Ορτυκομάνα ή αρκοπουλλάδα
Crex crex, οικογένεια Rallidae. Παρυδάτιο πουλί που περνά από την Κύπρο όταν μεταναστεύει από την Ευρώπη προς την Αφρική τον Σεπτέμβριο και από την Αφρική προς την Ευρώπη την άνοιξη. Αν και στην Κύπρο ονομάζεται ορτυκομάνα, δεν έχει καμιά συγγένεια με τα ορτύκια (λαρτοκουντούρκα*, Coturnix coturnix).
Είναι πουλί προστατευόμενο, όπως τα περισσότερα υδρόβια και παρυδάτια πουλιά, τα λεγόμενα νεραλλίδκια*. Το χρώμα του είναι ανοικτό καφέ με ελαφρές ραβδώσεις στα πλευρά, άσπρο στην κοιλιά και καστανό στις φτερούγες. Όταν πετά έχει τα πόδια μισοκρεμασμένα προς τα πίσω, το δε φαντακτερό καφέ χρώμα των φτερούγων του είναι πολύ ευδιάκριτο. Φωλιάζει στο έδαφος, κοντά σε καλαμιές και λιμνάζοντα νερά με πυκνή βλάστηση. Γεννά 6-8 αυγά. Τρέφεται με υδρόβια έντομα, μικρά ψάρια και βλαστούς και ρίζες φυτών. Γεννά σχεδόν σ' όλη την Ευρώπη και προς την Ανατολή, μέχρι την κεντρική Ασία. Το κρέας του δεν τρώγεται. Έχει μέγεθος περί τα 27 εκατοστόμετρα.
Το πουλί αυτό είναι ο κρέξ ή και κερκάς των αρχαίων, που αναφέρουν ο Ησύχιος, ο Σουίδας, ο Αριστοτέλης κ.α. Ο Σουίδας γράφει ότι εθεωρείτο κακός οιωνός για τους νεόνυμφους: ...Ὄρνεον δυσοιώνιστον τοῖς γαμοῦσιν, ὀξύ πάνυ τό ρύγχος καί πριονῶδες ἔχον...
Κι ο Ησύχιος γράφει: ...Ὄρνεόν τι, ὅ τοῖς γαμοῦσιν οἰωνίζεται...
Κι ο Ευφορίων (κατά τον Τζέτζη): ... Ὄν δ’ ἤεισε γάμον κακόν ἐχθόμενος κρέξ....
Ο Αριστοτέλης πάλι, αναφέρει την εχθρότητα της ορτυκομάνας προς τα πουλιά μαυρόπουλλος (Turdus merula) και φλορκός (Oriolus oriolus): ...Κρέξ πολέμιος ἐλεῷ καί κοττύφῳ καί χλωρίωνι... καί γάρ αὐτούς βλάπτει καί τά τέκνα αὐτῶν˙ ἡ δέ κρέξ τό μέν ἦθος μάχιμος, τήν δέ διάνοιαν εὐμήχανος πρός τόν βίον, ἄλλως δέ κακόποτμος ὄρνις...
Πολλοί συγχύζουν την ορτυκομάνα με την ορτυκομήτρα, πουλί που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, προς την οποία δεν έχει σχέση.