Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αρχαία πόλη της Κύπρου, στη χερσόνησο της Καρπασίας, όχι μακριά από την επίσης αρχαία πόλη Καρπασίαν. Η πόλη Ουρανία μας είναι γνωστή γιατί αναφέρεται σε αρχαίες γραπτές πηγές (Νόννος, Διόδωρος Σικελιώτης). Ωστόσο η πόλη δεν αναφέρεται από τους γεωγράφους που περιέγραψαν την Κύπρο (όπως λ.χ. ο Στράβων και ο Κλαύδιος Πτολεμαίος) κι αυτό μας κάνει να υποθέσουμε ότι η Ουρανία είχε ήδη καταστραφεί κι εγκαταλειφθεί μέχρι την εποχή τους (1ος π.Χ. αιώνας και αργότερα).

Σύμφωνα προς μια μαρτυρία του Διόδωρου Σικελιώτη, η πόλη υφίστατο κατά τα Ελληνιστικά χρόνια και συγκεκριμένα τον 4ο π.Χ. αιώνα, οπότε στους πολέμους που έγιναν μεταξύ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου ύστερα από τον θάνατό του, η Ουρανία όπως και η γειτονική της Καρπασία κυριεύθηκαν από τοn Δημήτριο* τον Πολιορκητή, το γιο του Αντιγόνου, το 306 π.Χ., κατά την εισβολή του στην Κύπρο:

...Ἔπειτα [Δημήτριος] τοῖς πλησιοχώροις προσβολάς ποιησάμενος εἶχε κατά κράτος Οὐρανίαν καί Καρπασίαν, τῶν δέ νεῶν τήν ἱκανήν φυλακήν ἀπολιπών ἀνέζευξε μετά τῆς δυνάμεως ἐπί τήν Σαλαμῖνα...

Δηλαδή: έπειτα, αφού ο Δημήτριος έκαμε επιδρομές σε κοντινά μέρη, με θυελλώδη επίθεση άλωσε την Ουρανία και την Καρπασία κι αφού άφησε σ’ αυτές αρκετή φρουρά για τα καράβια του, προχώρησε με τις δυνάμεις του κατά της Σαλαμίνος...

Η ονομασία της πόλης —Ουρανία— προήλθε πιθανότατα από το επίθετο Ουρανία της θεάς Αφροδίτης που φαίνεται ότι ήταν και η θεά-προστάτιδα της πόλης. Εξάλλου ήταν πολύ διαδεδομένη η λατρεία της Αφροδίτης στην Καρπασία, αφού εκεί βρισκόταν και αρχαία πόλη με την ονομασία Αφροδίσιον, ενώ στο ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα μαρτυρείται επίσης η ύπαρξη ναού της Κύπριδος (για το επίθετο Ουρανία της Αφροδίτης βλέπε στο αμέσως επόμενο λήμμα).

Παλαιότεροι μελετητές έκαμαν πολλές υποθέσεις και εισηγήσεις ως προς την ακριβή τοποθεσία όπου υφίστατο η πόλη Ουρανία. Σήμερα θεωρείται πως η ορθή τοποθεσία ήταν εκείνη που υπέδειξαν οι Hogarth και Περιστιάνης (Devia Cypria, 85 και Γεν. Ἱστορία, 533 αντιστοίχως): ότι δηλαδή η πόλη βρισκόταν στη σημερινή τοποθεσία Αφέντρικα της Καρπασίας, στη βόρεια ακτή της χερσονήσου, μεταξύ Ριζοκαρπάσου και ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα. Ένας κόλπος που υπάρχει εκεί, και που λέγεται Έξαρχος*, μπορούμε να υποθέσουμε ότι εχρησιμοποιείτο ως φυσικό λιμάνι της πόλης, στο οποίο θα είχε αφήσει τα καράβια του ο Δημήτριος ο Πολιορκητής.

Στην τοποθεσία Αφέντρικα υπάρχουν πράγματι πολλά ερείπια αρχαίας πόλεως, που φαίνεται ότι είχε ακμάσει από τα Κλασσικά χρόνια μέχρι και την Πρωτοβυζαντινή εποχή (βλέπε στο λήμμα Αφέντρικα).

Η ύπαρξη, πάντως, στην περιοχή της αρχαίας Ουρανίας των τριών εκκλησιών στην τοποθεσία Αφέντρικα, φανερώνει ότι η πόλη θα πρέπει να είχε επιβιώσει και κατά τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, οπότε θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι είχε ακμάσει τουλάχιστον μέχρι και τα μέσα του 7ου μ.Χ. αιώνα, οπότε και επλήγη καίρια από τις πρώτες αραβικές επιδρομές. Ωστόσο οι ναοί της Παναγίας Αφέντρικας και των Ασωμάτων είχαν και πάλι κτιστεί και λειτουργήσει, συνεπώς και μετά τις πρώτες αραβικές επιδρομές η περιοχή συνέχισε να κατοικείται.

Στην όλη περιοχή στην οποία υπολογίζεται ότι εκτεινόταν η πόλη Ουρανία υπάρχουν αρχαία κατάλοιπα, όμως δεν έχουν γίνει κανονικές ανασκαφές και συνεπώς δεν υπάρχουν τελεσίδικα συμπεράσματα. Στην περιοχή υπάρχουν πολλοί λαξευτοί αρχαίοι τάφοι. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι και η τοποθεσία γνωστή ως «Φυλακές», στα νοτιοανατολικά της βασιλικής των Ασωμάτων. Εκεί σώζονται μεγάλες σε έκταση υπόγειες «αίθουσες» που η τοπική παράδοση θέλει να ήσαν αρχαίες φυλακές. Δυστυχώς μεγάλο τμήμα τους έχει καταρρεύσει και τεράστιοι βράχοι έχουν πέσει στον χώρο. Ο χώρος αυτός φαίνεται να ήταν μεγάλων διαστάσεων υπόγεια «αυλή», γύρω από την οποία υπήρχαν διάφορες «αίθουσες» και στοές, που αποτελούν σήμερα κατοικίες πλήθους νυχτερίδων. Η διερεύνηση σήμερα του ενδιαφέρονος αυτού χώρου είναι ιδιαίτερα δύσκολη λόγω των κατολισθήσεων. Πιθανώς να επρόκειτο για αρχαίο λατομείο, όπου η λατόμευση να είχε δημιουργήσει τις στοές και τις «αίθουσες». Ο χώρος πιθανόν να είχε χρησιμοποιηθεί και ως νεκροταφείο. Κατάλοιπα άλλων λαξευμένων «αιθουσών» υπάρχουν και στα δυτικά της βασιλικής των Ασωμάτων.

Σε ύψωμα, επίσης, στα νοτιοδυτικά της βασιλικής των Ασωμάτων, υπάρχουν ορατά κατάλοιπα «αιθουσών» που είχαν δημιουργηθεί ύστερα από λατόμευση.