Όλυμπος
Κατά την Αρχαιότητα δυο τοποθεσίες στην Κύπρο έφεραν την ονομασία Όλυμπος. Η μια απ' αυτές φαίνεται ότι ήταν η βουνοκορφή του Σταυροβουνιού και η άλλη βρισκόταν στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα.
Την τοποθεσία στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα αναφέρει ο Στράβων (14.682, σ. 3), που δίνει την πληροφορία ότι εκεί υφίστατο ναός της Αφροδίτης Ακραίας στον οποίο δεν επιτρεπόταν η είσοδος σε γυναίκες:
... Ἡ δ' ἀκρώρεια καλεῖται Ὂλυμπος, ἔχουσα Ἀφροδίτης Ἀκραίας ναόν, ἄδυτον γυναιξί καί ἀόρατον...
Το επίθετο Ἀκραία της Αφροδίτης σήμαινε ακριβώς λατρεία της στο άκρον (=ακρωτήρι), αν και εδώ αναφέρεται η λέξη ἀκρώρεια (=άκρα του βουνού, βουνοκορφή). Συνεπώς, ο ναός της Αφροδίτης θα πρέπει να βρισκόταν στην κορφή του λόφου στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα. Εύστοχα παρατηρεί ο Κ. Χατζηιωάννου (ΑΚΕΠ, Ε', αρ. 178) ότι εκεί θα πρέπει να λατρευόταν η Αφροδίτη Ουρανία* (=θεά του Ουρανού), γι' αυτό κι ο ναός βρισκόταν στην κορφή του λόφου. Εξάλλου στην Καρπασία είναι γνωστό ότι υφίστατο αρχαία πόλη με την ονομασία Ουρανία. Ίσως επειδή ακριβώς εδώ η θεά λατρευόταν ως ουράνια, γι' αυτό και δεν επιτρεπόταν η είσοδος γυναικών στον ναό, για ν' αποφεύγονται οι σαρκικές απολαύσεις.
Το επίθετο Ἀκραία της Αφροδίτης μαρτυρείται και από επιγραφές που έχουν βρεθεί.
Ο Στράβων πάλι (14.683) αναφέρει και ένα όρος μαστοειδές (=σε σχήμα μαστού) μεταξύ Αμαθούντος και Κουρίου, κοντά σε μια πολίχνη που ονομαζόταν Παλαιά:
...Εἶτ' Ἀμαθοῦς πόλις καί μεταξύ πολίχνη Παλαιά καλουμένη, καί ὂρος μαστοειδές Ὄλυμπος· εἶτα Κουριάς ἄκρα χερρονησώδης... εἶτα πόλις Κούριον...
Ο Ευστάθιος πάλι γράφει τα ακόλουθα:
...Εἰσί δέ καί ἕτεροι Ὂλυμποι [εκτός από το γνωστότατο βουνό της Ελλάδος] ...καί ἐν Κύπρῳ δέ ὂρος μαστοειδές μεταξύ Κιτίου καί Ἀμαθοῦντος Ὂλυμπος λέγεται· καί ἄλλη δέ τις ἀκρώρεια Κύπρου ἐκαλεῖτο οὕτως, ἐν ᾗ ναός Ἀκραίας Ἀφροδίτης, ἄδυτος γυναιξί...
Αν και ο Στράβων λέγει ότι το μαστοειδές αυτό βουνό βρισκόταν κάπου μεταξύ Αμαθούντος και Κουρίου — δηλαδή στην περιοχή Λεμεσού — πιστεύεται ωστόσο πως πρόκειται για το Σταυροβούνι που βρίσκεται μεταξύ Αμαθούντος και Κιτίου, όπως γράφει ο Ευστάθιος.
Το Σταυροβούνι έχει, πράγματι, σχήμα μαστοειδές. Πολύ πιθανό να λατρευόταν εκεί, κατά την Αρχαιότητα, ο Ζευς. Η αρχαία του ονομασία, Όλυμπος, φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε με την ίδρυση εκεί του χριστιανικού μοναστηριού που υπάρχει ως σήμερα. Ωστόσο η ανάμνηση της αρχαίας ονομασίας του βουνού φαίνεται ότι υφίστατο μέχρι τα Μεσαιωνικά χρόνια. Ο Λεόντιος Μαχαιράς ονομάζει το Σταυροβούνι: τό βουνίν τό λεγόμενον Ὀλυμπία (Χρονικόν, παρ. 8), δίνοντας και τη φανταστική ερμηνεία ότι είχε ονομαστεί έτσι από το όνομα του καλού ληστή, του ενός από τους δυο που σταυρώθηκαν μαζί με τον Χριστό, ο οποίος ονομαζόταν, δήθεν, Ολυμπάς. Αυτό αποτελεί, βέβαια, μεταγενέστερη «εξήγηση» για το αρχαίο όνομα του βουνού.
Μια τρίτη βουνοκορφή φέρει επίσης την αρχαία ονομασία Όλυμπος, αν και δεν απαντάται σε αρχαίες φιλολογικές πηγές. Πρόκειται για βουνοκορφή ύψους 740 μέτρων στην οροσειρά του Πενταδάκτυλου, νοτιοδυτικά του χωριού Ακανθού (στην περιοχή ονομάζεται Ἔλυμπος). Πρόκειται για δεσπόζουσα στην γύρω περιοχή κορυφή, και ασφαλώς θα υφίστατο σ' αυτήν αρχαίος ναός. Νοουμένου μάλιστα ότι κοντά υφίστατο η αρχαία πόλη Αφροδίσιον, που έφερε το όνομα της Αφροδίτης, πιθανότατα στην κορφή του Ολύμπου της Ακανθούς να λατρευόταν επίσης η Ακραία Αφροδίτη.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια