγείων...

 

Δεν υπάρχουν πληροφορίες για ύπαρξη κοινοτικού σχολείου στην Ορμίδια πριν από την αγγλική κατοχή της Κύπρου (1878), τα δε γράμματα δίδασκαν οι ιερείς στα σπίτια τους, ενώ ως δάσκαλος μνημονεύεται και κάποιος Πελλοπαντελής. Το πρώτο κοινοτικό αλληλοδιδακπκό σχολείο ιδρύθηκε στο χωριό μετά την αγγλική κατοχή.

 

Πηγή:

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια